Лекция. Зерттеу үрдісінің құрылысы мен мазмұны Жоспар
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
| Үқсастыру әдісі.
¥қсастық (Аналогия; грек. апо1о§іа - сэйкестік) - зат немесе қү.былыстар арасындағы үқсастық, екі заттың немесе қүбылыстың ¥қсастық - эмпирикалық жэне теориялық зерттеудің жалпы ғылыми эдістерінің бірі. Ұқсастық негізінде ой қорытындысын жасаған кезде қайсібір объектіні қарастырғанда алынған білім неғүрлым аз зерттелген затқа жалғастырылады. Бүл эмпирикалык жэне теориялық зерттеудің жалпы ғылыми эдістерінің бірі. Оқыту ісіндегі үқсастық зерделенетін заттар мен қүбылыстар арасындағы қайсыбір тұрғыдағы үқсастықты анықтау болып табылатын педагогикалық эдіс; сондай-ақ оқыту үдерісінің танымының басқа эдістерін пайдалану мүмкін болмағанда қолданылатын қажетті элементі. Үқсастыру эдісі заттар мен қүбылыстардың жалпылығын айқындау үшін қолданылады Е. М. Муравьев пен А. Е. Богоявленская педагогикалық зерт-теу эдістерінің мынадай схемаларын үсынды. Әдебиетке салыстырмалы-тарихи талдау жасау әдісі эде-биет мэселелерін, оның тарихын зерттеуді көздейді, бүл ретте барлық көзқарастарға талдау жасалады. Ең алдымен ғылымда бүл мэселе жөнінде не жинақталғанын оқып зерделеу қажет (негізгі ғылыми идеялар, ғылыми зерттеулердің негізгі принциптері, т.с.с). Бүл үшін зерттеу тақырыбы бойынша эдебиетті үқыпты түрде таңдап алу керек, бұған бірінші кезекте көңіл бөлген жөн. Барлық эдебиетті мынадай өлшемдер бойынша талдау қажет: әр түрлі ғалымдар мэселенің мэнін, зерттеу мэселесін қалай түсінген; зерттеу субъектісіне кандай анықтама берген, қандай бел- гілерді мэнді деп санаған, т.с.с; белгілі бір ғалымның пікірінше, осы мэселенің мэні неде, оны немен түсіндіруге болады; осы мэселенің жалпы ғылым жүйесіндегі, оқыту (тәрбие) теориясындағы, тэжірибедегі орны қандай; осы қүбылыстың басқа да төркіндес қүбылыстармен негізгі жэне жанама байланысы қандай? Ғалымдардың пікірінше, осы немесе басқа үдеріс, осы неме-се басқа қүбылыс қандай жағдайларда қалайша өтеді; зерттеліп отырған үдерістің қүбылыстың ішкі қозғаушы күштері, тетіктері, динамикасы қандай?. Талдау ғалымдардың жал п ы тұжырымдарымен аяқталады. Бүл түжырымдар зерттеу жүмысында арқа сүйейтін тіректер болуға тиісті. Осыған дейін істелген істің барлығына сыни түрғыдан баға беру, оған өзінің субъсктивтік көзқарасыңды білдіру қажет. Қолдағы эдебиетке сыни түрғыдан талдау жасау өзіңнің жеке көзқарасыңа емес, логикалық, құрылымдық, фактологиялық тал-дауларға сүйенуге тиісті. Сынау, пікірталастыру, айтысу үшін осы мэселе бойынша жақсы базалық білім болуға тиісті. Мэселе бойынша эдебиетке сыни талдау жасаудың маңызы мынада: яғни, ақиқатты табу, адасушылықты, жетіспеушілікті айқындау, зерттеу нэтижелерін дэлеледеу, зерттеу міндеттерін белгілеу. Моделъдеу әдісі. Модельдеу эдісі (франц. тоёеіе, лат. тосһііш - үлгі), модель (лат. тоёиіиз - үлгі, өлшем) - нысан жэне оған қатынастық мэндерді көрсететін көрнекілік қүралдардың бірі (шартты бейне, схема, т.б.). Теория жүзінде мүмкін жағдайдың, қүбылыстың не-месе заттың моделен жасау эдісі. Модельдеу - зерттеу объектісі өзімен үқсастық қатынастығы басқа бір объектімен алмастырылатын зерттеу эдісі. Бірінші объект түпнүсқа, екінші объект оның моделі болады. Зерттеуші модельді зертеп, алған нэтижелерін ұқсастық пен үйлестік заңы бойынша түпнүсқаға көшіреді. Модель жэне модельдеу эдісі түпнүсқаны зерттеу қиын не мүмкін емес болғанда немесе түпнүсқаны зерт-теу үлкен қаражат шығынын талап еткен жағдайда қолданылады. Модель мен түпнүсқа арасында белгілі бір үқсастық болу керек. Мүндай ұқсастық зерттеушінің модельді зерттеу кезінде алған ақпараттарын түпнүсқаға көшіруге мүмкіндік береді, ал көшіру ұшін ұқсастықтың, талдау мен синтездің әр түрлі формалары қолданылады. Модельдің физикалық табиғаты түпнүсқаның физикалық табиғаты сияқты болу керек (түпнұсқаның толық көшірмесі болған модель модель бола алмайды). Модельдің түпнүсқадан айырмашылығы оны зерттеу оңай, алайда оның бойында модельге де, түпнүсқаға да тэн негізгі сипаттары мен өлшемдері болуы қажет. Модель үқсастық ретінде түпнүсқа, оны жетілдіру, қайта кұру жэне оны басқару туралы білімді зерттеу, сақтау жэне кеңейту үшін қолданылады. Модельдеу ауызша, логикалық, физикалык, математикалық, заттық, белгілік болып бөлінеді. Модельдеудің түрін таңдау зерт-теу объектісінің күрделілігіне байланысты. Бұл эдістің мэні, желілердің, сызбалардың, қысқаша сөздік сипаттамалардың, кейде матрицалардың, кескіндердің матема-тикалық формулалардың, т.с.с. көмегімен зерттеліп отырған үдерістер мен құбылыстарға көркем бейнелі сипаттама беру бо-лып табылады. жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|