Лекция. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде Саясаттанудың объектісі. Саясаттанудың танымдык пәні. Жеке пән ретіндегі саясаттанудың жанжақтылығы
жүктеу/скачать 0,87 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Саяси зерттеулердің негізгі әдістері.
- Нормативтi-құндылықтық әдiс
| үшiншi, саяси процестiң әрекет етуi мен дамуы заңдылығы. Ол - азаматтықтың саясаттағы топтық пен партиялықтан артық болуы; заңның қоғам мүшелерiнiң барлығынан жоғары тұруы, билiктiң бөлiнуi, мемлекет әрекетiндегi жариялылық, саяси плюрализм; оппозицияға жағымды қарым-қатынас; саяси тұрақтылық және ұлттық қауiпсiздiктiң қамтамасыз етiлуi; саяси билiк және саяси жаңғыртудың легитимдiлiгi болып табылады.
төртiншi, саяси-психологиялық заңдылық, ол жеке адам мен билiк арасындағы қарым-қатынаста бейнеленедi және жеке адамның саяси әлеуметтендiру процесiн, саяси сезiмді, көңiл-күйдi, құндылықты, сайлаушыларға ықпал ету жолдарын, саяси тұлғалардың жетілуін, олардың билiктi жеңiп алуы мен сақтап қалуын қалыптастырады. Саяси зерттеулердің негізгі әдістері. Саяси зерттеу әдiснамасы мен әдiстерi саяси iлiмдер даму тарихы барысында қалыптасып, дамып отырды, оны әртүрлi кезеңдерге бөлуге болады, себебi әр кезеңде әдiснамалық қатынас, әдiстiк тәсiлдер әртүрлi болып келдi. Белгiлi американдық «Саяси зерттеу әдiстерi: негiзi мен техникасы» оқулығында саяси зерттеу әдiснамасының дамуын мынадай кезеңдерге бөледi: 1 классикалық дәуiр (ХІХғ. дейiн), бұл кезең дедуктивтi, логикалық-философиялық, моралдық-аксиологиялық, салыстыру әдiстерiмен байланысты. Алыпсатарлық дедукциядан шығуға талпыну өте ежелгi саяси ойлар тарихында кездеседi. Мысалы, Конфуций аналитикалық тәсiл ретiнде қарапайым ұқсастықты пайдаланады. Ол билiктi қарастырғанда, мемлекеттi үлкен отбасымен, император билiгiн әкенiң балаға билiгiмен ұқсастырды. Бұл кезеңде ерекше орынды саясаткерлер әрекетi мен мемлекеттiк басқару формасын аксиологиялық өлшеу мен бағалау алды, мұнда үстемдiк етушi адамгершiлiк нормасы мен құндылығына сүйенедi, оны Аристотельдiң берген классификациясынан байқаймыз. «Үш дұрыс» (монархия, аристократия, полития) және «үш бұрыс» (тирания, олигархия, демократия) мемлекеттiк басқару формасы. Сонымен бiрге, ол салыстыру әдiсiн де қолданған. Ол өзiне белгiлi 50 саяси құрылыстың ұқсастығы мен ерекшелiктерiн ажыратып, соның негiзiнде 158 монография жазады. Ал, Платон өз зерттеулерiнде логикалық моделдеудiң қарапайым элементтерiн пайдаланады. ХV ғасырда Англиядағы саяси тәртiптердi талдауда компаративтiк әдiстi ағылшын Дж. Фортескье, кейiнен ХVІІІ ғасырда француз Ш. Монтескье пайдаланды. Мұнда ерекше атап өтетiнiмiз Н. Макиавелли, ол Италияның саяси дамуын тарихи-салыстырмалы талдау жасады; 2 институттану дәуiрi (ХІХ-ХХғ.ғ. дейiн), онда алдыңғы қатарға тарихи-салыстырмалы, өлшемдiк-институттану әдiстерi шықты. Бұл кезеңде Дж.Токвиль, Дж. Милль, К. Маркс, Ф. Энгельс сияқты ойшылдардың зерттеу еңбектерi ерекше маңызға ие болды. Онда Европаның негiзгi мемлекеттерi, ескi және жаңа кезеңдегi басқару формалары салыстырмалы талдауларға түстi. Мәселен, К. Маркс өзiнiң алғашқы еңбектерiнiң бiрiнде «тек зерттеу нәтижесi ғана ақиқат болып қоймай, оған баратын жол, яғни әдiс, тәсiл мен құралдар, сонымен оны қолдану процесi, операциясы да дәлме-дәл анық болуы керек» - деп жазды. К. Маркс өз дәуiрiндегi әлеуметтiк ғылымдардың зерттеу әдiстерiн меңгерiп, әлеуметтiк өмiрдi тану саласынды, оның iшiнде саяси процестердi зерттеуде оларды тиiмдi қолдана бiлген. ХІХ ғасырдың ІІ-ші жартысында АҚШ-та академиялық саясаттану ғылымында салыстырмалы-тарихи және саяси институттарды құқықтық талдау сияқты зерттеу әдiстерi қолданылды. Қазiргi саясаттану классиктерi М. Вебер, Г. Моска, В. Паретто саяси мәлiметтердi жинауда тарихи-салыстыру әдiстерiн қолданған; 3 бихевиористiк дәуiр (ХХғ. 20-70 ж.ж.), онда сапалық әдiстер белсендi қолданыла бастады. ХХ ғасырда саясаттану ғылымы әдiснамасында революция жасалды, ол жаңа эмпирикалық және сапалық әдiстердiң қолданылуына байланысты болды. АҚШ-та алғаш рет 1928 жылы математикалық, кейде статистикалық құралдарды саясатты зерттеуге қолдануға байланысты оқулық (С. Райс «Саясаттағы сандық әдiстер») жарық көрдi. Ерекше орынды сайлау процесi мен электорат мiнез-құлқын зерттеу алды. ХХ ғасырдың басында орыс ғалымдары (В. Горн, В. Саликовский) статистикалық тәсiлдердi қолданып Ресей мемлекеттiк Думасының құрамын сайлауды талдады. Францияда А. Зигфирд «саяси картаны», яғни сайлау географиясын жасап шығарды. 4 постбихевиористiк дәуiр (ХХ ғ. соңғы жылдары), мұнда дәстүрлi әдiстер мен жаңа әдiстер бiр-бiрiмен байланыс тапты. ХХ ғасырдың 60-70 жылдарының соңында батыс саясаттану ғылымында бихевиористiк әдiснама дағдарысқа ұшырады. Кейбiр американдық ғалымдар (Д. Истон) дәстүрлi әдiстердi қайта қолдануды қолдады. Яғни, дәстүрлi әдiстердi сапалық әдiстер мен моралдық нормаларды саясаттану ғылымының қағидалары ету постбихевиористiк әдiснаманы тудырды. Саясаттану ғылымының зерттеу әдiстерi мыналар: Нормативтi-құндылықтық әдiс, саяси құндылықтардың қоғам мен жеке адам үшiн маңыздылығын анықтауды, оларды жалпының игiлiгi әдiлеттiлiк, бостандық, адам ар-қасиетiн құрметтеу т.б. құндылықтар негiзiнде бақылауды ұсынады. Бұл әдiс саяси тұрмыс идеялын және оларды практикалық iске асырылу жолдарын қалыптастыруға бағытталынады. Ол қалаулыдан, этикалық құндылық және нормадан бастама алады, соларға сай саяси iс-әрекет және институттарды құруды талап етедi. Бұл әдiс өзiнiң шектеулiгiне қарамастан, саясаттану ғылымы үшiн қажет, ол саясатқа этникалық, адами өлшемдердi енгiзедi, онда адамгершiлiктiк қатынасты тудырады. жүктеу/скачать 0,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|