М. Б. Салқынбаев қазақ және араб әдебиеті (Типология, генезис және аударма мәселелері) ОҚУ ҚҰралы астана
жүктеу/скачать 1,08 Mb. Pdf көрінісі
|
treatise16241
| “Уә кәнә ғиндаһу дик тахтаһу хамсуна дәджәджәтән, уә кәнә ғиндаһу
кәлб, фә сәмиғә әт -тәджир әл-кәлбә уә һуә йу нади әд-дикә уа йақулу ләһу: әнтә фәрхан уа сахибуна раих йамут, фә қалә әд-дику ли-л-кәлб: уа кәйфә зәлика -л- әмр? Фә ағада әл -кәлб ғаләйһи әл -қисса, фә қалә ләһу әд -дик: уа аллаһи әннә сахибәнә қалилу -л-ғақл. Әнә ли хамсуна зәуджатән арди һәзиһи уа ағда бу һәзиһи уа һуә мә ләһу зәуджәтун уахидатун уә лә йағрифу салах әмрәһу мағаһә, фә ма ләһу лә йа’хузу ләһә би ғаса мин ғидән әт -тут суммә йадхулу илә худжрәтиһә уә йадрибуһа хәттә тәмуту ау тәтубу уа лә тәғуду тәс’әлуһу ған шей” [155, 11 б.]. Қ. Әбдіқады ров аудармасы: Толып жатқан қояны, мекиені, қоразы араласқан тауықтары да бар еді диқанның: - Қо-қо-қо-қ! Қо-қо-қо-қ! – деп мәз болып жүрген қоразға, қоян: - Әй! Несіне мәз боласың?! Бүгін қожамыз қатынынан қысылып, сырын айтып өлгелі отыр. Сен оған налы майсың ба?! – деді, - Жоқ. Мен ол үшін налымаймын. – деді қораз келтесінен қайырып. – Өйткені, өлсе ақылсыздығынан өледі.... Егер мен қожайын болсам еді, мына тұттан бір сынбайтын шыбықты кесіп алып, жеке үйге қамап алып сояр едім. Сонда ол қатын – “Ақ тоба, қара тоба!.. Әкежан... Үстіме қатын алсаң да үндемегенім болсын...” дер еді [127, 14 б.]. Келтірілген үзінді де аудармашы оқиғаның негізгі желісін бұзбай, мазмұннан ауытқымай өте дәл аударғандығын пайымдаймыз. Мұндағы ит сөзін қоян деп алғанда а удармашының ол сөздің арабша баламасын білмеді деген ой тумау керек. Себебі, ит пен тауықтан гөрі, тауық пен қоян бір біріне жақындау болса керек. Ал мұндай жекелеген сөздерді өзгертіп аудару әңгімеге нұқсан келтірмейді деп шамалаймыз. “Хәттә татубу” (тәубәсына келгенше) сөзін “Ақ тоба, қара тоба!..” немесе “Әкежан”, “Үстіме қатын алсаң да үндемегенім болсын...”деген сөздерді өз жанынан қосқандығын көреміз. Бұл сөздерді оқушыға қызықты да тартымды болу үшін қолданған болу керек деп тұжырымдаймыз. Екі нұсқасында оқып салыстыра келе аударма да оқырманды қызықтырып елітерлік детальдар араласып жүреді. Мұндай құбылтулар шығарманың көркемдігін аша түсетіндігі белгілі. Келесі бір “Хикаяту-саййад уа әл-ғифрит” (Балықшы мен диюдың хикаясы) атты әңгімені Қ. Әбдіқадыров “Балықшы туралы әңгіме” деп аударған. 103 Енді осы әңгімені салғастырып көрейік. “Қаләт: бәллиғни әйуһә -л-Мәлик әс - сәғид әннәһу кәнә тағинән фи -с-син, уа ләһу зәуджәтун уә сәләсату әуләдин, уә һуә фәқиру -л-хәл, кәнә мин ғадатиһи әннәһу йарми шәбкәтәһу ку ллу йауми әрбаға мәррат лә ғәйри. Суммә иннәһу хараджә йауман мин әл -әйами фи уақти-з-заһри илә шати -ил-бахр, уа хатта мақтафаһу, уа тараха шәбкәтаһу уа сабара илә әннә истақаррат фи -л-мә’и, суммә джәмәға хәйтанәһә фә уәджәдәһә сәқиләтән...” [154, 3 б.]. - Бір балықшы кеудіреген шал екен, ұлы бақытты патшам. Дүниесі молдығынан кісі балықшы бола ма... Байдың малы көбейген сайын, кедейдің саны көбейіп келе жатқан заман емес пе... Соның бірі болыпты. Оның екі ұлы, бір кемпірі бар еді. Өмірі дарияның жаға сында өткен болатын. Өмірлік кәсібі балық аулау. Бірақ, оның судағы үлесі де өлшеулі, күніне барып төрт рет торын тастайды екен. Сол төрт балық қана ілініп, төрт кісі тамақ қылар еді. Онан артық шал да салмайды, салғанмен балық та түспейді – құдайдың пешен есіне жазған несібесі сол -ақ. Арабша нұсқасында: “ертеде бір шал болыпты, өзі кедей екен”, – деп басталады. Ал, аудармашы ол адамды кеудіреген шал, дүниенің молдығынан кісі балықшы бола ма... секілді тіркестермен берген тәржімасы әрі нақты, әрі мағынаны дәл беріп тұр. Сонымен қатар, “Байдың малы көбейген сайын кедейдің саны да көбейіп келе жатқан заман емес пе немесе онан артық шал да салмайды, салғанмен балық та түспейді, – құдайдың пешенесіне жазған несібесі сол”, – деген сөйлемдерді аудармашы өз жанынан қосқаны көрініп тұр. Елдің әлеуметтік жағдайын сипаттауда мұндай қазақы дүниетаным мен түсінікті Қ.Әбдіқадыров өте сәтті қолданған. Әңгімедегі осы сияқты қосымша берілетін ойлар оқырман қауымды тез баурап алуымен қатар, құдайдың пешенеге жазғанынан артық ешетеңе жоқ деген философиялық тұжырымдар шығрма сюжетінің мазмұнын тереңдетіп, байыта түсері мәлім. Қ. Әбдіқадыров әңгіме ішіндегі өлең шумақтарын да мейлінше қысқа әрі нұсқа аударуға тырысқан және өзі ақын болғандықтан мағынасымен аудару қиындық туғызба ғандығы көрінеді. Балықшы шалдың суға тастаған торына екінші ретінде құмыра ілініп, және оны сындырып лақтырып жібергендегі пұшайман халін суреттеген мына өлең бәйттерінен байқауға болады: жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|