«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
жүктеу/скачать 17,69 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Нурсултан Назарбаевтың бастама сы бойынша шығарылып отыр
- ҢАЗАҢСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МӘДЕНИЕТ, АКДАРАТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
- К,үрастырушылары
- Сарапшысы
- Алматы 200 5 ББК 88.3 т $ І ғыльііл^ .
- Бүл томға З.Фрейдтіц психоаналитикалық түжырымдамасы қам- тылған еңбектері аударылып, оның теориясын одан әрі дамытқан
- Э .Фромм, Э.Берн, К.Хорни сынды неоф рейдистердің ұстанымдары жинақталған. Аталмыш еңбекте топтастырылған психоанали
- © "Таймас" баспа үйі, 2005 © Ә беуова И.Ә., Ерментаева А .P., Ш ериязданова Х .Т., қүрасты ру- шылар, 2005
- Ауренова М.Д., Ерментаева А.Р.
| мәдени мүра
«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары Ңаза^стан Республикасының, түңғыш Президенті Нурсултан Назарбаевтың бастамасы бойынша шығарылып отыр “М ә д е н и м ү р а ” М емлекеттік бағдарламасының кітап сериялары Бас редакциясының алқасы Тасмағамбетов И.Н., Бас редактор Тәжин М.М., Бас редактордың орынбасары Тәуекел С.Т., жауапты хатшы Әбділдин Ж. М. Әуезов М. М. Байпақов К. М. Зиманов С. 3. Кәлетаев Д. А. Кекілбаев Ә. Кенжеғозин М. Б. Қасқабасов С. А. Қойгелдиев М. Қ. Қосыбаев Е.М. Қүл-Мұхаммед М. А. Мағауин М. М. Мәмбеев С. А. Нүрігейісов Ә. К. Нысанбаев Ә. Н. Рахмадиев Е. Р. Сұлтанов Қ. С. Сүлейменов О. О. Хұсайынов К. Ш.
психология і | / —
АК^ЫЛ-ОЙЫНЫҢ КДЗЫНАСЫ 10 т о м д ы к , ҢАЗАҢСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МӘДЕНИЕТ, АКДАРАТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ИНСТИТУТЫ П С ИХ О ЛО ГИ Я: АДАМЗАТ АҚЫЛ-ОЙЫНЫҢ КАЗЫПАСЫ
Ә бділдин Ж .М . Ә беуова И.Ә. Әбішев Қ.Ә. Ә лж ан Қ.Ү. Бердібаева С.Қ. Ғабитов Т.Х. Ж ақы пов С .М. Ж ары қбаев Қ.Б. М олдабеков Ж .Ж . Н үрм үратов С .Е. Н ысанбаев Ә.Н. С әби тМ .С . Сейсенова Н.Б. Ш ериязданова Х.Т. — ҚР YFA акад ем и й — пед.ғ.к., доцент — ф и л о со ф и я ғ.д., проф ессор — ф и л ософ и я ғ.к., төрағаны ң оры нбасары — психология ғ.д., доцент — ф и л о со ф и я ғ.д., проф ессор — психология ғ.д., п р оф ессор — психология г.д., пед.ғ.д., профессор — психология ғ.д., проф ессор, төраған ы ң оры нбасары — ф и л о со ф и я г. д., доцент — К.Р ҮҒА академигі, төраға — ф и л о со ф и я ғ.д., проф ессор — ж ау ап ты хатш ы — психология ғ.д., проф ессор
Әбеуова И.Ә. Ерментаева А.Р. Ш ериязданова Х.Т. Аудармашылары: Ақажанова А.Т. А убакирова Ж .Қ . А уренова М .Д. Ерментаева А.Р. Т ең к еб аев аА.З. психология т.к., доцент психология ғ.к. пед.г.к., психология доценті
Ж ақы п овС .М . — психология ғ.д., п р оф ессор
З.ФРЕИД ж ә н е
НЕОФРЕЙДИСТЕР. ПСИХОАНАЛИЗ 3
ББК 88.3 т $ І ғыльііл^ . 3»пад»0'К.й;;о;,-і:г V V iiiS ay n iiti .члазрсктвт.
_,y .УтөютСОв* \ x #■: 'V V іД Қазақстая Республикасы Мәдениет, акдарат және спорт министрлігінің бағдарламасы бойынша шығарылып отыр П84
Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. 10 томдық: 3 .Фрейд ж ән е неофрейдистер.Психоанализ. З-том/Жетекшісі — акад. Ә.Н.Нысанбаев. — Алматы: “Таймас" баспа үйі, 2005. — 480 б. ISBN 99 65 -97 82 -3-9
П ! lf f l) W d ) 7 05 БК g з 00(05)—05 © "Таймас" баспа үйі, 2005 © Ә беуова И.Ә., Ерментаева А .P., Ш ериязданова Х .Т., қүрасты ру- шылар, 2005 © Ақажанова А.Т., Аубакирова Ж .Қ., tcdnt qqcc 0700 о гл/о v Ауренова М.Д., Ерментаева А.Р., 9965 9782 3 9(3-т.) Теңкебаева А.З., аудармашылар, 2005 BBN 9965-97 82 -0 -4 © “Баур плю с” ЖШС, көркемдік безендірілуі, 2005 А Л ҒЫ С Ө З Республикалы қ "М әдени мұра" бағдарлам асы ны ң ая- сында дүние жүзіндегі ж ан тану қоры нда белді орны бар п с и х о а н а л и т и к а л ы қ т е о р и я м ен т ә ж ір и б е н е г із д е р ін қазақстандык, оқы рм андарм ен табы сты руды көздеген игі істердің м аңы зы зор екенін атап кетелік. С ебебі психо- а н а л и т и к ал ы қ б ағы т тү ж ы р ы м д ам ал а р ы т е к ж а н т а н у - ш ы л ар м ен п с и х и а т р л а р ғ а ған а ем ес, со н ы м ен б ір ге педагогтерге, басш ы-жетекш ілерге, студенттер қауы м ы на ж ән е түлға психологиясын оқып-білуді ниет еткен басқа да барлық ж үртш ы лы ққа қажетті, пайдалы болары сөзсіз. Ж ал п ы , ж а н т а н у ғы лы м ы м ен оны ң тәж ір и б ел ік , қ о л д ан б а л ы қ ж а қ т а р ы н ы ң ал ға басуы н а, п си х и к ан ы ң мотивациялық, энергетикалық, бейсаналық жақтарын түсінуте 3 .Ф рейд (1856— 1939) ең бектері о расан ы қп ал етті. XIX ғасы рды ң ақ ы р ы н д а-ақ 3 .Ф р ей д тү л ған ы ң п си х и к ал ы қ денсаулығьша қатысты жаңа түжырымдама үсынады. Содан бері психологияда ж арқ етіп көрініп, бірінің ізін бірі басқан талай ғалымдар өтті. А лайда соларды ң бірде-бірі Ф рейд сияқты, оньщ ілімі сияқты "тақтан түспей, үзақ жасаған жоқ" десе де болғандай. 3. Фрейд теориясының ықпалымен біріннгі дүниежүзілік соғыстан кейін — жиырмасыншы жылдардан бастап психологиялық жәрдем көрсетуде психоаналитикалық бағыт кең тарала басгайды. Бүдан былайғы соңғы жүзжылдық ш ам асы нда т ү л ға психологиясы ны ң сан тү р л і ж ақ т ар ы психоаналитикалық түрғы дан қарастырылып, осы орайда басты ілімдері, әдістері жетіле дамьш, психоанализ жантану ғылымы мен тәж іри б есін д е әбден орны қты . О сы лайш а, К .Х орнидің кл и н и кал ы қ тәж іри бесі, психодинам икалы қ бағдардағы Э.Эриксон, Э.Фромм ж әне т.б. посгфрейдисгердің тео р и я л ар ы мен іс -тә ж ір и б ел е р і д ү н и е ж ү з і бойы нш а ж ан та н у л ы қ ғылыми қордың, психологиялы қ ж ә н е пси- х о т е р а п и я л ы қ д и агн ости ка, ко р р ек ц и я, р еаб и л и т ац и я,
консультация ауқымын кеңейтті. Осылайша 3 .Ф рейд ілімі қазіргі кезде де ж ан тан у , п сихиатри я ғы лы м дары мен тәжірибесінде бар маңызын бір мысқал да ж ойған ж оқ. Америкада, еуропалық бірқатар мемлекеттерде, кешегі одақ құрамында болған кейбір республикаларда (Ресей, Латвия, Эстония ж әне т.с.с.) психика нормасы мен патологиясын анықтауда, психикалық жәрдем көрсетуде психоанализ тірек болып, пәрменді құрал ретінде күні бүгінге дейін пайдаға асып, одан әрі ж етіл іп ж атса, біздің елдегі ж а н т а н у салаларының қарқынды дамуына психоаналитикалық бағыт өзінше септігін тигізіп, оның теориясы мен әдіс-тәсілдерінің тәжірибелік психологияда ептеп қолданыс табу беталысы байқалуда. Ал енді сан алуан күрделі психологиялы қ, психиатриялық, философ иялы қ мәселелерді озы қ психо анализ түрғысынан шешуде ягідер үзіп, батыл әрекет жасауға әлі де болса кірісе алмай отырудың бірқатар себептері бар. О ларды тізбелеп, б арлы ғы н ы ң б етін аш ып, си паттап, талдамай-ақ басты себептердің бірін аж ыратып көрсетуге болады . Б үған б ір ен -сар ан ж а н т а н у о қ у л ы қ т а р ы н д а фрейдизм-неофрейдизм бағытына аздап қана түсініктеме келтірілгенім ен, п си х о ан ал и ти к ал ы қ б ағы тты ң негізін қалаушы Зигмунд Фрейдтің де, оның түжырымдамаларын одан әрі дам ы тқан немесе қ ай та қ а р а ғ а н п си х о ан ал и з өкілдерінің ешқайсысының да психология әлемінде кеңінен таны м ал еңбектерінің не болм аса п с и х о ан ал и т и к ал ы қ түрғыларға жан-жақты сипатгама беріліп, жасалған талдау- лардың күні бүгінге дейін қазақ тілінде ж арыққа шықпауы, олармен қазақ оқырмандарының терең танысуға мүмкін- іктерінің болмауы бірден-бір себепкер деп санаймыз. Осы орайда "Адамзат ақы л-ойы қазы насы " ай дар ы аясы нда "З.Фрейдтің психоаналитикалық түжырымдамасынан бастап осы заманға дейін" атты антологиялық негізде қүрастырылған кітап алғашқы талпыныстардың қатарына жатады. Бүл еңбек республикадағы психологиялық ғылыми зерттеулер мен тәжірибелер үшін аса өзекті болары сөзсіз. Аталмьхш кітап екі тараудан түрады . Бірінші тар ау д а З.Фрейдтің кеңінен танымал ш ығармаларынан антология келтірілген. Онда Фрейдтің таңдамалы еңбектері қамты- лады. Бүл тарауда адам психикасының қүры лы м ы мен динамикасына қатысты үстанымдар, түлғааралык, ж ә н е әлеуметтік өзара қатынастардың алғышарттары әлдеқайда кемелді, айқын сипатталған, уақыт сарынына орай ш ыққан п с и х о а н а л и т и к а м түжырымдамалар ж инақталған. •Фреидтің барлы қ еңбектерін ж алпы лағанда, ф р е й д и ста психоанализде адамның ж ан күйзелісінің бастапқы, лдеқаида жалпыланған, ортақ себептері ш огы рланған- д ы ғы н а ң ғ а р у ғ а б о л ад ы . 3 .Ф р ей д т ү р а қ т ы т ү л ғ а л ы қ қ а с и е т т е р ты м е р т е ш а қ т а қ а л ы п т а с а д ы , с о н д ы қ т а н бейсаналық процестердің түп-тамыры балалы қ ш ақта деп қарастырады. Сонда бүл түрғы бойынша ересек адамның м ін ез-қ ү л қ ы н ы ң , ж ү р іс -тү р ы с ы н ы ң әр т ү р л і в ар и ан т - т ар ы н д а б а л ал ы қ тап т ау р ы н д ар қ ай тал ан ы п , ж аң ғы р - ты лы п о ты рад ы . Ф р ей д тің п с и х о ан ал и т и к ал ы қ м оделі бойынш а адам психикасының ішкі динамикасы: оның әр түрлі саналы ж ә н е санамен аң ғаруға болмайтын қ аж ет- тіліктері мен мінез-қүлық, жүріс-түрыс мотивтерінің, орта- н ы ң қ о я т ы н т а л а п т а р ы а р а с ы н д а ғ ы к ү р е с т е р , о н ы ң психологиялық қорғаныс механизмдері, типтік көріністер мен қ ар с ы л а с у си п аттары ан ы қ та л ад ы . Б ү л а р д ы ң бір- бірімен байланысы тағайы ндалы п барып, адам ны ң бала- лы қ шағындағы тәжірибесімен байланыстырылады. С о н д а 3 .Ф р ей д т ео р и я сы т ү л ғ а д ам у ы н д ағы д ағд а- ры сты қ кезеңдерді қарасты рады . Ол өз іс-тәж ірибесінде осы дағдарыстар мазмүнымен ж үм ы с ж үргізеді де, оның интенционалды лы ққа ж етуіне ж ағдай ж асайды. Фрейд психоанализі бойынша адам үнемі өзімен-өзі іштей қақтығыстық жағдайда болады, ал оның себебі өзі саналы түрде аңғармаған ниеттерден, мотивтерден ж ән е қанағат- тандырылмаған қаж еттіліктерден шығады. Осыған орай, фрейдизм үстанымына негізделген психотерапия, психиатрия ж ән е тәж ірибелік психология адамның өзінің бейсаналы қ әрекеттерін саналы түрде аңғаратындай, оларға эсер ете алатындай дәреж еге ж еткізуге үмтылады. Тек сонда ғана З.Фрейд психоанализ мақсаты орындалады деп санаған. Фрейдизм ілімін арқалана отырып, түлғаның қорғаныс м ех а н и зм д е р ін зе р т т е у ге , эм о ц и о н ал д ы қ ж ә н е м інез- қ ү л ы қ т ы қ т а п т а у р ы н д а р д ы аң ғар ы п , т ү с ін у ге м үм кін болады . Ф рейдтің пансексуалды лы қ теориясы қорғаны с м еханизм дерінің көпш ілігі түқы м қ ал д ы р у ж ә н е өмірді сақтау инстинктерін жою, түнш ықтыру үшін қолданылады деп қарасты рады . Ол үш ін м інез-қүлы қты ң түпкі себеп- терін саналы т ү р д е аң ғар у ға басты н азар ауд ары лад ы . Түлга өзгерісінің бастамасына көп ж ағдайда саналы түрде аңғару, түсіну сәті ретінде ш сайт жеткілікті болады. З.Ф рейд психоанализ бойынша ж үзеге асырылатын іс- әрекеттердің төмендегі тәсілдерін дәйектеп, үсынған: 1. Н ақты бір сөзге қаты сты еркін ассоциация қ ү р у . Күнделікті ж ағдай таңбалары на талдау ж үргізу. 2 .Б ай қаусы зд а айты п қалаты н ф р азал ар , оры н алы п қалатын қателіктер, мақсатсыз орындалған сызбалар. Еркін ассоциация ар қы л ы кез келген осы "Ф рейд қателігінің" мағынасын түсінуге болады. 9 3.К өрген т ү с м азм ү н ы б о й ы н ш а ер к ін асс о ц и а ц и я арқылы түс жору. . . 4 .Қ арсы ласуд ы ы ғы сты ру м е х ан и зм ін щ ә л д е қ а и д а кеңейтілген көрінісі ретінде талдау. 5.Тасымалдың мазмұнын талдау. Сонымен, еркін ассоциация — Ф рейд психоанализіндеп барлық техникалардың негізі. Бәрінен бұрын, 3 .Ф рейд психоаналитикалы қ диагнос тика профилінің құры лымы болаты н төмендегі ж ағдай- ларга басты назар аударады: — адамның отбасы мен ж еке басының өмірбаяны; — адам өмірінде үмытылмаған, аса мәнді болып сақ- талған жағдайлар мен оқиғалар (анасынан айрылуы, ата- ана тарап ы нан ерекш е қатал д ы қ , то л ы қ ем ес отбасы , айырылысу т.б.); — т ү л ғ а н ы ң дам у, есею с а т ы л а р ы н а н ө т у ін д е г і ерекшеліктер; — басты л и б и д о зд ы ж ә н е а г р е с с и в т і е л іг у л ік т ің , қүмарлықтың даму деңгейлерін бағалау; — Эго ф ункциясыны ң даму деңгейі, соның ішінде — Эгоның тәжірибе жинақтау, аса қиратуш ы стимулдардан аулақ болу, инстинкт талаптарын бақылау, қанағатқа деген ішкі күштерді түнш ы қты ру мүмкіндіктері; — қорғаны с м еханизм дерінің д ам у деңгейі (ж асы на сәйкестігі, түр л ен е алуы , Эгоның одан әрі дам уы м ен бейімделуіне ы қпалы ); — С упер-Э го дам уы ны ң деңгейі (үят сезімі, өзін-өзі бақы лауға қабілеттілігі, кінәлілікті сезінуді, Э го-идеал қасиеттері); — ж еке бастағы қақтығыстар (реалдық, моральдық, нев- ротикалық); — тү л ған ы ң өзекті д ам уы н д ағы пр о гр есси вті ж ә н е регрессивті үрдістер (тенденциялар). О сылайш а, З.Ф рейдтің ж асаған п си х о ан ал и ти к ал ы қ түж ырымдамалары түлға психологиясын ғы лыми түсін- діруге де, түлға ерекш еліктерін зерттеп білуге де, пси- хикалық науқасты емдеуге да қолайлы, ж антану қорында осы түрғыдан теңдесі ж оқ әмбебап теория болып табылады. Дегенмен, қы н ж ы лтаты н бір ж а й т бар. О л — қ а з а қ ж антануш ы лары ны ң, пси хо терап евтер і мен п си хи атр- ларының талайлары З.Фрейдтің классикалық еңбектерімен төл тілінде таныс бола алмады. Тіпті кезінде орыс тіліндегі психоаналитикалық ш ығармаларды оқып, білу проблема еді. А талм ы ш сал ад ағы м ам ан д а р д ы ң п с и х о а н а л и зд і барынш а айналы п өтіп, тек "б у р ж у ази я л ы қ психоана- литикалық теорияға сындарлы сынды" ғана м еңгерулері
тиіс болды. С онды қтан тәуелсіздікке қолы ж еткен бойда еліміздің жалпы адам затты қ мәдени м ұраларға ден қойып, соның бір шетінде классикалық болған З.Ф рейдтің кемелді е ң б е к т е р ін ің б ір қ а т а р ы м е н қ а з а қ о қ ы р м а н д а р ы н ы ң табы суы на ж ағд ай ж ас ал у ы ғылым мен тәж ір и б е сала- л ар ы н ы ң сан а л у а н т ү р л е р ін д е аса п а й д а л ы б о л м а қ . С оны м ен қ а т а р б ү л т а р а у д а то п т аст ы р ы л ған 3 .Ф р ей д еңбектері тү л ға психологиясы ны ң аясы нда ж ү р гізіл етін қ ан дай болм асы н п си хологи ялы қ ғы лы м и зер т т еу л ер д і дәлелді, қисынды, мәнді ететіндей маңызы болары сөзсіз. Ал оның психоаналитикалы қ әдіс-тәсілдері қазіргі біздің республикаға да тән "психологияны ң алты н ғасырында" үтымды қолданыс табары анық. Л .С .Выготский, А .Р .Л урия ж ә н е басқа д а осы зам ан ғалымдарының көпшілігі 3 .Фрейд шығармаларын психоло- гиялық ғылыми ойлардың біртумасы деп санайды. А л п о стф р ей д и стік бағы тты ү с тан ған д ү н и е ж ү з іл ік ж антанудағы ірі тү л ғалар қатары н а Карен Хорни, Э рик Эриксон, Эрих Фромм, Анна Фрейд, Эрик Берн ж эн е т.б. кіреді. Осы орай да қ а за қ тіліндегі бүл кітапты ң екінш і тарауы "Неофрейдистер" деп аталады. Онда аталған пост- ф р ей д и стік қ о зғал ы с ли д ерл ерін ің , тан ы м ал психоан а- литиктердің түжыры мдам алары сипатталады. Күні бүгінге дейін оларды ң бірде-бірінің ешбір психо- аналитикалық түжырымдамалары қазақ тіліне аударылып, ж ары қ көрмеген еді. Постфрейдистердің ғылыми зерттеу- лері мен іс-тәж ірибелері З.Ф рейдтің классикалы қ психо- анализінен өрбіп дамыған. С ондықтан неофрейдизм Ф рейд көтерген м әселелер типіне ж ақы н әрі үғы м ды қ аппарат - тардың жалпылығы аңғарылады. Осыған орай, ж оғары да келтірілген постфрейдистердің бірінің психоаналитикалық түж ы р ы м д ам ал ар ы Ф рейд теориясы м ен ортақтасты қта, сәй кестікте болса, енді б ір еу л ер і баты л т ү р д е қ ар ам а- қайш ылық сипатта дәйектеледі. Яғни Карен Хорни, Эрик Эриксон, Эрих Фромм, Эрик Берн, Анна Фрейд т.б. ілімдері т ү л ғ а п с и х о л о ги я с ы н а қ а т ы с т ы б о л ған м ен , о л а р д ы ң әрқайсысы түлға дамуының қозғауш ы күштерін, түлгалық қ ү р ауш ы л ар д ы , тү л ға ерекш еліктеріндегі б и ол оги ял ы қ ж ә н е әл еу м еттік ар ақаты н астар д ы әр ж а қ т ы қарай ды , өзін дік тү ж ы р ы м д ам а ж асап, тағай ы н д ай ды . П сихоан- алитикалы қ түж ы ры м дам аларды ң осылайш а саралануы - нан психология ғылымында әр түрлі түрғылар, бағыттар тарм ақталы п ш ы ққан еді. С о н д а, а л ға ш қ ы д а З .Ф р е й д т ің п с и х о а н а л и т и к а л ы қ ілімдерін бағалап, оның төңірегіне шоғырланған психиатр- лар, психотерапевтер, оқы ту ш ы лар кейіннен психоана- 11 лизді кеңейтуге, дамытуға, саралауға, соның нәтижесінде неофрейдистік қозғалысқа түрткі болды. Б үл кітап та іргелі ең бек тері си п аттал ған н е о ф р еи - ди стер д ің б ар л ы ғы д ө р л ік н в в р о зд ы ң ж ә н ө б а сқ а да феномендердің сексуалдылық этнологиясы ж айлы 3.Ф рейд идеясына қосылмады. Осыдан теориялы қ үстанымдардың тым алш ақты ғы б ай қалы п , К арен Х орни, Г арри С т эк Салливен, Эрик Эриксон, Эрих Фромм, А льф ред Адлер, Карл Густав Юнг, Ж а к Л ак ан ж э н е т.б. ж е к е д ер б ес психоаналитикалық түжырымдамалар жасайды. Дегенмен фрейдистер мен неофрейдистерді адам м інез-қүлқы мен психикасында бейсаналы қты ң болуы мен оньщ ерекш е рөліне деген сенім, адам бойында "кешен" деп ан ы қта- латы н к еп те ген т ү р а қ т ы , ж а ғы м с ы з қ ү б ы л ы с т а р д ы ң болатынына наным біріктіреді. А м ер и к ал ы қ п си хо л о г Э .Э р и к со н ө з е ң б е к т е р ін д е т ү л ған ы ң б и о ә л е у м е т т ік т а б и ғ а т ы мен о н ы ң м ін ез- қү л қы н д ағы бейім делгіш сипатты б аса к ө р с е т е д і. О л психоәлеум еттік сәйкестікті басты, ы қ п ал д асқ ан т ү л ға қаси еті р етін д е си п аттай д ы . Э ри к со н т ү ж ы р ы м д а м а - ларында өзі тағайындаған әрбір ж ас кезеңдерінің маңызды, б ір ақ сан асы з ш еш ім қ а б ы л д а у д а ғ ы е р е к ш е л ік т е р і, адамның өзіне ж ән е ортасына қаты сты ж аң а ш еш імдер қ а б ы л д а у ы н а м ә ж б ү р ете тін д а ғ д а р ы с т а р р ө л і өм ір фазасында болатын ж ағдайлар болып табылады. Ғалым- ның пікірінше, түлға өміріндегі әлеуметтік ж ән е мәдени ж ағдайларды ң өзгерісі оны ң бүры нғы п си х о әл еу м еттік сәйкестіктен айырылып, оны жаңаш а қайта қүруы н қаж ет етеді. П сихотерапиялы қ ж үм ы с бары сы нда осы психо- әлеуметтік сәйкестік сезімін қайтару басты мақсат болады. Неофрейдизмнің ең бір көрнекті өкілі — Э .Фромм. Ол Фрейдтің биологизмінен бас тарта отырып, өзі "радикалды- гуманистік психоанализ" деп атаған түж ы р ы м д ам асы н ж асай д ы . О нда адам б ал а сы н ы ң т ір ш іл ік ә р е к е т ін ің жануарлардан түбегейлі айрықша болатыны ж айлы ілімді қағи да ретін де қоры ты п, қо л д ан ад ы . Ол психиканы н, соны ң іш інде б ей с ан ан ы ң да, ад ам н ы ң ә л е у м е т т ік ж агд ай ы н а қ аты сты , т ә у е л д і б о л ат ы н ы н д ә л е л д е у г е талпыныс жасаған. Э. Фромм адам мінезінің оның өмір сүру ж ағдайьіна байланы сты б олуы н ә л е у м е т т ік м інез деп ан ы қ тай д ы да, ә л е у м е т т ік м ін ез ө зг е р іс і қ о ға м д а ғы , м әдениет салалары ндағы өзгеріспен қ а т а р ж ү р е д і деп санаған. Ол әлеум еттік мінезді пайдасыз ж ән е пайдалы мінез деп екі түрге жіктеп, одан кейін пайдасыз мінездің типологиясын жасаған. Бүл жіктеуден марксизм-ленинизм ілімдерінің ықпалы айқын аңғарылады. Ол "пайдалы мінез жүктеу/скачать 17,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|