Қазақстан үшін су ресурстарын басқару проблемасының өзектілігі

Су шаруашылығы алдында тұрған міндеттер мен мәселелердің алуан түрлілігі су ресурстарын мұқият зерттеуді, халықтың және экономика салаларының су пайдалануының жай-күйі, табиғи кешендерді сумен қамтамасыз ету, жер үсті және жер асты су ресурстарының сапалық жай-күйі туралы сенімді ақпарат негізінде оларды реттеуді және басқаруды талап етеді. Қазіргі уақытта Қазақстанның көптеген өзен бассейндерінде бірнеше жылдан кейін кейбір өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуын тежейтін фактор бола алатын ірі су шаруашылығы проблемалары айқын байқалады. Сондықтан су шаруашылығы жобаларын әзірлеу мен іске асырудың ұзақ мерзімді сипатын ескере отырып, кідіріссіз шаралар қабылдау қажеттігі пісіп жетілді.

Бұл мәселелерді шешу су ресурстарын мемлекетішілік басқаруға ғана емес, сондай-ақ трансшекаралық суларды бірлесіп пайдалану мен қорғау саласындағы шектес елдермен мемлекетаралық ынтымақтастыққа да байланысты. Шаралар қабылдауды қиындататын фактор Су шаруашылығы кешеніне, әсіресе соңғы онжылдықта әлеуметтік-экономикалық және климаттық жағдайлардың өзгеруінің әсерінің жеткіліксіз зерделенуі сөзсіз болып табылады. Су объектілерін ұтымды басқару және қорғау, сумен қамтамасыз ету проблемаларын шешуге бағытталған капиталды қажетсінетін Су шаруашылығы іс-шараларын жоспарлау және іске асыру саласындағы ұзақ мерзімді бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру кезінде табиғи және антропогендік факторлардың әсерінен су ресурстарының саны мен сапасының, өзендердің су режимінің болашақта болатын және ықтимал өзгерістерінің ғылыми негізделген бағалануы қажет. Сондықтан ғылыми болжам экономиканың осы саласын дамыту үшін үлкен маңызға ие.

Дамудың қазіргі кезеңінде Қазақстанда су ресурстарын басқаруды әлемде танылған практика ретінде су ресурстарын интеграцияланған басқару қағидаттарын қолдана отырып, жаңа, неғұрлым жоғары деңгейге көшіру қажет. Шын мәнінде, бұл принцип практикалық қолдануды таба алмайды және тек қана теорияда декларацияланады. Бұл ретте, сырттан елге су ресурстарының жалпы көлемінің 44% - ға жуығы келіп түсетінін әрдайым ескеру қажет. Ел ішінде су пайдаланудың әртүрлі түрлері арасында суды бөлу ұлттық контексті, ал халықаралық өзен бассейндерінде екі және одан да көп ел арасында су ресурстарын бөлу трансшекаралық контексті құрайды. Қаралатын мәселелер шеңберіне су ресурстарына жүктеме, олардың шектеулілігі, су пайдалану түрлері мен су тұтынушылар арасындағы бәсекелестік кіреді. Барлық осы факторлар адам мен табиғаттың қажеттіліктері арасындағы ақылға қонымды ымыраға келетін бірыңғай тұрақты жүйеге құрылуы тиіс.

Суды басқару ғылымы туралы қазіргі заманғы білім Жер шары халқының өсуі, климаттың жаһандық өзгеруі, су ресурстары сапасының жаппай нашарлауы, экономиканың су тұтыну салаларының дамуымен негізделген антропогендік жүктеменің өсуі, сондай-ақ басқа да объективті және субъективті факторлар себеп болып табылатын Тұщы су тапшылығына байланысты неғұрлым өзекті болып отыр. Қазақстан үшін негізгі су көздерінің трансшекаралық жағдайында ішкі су ресурстарын да, шекаралас елдермен ынтымақтастықта трансшекаралық басқаруды халықаралық тәжірибені қарау маңызды.