ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ ХІ – ХІІІғ. басы ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ АШЫЛУЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА ЖОЛЫНЫҢ ТАРИХЫ Б.З.Б. 3–2 МЫҢЖЫЛДЫҚТАРДАН, ШЫҒЫС ТҮРКIСТАННАН ИРАН, МЫСЫР, ҚЫТАЙ МЕН СИРИЯҒА ЛАЗУРИТ ПЕН НЕФРИТ ТАСУДАН БАСТАЛАДЫ ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ АШЫЛУЫ Б.З.Б. 138 ЖЫЛЫ ҚЫТАЙДАН ИМПЕРАТОР У-ДИДIҢ БАТЫСТЫҢ БЕЙМӘЛІМ ЕЛДЕРIНЕ (КҮН ҚАЙДА БАТСА, СОЛ ЖАҚҚА) ЖIБЕРГЕН ЕЛШIЛIК КЕРУЕНI ЖОЛҒА ШЫҒАДЫ ОЛ АЛҒАШ РЕТ ҚЫТАЙДАН ОРТАЛЫҚ АЗИЯҒА ТIКЕ ЖОЛ ТАРТТЫ. САПАР БАРЫСЫНДА САУДА ҮШІН ҚОЛАЙЛЫ ЖОЛДАР АНЫҚТАЛДЫ. БҰЛ ЖОЛДАР ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ НЕГІЗІН ҚАЛАДЫ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ АТАУЫ ОНЫ НЕМIС ҒАЛЫМЫ, АЗИЯНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯСЫ ТУРАЛЫ ЕҢБЕКТЕРДIҢ АВТОРЫ ФОН РИХТГОФЕН ҰСЫНДЫ «ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ» ТҰРАҚТЫ ТҮРДЕ Б.З.Б. ІІ ҒАСЫРДА ЖҰМЫС ІСТЕЙ БАСТАДЫ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ФОН РИХТГОФЕН XIX ҒАСЫР ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТАУАРЛАРЫ ЖІБЕК – басты тауар, сол заманның валютасы ретінде қолданылды ОРТАЛЫҚ АЗИЯ, ТҮРКIСТАННАН КЕЛГЕН МУЗЫКАНТ, БИШI, АКРОБАТТАР ҚЫТАЙ ИМПЕРАТОРЫ МЕН ВИЗАНТИЯ САРАЙЛАРЫНДА ӨЗ ӨНЕРЛЕРIН КӨРСЕТТI. ЖIБЕК ЖОЛЫМЕН АРАБ АРҒЫМАҚТАРЫ, ҚАРШЫҒА, ТОТЫҚҰСТАР МЕН ТҮЙЕҚҰСТАР Т.Б. САТУҒА ӘКЕЛІНДI ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНДАҒЫ САУДА ЖІБЕК ЖОЛЫ БАҒЫТЫМЕН ӨТКЕН КЕРУЕН САУДАСЫ ПАЙДА ӘКЕЛУМЕН ҚАТАР, ҮЛКЕН ҚАУІП-ҚАТЕРГЕ ДЕ ТОЛЫ ЕДІ СОЛ СЕБЕПТІ КӨПЕСТЕР ЖОЛҒА ЖАЛҒЫЗ ЕМЕС, ҚАРУЛЫ АДАМДАРДАН ТҰРАТЫН ІРІ КЕРУЕНДЕРМЕН ШЫҚТЫ ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНДАҒЫ САУДА КЕРУЕНДЕР ЖҮК АРТЫЛҒАН БІРНЕШЕ ЖҮЗДЕГЕН МАЛДАН ҚҰРАЛДЫ. ОЛАРМЕН БІРГЕ САУДАГЕРЛЕР, АУДАРМАШЫЛАР, НӨКЕРЛЕРІН ЕРТКЕН ЕЛШІЛЕР, ДІН ТАРАТУШЫЛАР ДА САПАР ШЕКТІ ЖЕР ИЕЛЕРІ КЕДЕНДІК БАЖ САЛЫҚТАРЫНАН ПАЙДА ТАПТЫ. БҰЛ АРТЫҚШЫЛЫҚТЫ ЖОҒАЛТЫП АЛМАУ ҮШІН ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЕЛДЕРІНІҢ БИЛЕУШІЛЕРІ КӨПЕСТЕРДІ ҚОРҒАЙТЫН ЗАҢДАР ҚАБЫЛДАДЫ ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТҮРКІ БӨЛІГІ VI–ХІІI ҒАСЫРЛАРДА ҚЫТАЙДАН ЖЕТІСУ МЕН ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН АРҚЫЛЫ БАТЫСҚА ӨТКЕН ЖОЛ ҚЫЗУ ТІРШІЛІККЕ ТОЛЫ БОЛДЫ ХУАНХЭ ҚАШҒАРИЯ ФЕРҒАНА САМАРҚАНД БҰХАРА СИРИЯ БІРІНШІДЕН, ЖЕТІСУДА ТҮРКІ ҚАҒАНДАРЫНЫҢ ОРДАЛАРЫ ОРНАЛАСТЫ ҮШІНШІДЕН, БАЙ ТҮРКІ АҚСҮЙЕК ҚАУЫМЫ ТЕҢІЗДІҢ АР ЖАҒЫНАН КЕЛГЕН ТАУАРЛАРДЫ КӨТЕРМЕ БАҒАМЕН САТЫП АЛЫП ОТЫРДЫ ЕКІНШІДЕН, VIІ ҒАСЫРДА ФЕРҒАНА АРҚЫЛЫ ӨТЕТІН ЖОЛ ӨЗАРА ҚАҚТЫҒЫСТАР САЛДАРЫНАН ҚАУІПТІ ЕДІ ҚЫТАЙ ТИБЕТ ХОРЕЗМ ПАРСЫ АЛТАЙ АРАЛ КАСПИЙ БОСФОР МАНЬЧЖУР ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТҮРКІ БӨЛІГІ VI–VІІІ ҒАСЫРЛАРДА НЕГІЗГІ ЖОЛ ИРАНДЫ АЙНАЛЫП ӨТТІ. БҰЛ БАТЫС ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ МЕН ВИЗАНТИЯНЫҢ ОСЫ ЕЛГЕ ҚАРСЫ ЖАСАЛҒАН ӘСКЕРИ-САУДА ОДАҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ БОЛАТЫН. ВИЗАНТИЯ ТҮРІК ҚАҒАНАТЫНЫҢ НЫҒАЮЫ: ТҮРКІЛЕР ОРТАЛЫҚ АЗИЯНЫ ЖАУЛАП АЛЫП, ҚЫТАЙДАН ЖЕРОРТА ТЕҢIЗI ЕЛДЕРIНЕ БАРАТЫН ҰЛЫ ЖIБЕК ЖОЛЫНЫҢ ЕДӘУІР БӨЛІГІНЕ ИЕ БОЛДЫ. ЖІБЕК САУДАСЫ ТҮРКІ ҚАҒАНДАРЫНА ОРАСАН ЗОР КІРІС ӘКЕЛДІ. ЖIБЕК МАТАСЫН САТЫП АЛУШЫ НЕГIЗIНЕН ВИЗАНТИЯ ЕДІ. ХУАНХЭ ӨЗЕНІ ТҮРІК ЖЕРІ ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ БАҒЫТТАРЫ ХУАНХЭ ӨЗЕНІ ТҮРІК ЖЕРІ ТАРАЗ ТАЛАС АЛҚАБЫНДАҒЫ ТАРАЗ ҚАЛАСЫ ТҮРГЕШ, ҚАРЛҰҚ, КЕЙІН ҚАРАХАНДЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ МӘДЕНИ ОРТАЛЫҒЫ БОЛДЫ САУДА ЖОЛЫ ТАРАЗДАН СОЛТҮСТIК БАҒЫТТА – ЕРТIСКЕ, ОДАН ӘРI ЕНИСЕЙДЕГI ҚЫРҒЫЗДАРҒА ӨТТI ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ БАҒЫТТАРЫ ХУАНХЭ ӨЗЕНІ ТҮРІК ЖЕРІ ИСПИДЖАБ ОНЫ КЕЙІН «САЙРАМ» ДЕП АТАҒАН VII ҒАСЫРДАҒЫ ҚЫТАЙ ЖОЛ КӨРСЕТКІШ КIТАПШАСЫНДА «АҚ ӨЗЕНДЕГI ҚАЛА» – ИСПИДЖАБ КӨРСЕТIЛГЕН ОТЫРАР МЕН ШАУҒАР ЯНГИКЕНТ ҰЛЫ ЖІБЕК ТАРИХИ МАҢЫЗЫ ХУАНХЭ ӨЗЕНІ ТҮРІК ЖЕРІ ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ ТАРИХЫНДА ОНЫ ТҮРКІ МЕМЛЕКЕТТЕРІ ТОЛЫҚТАЙ ДЕРЛІК БАҚЫЛАУДА ҰСТАҒАН ҮШ КЕЗЕҢ БОЛДЫ: БІРІНШІ, ТҮРКІ ҚАҒАНАТТАРЫ ЕКІНШІ, МОҢҒОЛ ШАПҚЫНШЫЛЫҒЫ ҮШІНШІ, ӘМІР ТЕМІР МЕМЛЕКЕТІ «ЖІБЕК ЖОЛЫ» БАҒДАРЛАМАСЫ ХУАНХЭ ӨЗЕНІ ТҮРІК ЖЕРІ «ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ» 2014 ЖЫЛЫ ЮНЕСКОНЫҢ ӘЛЕМДІК МҰРА ТІЗІМІНЕ ЕНГІЗІЛДІ ҰСЫНҒАНДАР БАҒДАРЛАМАНЫҢ «ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ» АТТЫ ҚОРЫТЫНДЫ КОНФЕРЕНЦИЯСЫ ПАРИЖДЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛДЫ. СӘЙКЕСІНШЕ ПАРИЖДЕ КӨРМЕ АШЫЛДЫ ҚАЗАҚСТАН ЮНЕСКО-НЫҢ ӘЛЕМДІК МҰРА ТІЗІМІНЕ «ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ» 30-ДАН АСТАМ ТАРИХИ ЖӘНЕ АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ЕСКЕРТКІШТЕРІН ЕНГІЗДІ
