Лекция тақырыбы: XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақ хандығының сыртқы саяси жағдайы. Лекцияның оқыту нәтижелері
жүктеу/скачать 73,39 Kb.
|
JCQEDRDHDYBO14032023192947
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.Жаңа заман дәуіріндегі Қазақстан: зерттеудің жаңа әдіснамалық трендтері.
|
№6 Лекция тақырыбы: XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақ хандығының сыртқы саяси жағдайы. Лекцияның оқыту нәтижелері: 1. Қазақстан тарихының негізгі даму кезеңдерін білу мен түсіну бойынша білімін көрсету; 2. Қазіргі Қазақстандағы құбылыстар мен тарихи үдерістері зерттеу барысында аналитикалық және аксиологиялық талдау дағдыларын игеру; 3.Қазақстан тарихынының үдерістері мен тарихи құбылыстардыжүйелеу және сыни баға беру Лекция мазмұны.1.Жаңа заман дәуіріндегі Қазақстан: зерттеудің жаңа әдіснамалық трендтері. 2.Әбілқайыр ханның бұртұтас қазақ әскерінің қолбасы болып сайлануы. 3. Абылай сұлтанның дипломатиялық өнері 4.ХVІІІ ғасырдың соңындағы Қазақстан және Орта Азия мемлекеттері 1.Жаңа заман дәуіріндегі Қазақстан: зерттеудің жаңа әдіснамалық трендтері. Бүгінгі таңда қазақстандық қоғамда орын алған саяси және әлеуметтік-экономикалық, сонымен бірге идеологиялық өзгерістер мен олардың тарих ғылымының дамуына ықпал етуі жағдайымен тығыз байланысты. Тарихи оқиғалар мен құбылыстарды зерттеуде ескі формациялық көзқарастан бас тартып, жаңа әдіснамалық тұрғыдан зерделеу қажет. Қазақстан егемендік алғаннан кейін отандық тарих ғылымының дамуында сапалық өзгерістер орын алды. Тарихты қазіргі методологиялық тәсілдеме, жаңаша көзқарас тұрғысынан зерттеуге мүмкіндік пайда болды. Бұл орасан зор тарихи мұраны қалпына келтіріп, тарихи оқиғалар мен құбылыстардың объективті бейнесін қалыптастыруға негіз болмақ. Қазақстанның саяси-құқықтық тарихын зерттеу халықтың өткен тарихындағы, оның этникалық қалыптасуына ыпал еткен ішкі-сыртқы факторларды анықтаумен байланысты. Бұл Қазақстанда құқықтық мемлекет құру идеясы аясында жүзеге асырылатын құқықтық реформалардың мәнін түсінуге мүмкіндік береді. Осы орайда заңнамалық құжаттарды талдайтын деректанулық зерттеулердің маңызы зор, өйткені бұл өткен тарихи тәжірибені ескеріп, қазіргі құқықтық жағдайды айқындап, түсінуге, сонымен бірге азаматтық ұстаным негізінде мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын объективті тұрғыдан бағалауға, елдің қоғамдық-саяси өміріне белсенді араласу арқылы дамуына үлес қосуға мүмкіндік береді. ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы тарих ғылымы, әсіресе Кеңес өкіметінің басында, патшалық жаулап алу, империялық саясаттың нәтижесі ретінде орыс емес халықтардың Ресейге кіруін қарастырды. Қазақстанның Ресейге қосылу мәселелері Ресейдің отарлық саясаты тұрғысынан қазақстандық зерттеушілердің еңбектерінде көрініс тапқан. "Қазақстан тарихында " Ә.Бөкейхановтың қазақтардың" орыс билігін мойындауына " қатысты пікірі жан-жақты баяндалған. Зерттеуші Санжар Асфендияров (1889-1937) Қазақстанды Ресей жаулап алып, оның отарына айналды деп есептеді. Ол Қазақстанның революцияға дейінгі тарихын шартты түрде екі ірі кезеңге бөледі: 1) Қазақстанды патшалық жаулап алғанға дейін (бірінші бөлім); 2) Қазақстан – Ресей империализмінің отары (екінші бөлім). А. Ж. Асфендияровтың "Қазақстан тарихы (көне заманнан бері)" кітабының екінші бөлімінде XVIII ғ. және 1916 ж. тарихи оқиғалар баяндалады. Тарихшы М.П. Вяткин 1941 жылы жарық көрген "Қазақ КСР тарихы бойынша очерктер" атты еңбегінде қазақтардың XVIII ғасырдың 30-40–жылдары Ресей бодандығын қабылдауы қазақ хандықтарының пайдасына емес, Ордадағы ішкі күрестің шиеленісуіне байланысты болғанын түсіндіреді.. 1943 жылы Мәскеу, Ленинград, Қазақ КСР жетекші зерттеушілер ұжымы құрастырған М.Әбдіқалықов, А. Панкратованың редакциясымен жарық көрген "Қазақ КСР тарихы" кітабы жарық көрді. Кітапта қазақ хандарының көрші мемлекеттермен сыртқы және ішкі саясаты қарастырылған. ХХ ғасырдың 40-жылдарының ортасынан бастап Кеңес үкіметі орыс емес халықтардың Ресейге кіруі прогрессивті құбылыс болды деген саясат жүргізе бастады. Осы тұрғыдан алғанда "Қазақ КСР тарихының" алғашқы басылымы партиялық баспасөз беттерінде сынға ұшырады. Басты ескертулердің бірі-Қазақстанның Ресейге қосылуының прогрессивті маңыздылығын, орыс және қазақ халықтарының достығының тарихи тамырларын бағаламау болды. 1945 жылы тамызда Қазақстан КП (б) ОК "Қазақ КСР тарихын"қайта басып шығару туралы шешім қабылдады. 1949 жылы Е.Бекмахановтың "XIX ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан" монографиясы жарық көрді. Автор айтып отырған дәуірде патшалықтың әскери-саяси бастауының және Қазақстанға тауар-ақша қатынастарының енгізілуінің әсерінен әлеуметтік қарама-қайшылықтар күрт шиеленісіп кеткенін атап өтеді. Монографияның тарихнамалық бөлімінде Е.Бекмаханов Қазақстан тарихшыларының соңғы жылдары ұсынған кейбір қате тұстарын атап өтті. 1948 жылы Е. Бекмаханов редакциялаған "XVIII ғасырдың 30-жылдары Қазақстанның Ресейге қосылуы" атты Н.Аполлованың монографиясы жарық көрді. Бұл зерттеуде автор Кіші жүз мысалында Ресейдегі қазақ жүзінің бодандығының әлеуметтік-экономикалық және ішкі саяси алғышарттарын жан-жақты қарастырады. Н. г.Апполованың кітабындағы жеке тарау XVIII ғасырдың 20-жылдары Қазақ халқының Жоңғариямен күресіне арналған, оның шиеленісуі "ұлы апат жылдарына" алып келді, бұл XVIII ғасырдың 30-жылдары Қазақстанның Ресейге қосылуының шешуші алғышарттарының бірі болды. 1950 ж. 26 желтоқсанда "Правда" газеті т.Шоинбаевтың, х. Г. Айдарованың, а. ф. Якуниннің"Қазақстан тарихы мәселелерін марксистік-лениндік жария еткені үшін"атты мақаласын жариялады. Д.И. Дулатованың "революцияға дейінгі Қазақстанның тарихнамасы "атты еңбегінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің"Қазақстанның Ресейге ерікті қосылуының 250 жылдығы туралы" қаулысы негізінде 1982 жылға дейінгі мәселенің тарихнамасы берілді. В. Я. Басин "XVI-XVIII ғасырлардағы орыс және қазақ хандықтары, әдебиетте кіші, орта және үлкен жүздердің Ресей бодандығы туралы пікірлер бар, оларды олар тиісінше 1731, 1740 және 1847 жылдары қабылдаған. КСРО-ның ыдырауына және Қазақстанның егемен республиканың қалыптасуына байланысты тарихи ғылым оны объективті зерттеуге үлкен мүмкіндік алды. Қазақстан Республикасының Ұлттық Ғылым Академиясы, тарих және этнология институты дайындаған" Қазақстан тарихында көне заманнан бүгінгі күнге дейін (очерк). 2000 жылы М.Қозыбаевтың редакциясымен басылып шыққан" Қазақстан Жаңа заманда "елеулі зерттеуі болып табылады (Томның редакциялық алқасы: Қ.Алдажұманов, М.Асылбеков, Ж.Қасымбаев, М.Қозыбаев) "XVIII-XX ғғ. басында"тарихнама және Қазақстан тарихының дереккөздері" тарауы. Кітаптың тарихнамалық бөлімі "Ресейге қосылу немесе империя билігін мәжбүрлеп тану мәселелері"деп аталады. Онда Ә. Бөкейханов, П. Галузо, Х. Досмұхамедов, Т. Рысқұлов, Г. Ф. Дахшлейгер, Д. Дулатова, Ж. Қасымбаев, И.Ерофеева, М.Қозыбаев жұмыстары ұсынылған. жүктеу/скачать 73,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|