«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
жүктеу/скачать 17,69 Mb. Pdf көрінісі
|
19 сипаттама беріп, ерекше қарасты ра алмаймын. Тек ж анға бататын идеялардан құты лу үшін жеткілікті материал алу мүмкіндіктерін көрсетуге болады . М ұнда тек ‘ойл ау ға бөгет жасаушы" ретінде ж әне, әдетте, науқасты ң өзін-өзі сы науы н ә т и ж е с ін д е к е р е к с із б о л ы п ы ғы с ты р ы л ға н , қалаусы з ассоциацияларды ескеру керек. Егер бүл әдісті адамны ң өзін е-өзі қ о л д а н у ни еті б олса, о н д а зе р т т е у кезінде кенеттен ойға келген әрі алғашында мән-мағынасы ж оқ сияқты болып көрінетін барлы қ сөздерді, сезімдерді бірден жазып отыру қаж ет. Енді түс көруді зерттеу мақсатымен осы аталған әдістің қолданылу барысында қандай н әти ж е беретініне тоқта- лайық. Ол үшін кез келген мысал келтіруге болады. Алайда белгілі мотивтерге байланысты, мазмүны бойынша қысқа, есім е ал ған д а м аган т ү сін ік сіз ә р і м а ғы н а с ы з болы п көрінген, өзім көрген тү сті алды м . О яны сы м ен есімде қал ған түс м азм ү н ы н қ ы с қ а ш а ж а зы п ал ған ы м д а, ол •гөмендегідей б ол ды : “Д а с т а р х а н б а сы н д а м а ә л д е т а б л ь д о т 1 ай н ал асы н д а м а — о ты р ған ад ам д ар ... Б әрі саум алд ы қ ж еп оты р... Е.Л. ханы м м енің т а п қасы м а жайғасқан, ол бүкіл денесімен бүрылып, өзімсіне, қолын м енің тізем е қ о я д ы . М ен ш егін ш е к те п о н ы ң қ о л ы н итеремін. Сонда ол маған: "Сіздің көзіңіз әрқаш ан әдемі болған еді..." — дейді. Осыдан кейін суретке салынған екі көз, әлдебір к ө зәй н ек ш ы ны сы ны ң бейнесі б үл ды р ап , көмескіленіп көрінетін сияқты". Бүл — бастан-аяқ көрген барлы қ түсім, бәлкім, көрген түстен есімде бар қалғаны осы болар. Осының бәрі маған түсініксіз әрі мағынасыз, тіпті бір түрлі оғаш сияқты. Е.Л. ханым м аған ж ай ғана тан ы с әй ел , білсем , еш қ аш ан он ы м ен ж а қ ы н қ ар ы м - қатынас туралы ойлап, ниет еткен емеспін; өзін көптен көрмеген де едім, тіпті соңғы күндері ол туралы сөз де болған жоқ. Түсімде ешқандай эмоция байқалып, ондағы ж ағдайға қатысты ерекш е бір сезім дерге бой алды рған ж оқп ы н. Ал түс ту р ал ы қ ан ш ам а ойланы п, т о л ған ға - ныммен оның мағынасы түсінікті бола қоймады. Енді мен еш қан дай м үддесіз әрі сы нсы з өзім ді-өзім бақы лау нәтиж есінде басыма келген ойларды ң бірін де қалт кетірмей тізбелеп отырамын. Ол үшін көрген түсімді элементтерге бөлшектеп, оның әрқайсы сы на қабы саты н ойларды іздестіруім керек. Үстел немесе табльдот басында отырған ж үртш ы лы қ. Бүл отырыс кеше кешкісін болған аздаған реніштерді еске алумен байланысады. Мен шағын жиыннан досыммен бірге к,айтып кеттім. Ол күйме алып, мені үйге дейін шығарып салуды үсынды. Досым: “М ен так со м етр і б а р к үйм ені 20 ұн атам ы н , себ еб і ж о л ү с т ін д е а л д а н ы п , с о ғ а н қ а р а п отыруға болады", — деді. Көшір біз күймеге отырған ооида таксометрді қосты. Таксом етрдің ал ғаш қы көрсеткіш і bU геллер болып шыға қалды. С онда мен досыма қалж ы ңдап. "Отырғанымыз болса ж аң а ғана, ал біз 60 геллер төлеуіміз кер ек ", — д ед ім . Т а к с о м е т р і б ар к ү й м е м а ғ а н ү н е м і табльдотты елестетеді; ол мені өзімшілдікке, сараң д ы ққа итермелейтін немесе үнемі менің қарызымды есіме түсіріп отыратын сияқты. М аған қары з үнемі тым тез арты п бара ж ат қ ан сияқты болы п түр ад ы ; оны ө теу ге ақ ш ам ж ет- пейтіндей көрінеді. Ал таб л ь д о т б асы н д а өз п ай д ам д ы ойламасам, үлесіме аз нәрсе тиіп қалаты ндай көрініп, оған ақшам жетпей қалаты н сияқты әбігерлік қосылып, әйтеуір бір күлкілі күйден қүты ла алмай, қауіптенемін. О сыған орай мен: "Сіз өзіңіз бізге өмір бересіз, кедейді сіз б оры ш тар етесіз", — деп тақпақтай жөнелдім. Табльдот туралы басқа бір ой мынадай болды: осыдан бірнеше апта бүрын курорттағы м ейм анхананы ң дастар- қаны басында мен әйеліме аш уланған болатынмын. Ө з аң ғарған ы м бойы нш а, ол мен ар ал асы п , біліскім келмеген, аса таныс емес кейбір көрш ілерм ен ресм и емес қары м -қаты насты үстанған сияқты керінді. М ен әй елім е "көңіліңді б асқаларға емес, м аған көбірек аудар" дегенді айттым. Бүл табльдот басы нда мені ескерм ей кеткен м ен бірдей болды. Енді дастарқан басындағы әйелімнің мінез- қ ү л қ ы ж ә н е түсім е енген Е.Л. х ан ы м н ы ң м ін е з-қ ү л қ ы арасындағы айырмаш ы лы қтар ойыма қ атар келіп отыр. Сонымен қатар, көрген түсім әйеліме үйленгенге дейінгі арамызда болған шағын бір көріністі қайта ж аңғы ртқаны н байқады м. Ә йелім нің қ а л ы ң д ы қ к езін д е оған ү й л е н у г е үсы н ы с ж а с а ға н ы м д а , ол д а с т а р қ а н ж а й ы л ғ а н ү с т е л астынан маған қ ар ай қолы н созып, саусақтары м ды әлсіз ғана қысуымен ж азған хатыма келісімін білдірген болатын. Бірақ түсім де әй елім м аған м үлде б ө тен Е.Л. хан ы м м ен алмасты. Е.Л. ханым — мен қары зд ар болы п ж ү р ген бір мырз- аның қы зы . Осы о р ай д а басы м а к е л ге н о й л ар м ен т ү с элементтері арасы ндағы күтпеген б ай лан ы сты аң ғарм ай қалуым мүмкін емес. Түс элем ентінен ш ы ғаты н ассоциа- циялар тізбегінің желісімен ілесе отырып, осы м азм үнны ң қандай да бір келесі элем ентін ай қ ы н д ау ға болады . Түс көруге қаты сты пайда болған ойлар түстің өзінде көрін- беген байланы старды қай тадан қүрайды . Егер біреу басқаларды өз баспайдасы н еш бір ойламай, өзіне ж а қ с ы л ы қ ж а с а й қ о я д ы деп сан аса, о л аң ғ а л ғ а : "Немене, сіздің ойы ңы зш а, о сы н ы ң б ә р і к ө зің ізд ің әд е- 21 мілігіне бола істеліп ж аты р ма?" деген кекесінді сұрақтың қойылуы қисынды. Осы көзқарас бойынша, түсімде Е.Л. ханымның "сіздің көздеріңіз үнемі сондай әдем і болған еді..." дегені — "сізге адамдар үнемі ж әрдем беретін; ал оның бәрі сізге тегін түседі" дейтін ой б о л ар . Ә рине, ш ы нды ғы нда кер ісін ш е б о л аты н : б а с қ а л а р д ы ң м аған жасаған әрбір жақсылығы міндетті түрде өзіме қымбатқа түсетін; сондықтан, меніңш е, кеш е кеш кісін досы м ны н арқасында күймеге ақш а төлем ей үйге ж етіп қалғаны м өзіме үлкен эсер қалдырған болуы керек. Сонымен қатар, кеше кешкісін қонаққа ш ақырған таны- сым мені өзіне ж иі қары здар етіп қоятын. Осы ж ақы нда ғана оған қарызын қайтарар сәтті қолдана алмадым. Нақ- тыласақ, оған мен ж алғы з ғана сыйлық — "көз тимесін" деп, ернеуін айналдыра көздің суреті бейнеленген антик тостаған сыйлаған едім. Бүл танысымның өзі — көз дәрігері; сол кеш те көзілдірік таңдап бере қойсы нш ы деп, өзім жіберген емделуші әйел туралы одан сүраған болатынмын. М ен түстің б ар л ы қ ү зін д іл ер ін ің ж а ң а б ай л ан ы сқ а келгенін байқаймын. Енді "не себепті түстегі дастарқан үстінде саумалдық көрінді?" — деген сүрақ туындайды. Ол да маған осыдан біраз уақы т бүрын отбасындағы дастарқан басында орын алған ш ағын бір көріністі есіме түсіреді. К ө зд ер і со н д а й әд е м і б а л а м б ар . М іне, со л б ал ам саумалдық жеуден бас тартқан болатын. Бала кезімде мен де сондай едім: саумалдықты көпке дейін үнатпадым. Кейін есейе келе, саумалдық мен үшін ең үнамды тағамның бірі болды. Олай болса, мүның еске түсуі балалы қ ш ақтағы талғамдарымды баламның талғамдары мен өзара ж ақы н- дастырады. "Ж ейтін саумалдықтың барлығына тәубеш ілік ете біл, осыған тапшы болып, қолы ж ете қалса — аса қуанатын ба- лалар да бар" деген әйелімнің кішкентай гурманға ескерт- песіне қатысты ойлар ағымы әрбір ата-ананың балалары алдындағы міндеттерін есіме түсірді. Осы орайда: "Сіз өзіңіз бізге өмір бересіз, кедейді сіз борыш тар етесіз", — деген Гетенің сөздері енді жаңа мағынаға ие болады. Енді түс көруді талдаудан алынған нәтиж елер арқылы түжырымдар жасайық. Түс көрудің дара элементтерімен сабақтастықта алынған ассоциацияларды қарасты ра келе, ж ан дүниемнің мәнді күйзелістерін анықтайтын ойлардын және еске түсірулердің қатарын білдім. Түс мазмүны ж ән е оны талдау арқылы алынған материал тығыз байланыста болады. Бірақ бүл байланыс ерекш е болады. С онды қтан жаңа материалды мен ешқашан түстің мазмүнына қатысты тікелеи ала алмас едім. Түс түсініксіз, ешқандай эмоциясыз, 22 байланыссыз болды. А лайда түстің астары, яғни ондағы ж а с ы р ы н ғ а н о й л а р а н ы қ т а л ғ а н д а , м ен к ү ш т і ж ә н е барынша негізделген эмоцияны сезіндім. О йлар логикалық бай л ан ы сқа қ ат а р түседі де, о л ар д ы ң ар ас ы н д а кейбір көріністер бірнеше рет қайталана да береді. Біз келтірген м ы сал д а бас п а й д ан ы о й л ау ш ы л ы қ — о й л ам ау ш ы л ы қ ж ән е қары здар болу — сыйға тарту сияқты қарам а-қар- сы лы қтар түстің өзінде тікел ей б ай қ алм аған көріністер болы п табы лады . Бірақ м атадан ж іп терді суы ры п алып, о л ар д ан бір түй ін ж а с а у си яқты , та л д а у д ы ң н ә т и ж е с і ғылыми емес, дербес сипаттағы ой болады. С ондықтан түс көруді талдау ж ариялы түрде ж үргізілуі мүмкін болмайтын ж ү м ы с. Кері ж а ғд ай д а, қ ү п и я с а қ т а у д ы қ а ж е т ететін көптеген н әрселерд і ж ар и я етуге м әж б ү р болам ы н. Ал көрген түсімді ж о р у бары сы нда өзім м ойы ндағы м кел- мейтін талай ж ай ттарды аңғарды м. Егер тал д ау арқы лы алы нған м атериалдағы байланы старды ң дүры сты ғы мен оның мағынасының дәлдігіне көз ж еткізу оңай болса, онда неге басқа түсті таңдап алып, жорымасқа? Алайда, қандай т ү с т і ж о р ы ғ а н д а д а, ж а й ы п с а л а қ о ю ғ а б о л м а й т ы н , ж а р и я л а у ғ а кел м ей тін ж а й т т а р д ы ж асы р ы п , а й тп а у ға м ә ж б ү р л ік б о л ад ы . Осы си я қ т ы б а с қ а б ір е у д ің тү сін ж оры ғанда да, осындай қиы нш ы лы қтан қаш ып қүтылмас едім. Алайда маған сенім артып отырған адамға ешбір зиян кел м ей тін , ал енді ж а с ы р ы п қ о ю ға м ү л д е б о л м ай ты н ж а ғд а й д ы ң р еті к ел іп т ү р с а , онда, сөз ж о қ , б а с қ а ш а болады . Түсті талдау арқы лы оның сезімге толы, мазмүнға бай ой барысын алм асты руш ы болып табы латы нды ғы анық- талды. Осы ойлардың негізінде түстің түзілу процесі ж айлы әзірге айта алмаймын. Бірақ түс көруді үйқы кезінде мидың ж еке ж асу ш ал ар тобының оқш ау іс-әрекеті нәтиж есінде қ ү р а л а т ы н , п си х и к а л ы қ ж а ғы н а н м әнсіз, т ек ағзалык, қүбылыс ретінде қарасты ру дүрыс емес екендігін түсіндім. Сонымен қатар, тағы екі нәрсені байқадым: біріншіден, түстің мазмүны оны алмастыратын ойлардан әлдеқайда көп қысқа және, екіншіден, талдау барысы түске түрткі ретінде болатын, мәселен, өткен кеш те орын алған болымсыз ғана бір ж ағдайды көрсетеді. Эрине, егер менде тек бір ғана түс көрудің талдамасы болса, осы нш ам а ал ы сқа кететін дей қоры ты нды ж асай алмас едім. Ассоциацияларға сынмен қарамай, кез келген тү сті та л д аған д а м ағы н асы бойы н ш а ж ә н е дүры сты ғы ж ағы н ан ө зар а б айлан ы сқан астарлы ойларды ң қатары ш ы ғаты ны н тә ж ір и б е көрсетті. Міне, сонды қтан алғаш т а л д а у ж а с а ғ а н д а -а қ ш ы қ қ а н б ай л ан ы ст ы к езд е й с о қ 2 3 сәйкестік ғана екен деп ойлауды ң қ аж еті ж о қ . Енді мен ж аңа көзқарасымды белгілі бір үғы м дарм ен ш егендеуге мүмкіндігім бар деп санаймын. Түсті тал д ау д ан алынған материалмен салыстырамын да, біріншісін (яғни түс көруді) түстің айқын мазмүны, ал екінш ісін (ягни м атериалды ) түстің жасырын, астарлы мазмүны деп атаймын. Енді бізге пайда болған екі мәселені шешу керек: 1.Түстің астарын, жасырын мазмүнын есте сақталған із бойынша таныс, айқы н м азм үнға ай налды раты н қандай психикалық процесс? 2.А талм ы ш тү с м а з м ү н д а р ы н ы ң б ір ін ек ін ш ісін е алмастыруға мүмкіндік беретін мотив нем есе м отивтер жиынтығы қандай? Түстің жасырын мазмүнын айқын мазмүнға айналдыру процесін түспен жүмыс деп атайтын боламын, ал бүған кері айналдыратын іс-әрекет бізге т алдау жұмысы ретінде белгілі. Түс көрудің басқа — түс к ө р у ге ы қ п ал ететін түрткілер, түс көрудің мәні мен қызметі, түстерді үмытып қалудың себептері жайлы мәселелерін айқын емес, түстің кейіннен аңғарылып, белгілі болатын ж асы ры н мазмүнын
Әдебиеттерде түс көруге байланысты кездесетін көз- қарастарды ң талайы қарам а-қарсы әрі дүрыс емес. Б үл авторлардың тек талдау ж асау арқылы анықталатын түстің жасырын мазмүнымен таныс еместігін көрсетеді. Сондық- тан мен енді аіщын түсті оның астарында жатқан жасырын ойлармвн араластырмауды аса мүқият қадағалаймын. Ill
Түстің астары ндағы ж асы ры н ойларды оны ң ай қы н мазмүнына айналдыру, бірінші мысалдағы сияқты, психи- каны ж еткілікті түр д е си паттайты н м а т ер и а л д ы аш ы п көрсету тәсіліне барынш а назар аударуды қ а ж е т етеді. Түстің астарлы, жасырын ж ән е айқын мазмүндарындағы өзара қатысты ескере отырып, түс көруді үш категорияға белуге болады. Біріншіден, біз бары нш а түсінікті, үгы-
кін болатын, адамның ж ан дүниесі қалыпты ж ағдайдағы түстерді ажыратамыз. М үндай түстер көп; олар көбінесе қысқа болады. Түстердің б ү л түріне ерекш е көңіл қою қаж ет емес. Себебі оларда біздің таңданысымызды туды- ратын ж ән е әдеттегіден ты с көрін етін еш н ә р с е ж о қ . Іепнде, мұндай түстер ми ж асуш алары ны ң ж ек е топта- рының оқш ау атқар аты н қы зм еттері н әти ж есін д е ғана пайда болады деп түсіндіретін ілімге қарсы күш ті дәлел:
бұл түстерден психикалық іс-әрекеттің бүзы луы н немесе төм ендеуін көрсететін еш қан дай белгілер байқалм айды . Солай бола түрса да, оларды үйқы дағы емес, сергек кездегі сана сипаттары м ен тепе-тең қар асты р уға келмейді, яғни қанш ам а түсінікті, үғы ны қты болса да, олард ы ң кәдімгі түс көру екендігіне ешбір күмән ж оқ. М ағынасы ж ағы нан айқын, бірақ мазмүнын ш ынайы жағдаймен, ж ан дүниемен тікелей байланыстыруға келмейтін, бір түрлі оғаш сияқты көрінетін түстер екінші бір топты қүрайды . Осы аталмыш түр, мысалы, бір ж ақы н туысымыз обамен ауырады деген күм ән не қорқы н ы ш еш бір негізсіз б олса да, оны ң сол н а у қ а ст ан қай ты с б олғаны т ү ск е ен ген д е о р ы н алады . С онда "бүл ой қай дан келді?" деп, таңданам ы з. Ал енді үш інш і топты мағы насы ж о қ ж ә н е түсініксіз, яғн и бір- бірімен байланыссыз, иіатасқан әрі мәнсіз түстер қүрайды . Түс көруге дүрыс қатынастың болмауы, үйқы кезінде ж ан д ү н и е қы зм етін ің тө м ен д еу і ж а й л ы д ә р іг е р л ік т е о р и я т ү р ғы сы н д а т ү с ін д ір іл е т ін т ү с т е р д ің басы м кө п ш іл ігі осы н д ай ер е к ш е л ік т е р ге ие. Ал ә р і ү за қ , әр і к ү р д е л і қ ү р а л ғ а н т ү с т е р д е б а й л а н ы с с ы з д ы қ ә р қ а ш а н ай қ ы н түрдегі белгілер арқы лы көрінеді. Түстердің айқын ж ән е астарлы, ж асырын мазмүндарын қарам а-қарсы қою тек екінші ж ән е әсіресе үш інш і кате- горияда м аңы зды болса керек. С ебебі ай қы н м азм үнды оның астарындағы жасы рын ойлармен алмастырғанда ғана түстегі ж үм бақтарды ң шешімін таба аламы з. С онды қтан да ж оғары да келтірілген тал д ау ға м ысал ретінде б ай л а ныссыз әрі түсініксіз түсті таңдаған едік. Алайда, күткендей болмай, түстің ж асы ры н ойлары м ен, астары м ен толы қ таны суға кедергі ж асайты н себептерге тірелдік. Басқа да талдаулар жасағанда осы сияқты жағдайлардың қайталана беруін ен кейін, т үст ің т үсініксіз әрі шатасқан ерекше- ліктері мен түстің астарындағы жасырын ойларды аньщ- т а уд ы ң қиы ниіы льщ т ары арасы нда ерекш е бір заңды байланыс бар деген ж орам алға келдік. Осы байланыстың табиғатын зерттемес бүрын, айқы н ж ән е астарлы, ж асы рын м азм үндары сәйкес келетін, яғни түспен ж үм ы сты қаж ет етпейтін, әлдеқайда түсінікті, бірінші категориянын түстерімен танысу қ аж ет болар. Б үл т ү с т е р д і б а с қ а д а т ү р ғ ы д а н з е р т т е у п ай д ал ы . Балалардың түс көруінде өзгешеліктер бар, яғни олардың т ү с т е р і ай қ ы н , т ү с ін ік т і б олы п, о н д а еш бір о ғаш ты қ байқалмайды. Тегінде, бүл ж ағдай түс көруді үйқы кезінде ми қызметінің бүзылуы деп түсіндіретін түрғыларға қарсы ж а ң а д ә л е л б о л ы п т а б ы л а д ы . Ә й тп ес е, н е ге е р е с е к адам ны ң ү й ы қ таған д а көретін түсін психикалы қ ф унк-
цияның ай тарлы қтай төм ендеуі б ай қ а л а ты н өзгеш елік ретінде санау керек те, ал б ал аға қаты сты о л ай емес? Баланың едәуір қарапайым, қандай болмасын психикалық процестерін анықтауды ересек адамның психологиясымен танысу үшін қажетті, бірінші кезектегі ж ұмы с деп санауға хақылымыз. Сондықтан балалар көрген бірнеше түстерден мысал келтіремін. Туғанына он тоғыз ай толған қы з бала таңертеңгісін қүсып қойғандықтан, оны күні бойы диетада үстайды. Бала бағушының айтқанына қарағанда, оның асқазаны бүлдір- геннен бүзылған екен. Бала бағушы осы аш ығуға мәжбүр болған күннің түнінде қыз баланың түс көргенін аңғарады. Ол сәбидің түсінде өзін атап ш ақы ры п ж ән е оған қоса "бүлдірген, қүлпынай, ж үм ы ртқа, ботқа" деп сөйлегенін естіген екен. Сонда қыз баланың түсіне тамақтанып отырған кезі кірген сияқты және ол енді біразға дейін өзіне шағындап, мөлшермен беріледі деп ойлаған тағамдарды атаған. Осы сияқты, түс көргеннен бір күн бүрын, жиырма екі айлық үл бала, өзі бірнешеуін алып ауыз тиген соң, ағасына бір себет шиені бір-ақ тарту етуге мәж бүр болады. Ол түсінде сол рахаттана жеуге рүқсат берілмеген шиені көреді; ертеңгісін "Ге-р-ман барльщ шиені өзі ж еп алды", — деп қуанышты оянған. 3% жастағы қыз бала күндіз көлге барып, қайықпен серуендеп еді. Бірақ жағаға келіп түскен бетте ол серуеннін тым қысқа болғанын айтып, назалана жылады. Келесі күні таңертең ол түсінде көлге барып, қайықпен серуендегенін әңгімелеген. Сөйтіп, бала түсінде әбден қүм ары қанғанша көлде қайықпен серуен салған сияқты. 5 '4 жастағы үл бала Д ахш тей н тауы н ы ң етегін д е ж ү р іп қ а й т қ а н сер у ен ге қанағаттанбай қалды. Ж аң а бір тау көрінсе-ақ болды, бүл Дахштейн бе деп сүрап отырды, тіпті қүлам а суды көріп қаитудан да бас тартты. Ересектер баланың бүл қылығын шаршағандыққа саяды. Бірақ оның нақ себебі келесі күні таңертең ол Дахштейн тауының басына ш ыққаны түсіне кіргенш айтқанда түсінікті болды. Сірә, ол серуенге әйтеуір арған соң міндетті тү р д е тау басы на ш ы ғу к ер ек деп оилаған сияқты. Сондықтан ойы іске аспай, бала серуеннен қапаланып қайтты. Ал түсінде ол күндіз мүмкін болмаған мақсатына ж етп. Осы сияқты түсті алты жастағы қы з бала әкесімен бірге серуендеп барып қайтамыз деген nTJPA~ ' уа^ ы„т кеш болып кеткендіктен, ж ете алмай, кері
r fr.'
ж олда басқа бір ж ерге серуен ж асауға ж Г ? ^ У нде Қоиылған бағананы көреді. Балаға әкесі келесі Танрптри *с®Рс5 Плген ж а қ қ а ертіп б ар уға у ә д е береді.
л а . әкесімен бірге екі жерге де серуенге оарғандары түсш е кіргендігін айтады. 26 Осы сияқты, б ал ал ар көрген б арлы қ түстер д е бірден а ң ғ а р ы л а т ы н ж а л п ы б ел гі б ар : к ү н д із п а й д а б о л ы п , о р ы н д а л м ай қ а л ғ а н а р м а н д а р д ы ң б ар л ы гы т ү с т е іске ас ы р ы л а д ы , б ү л т үст ер қарапайы м , ж асы ры лм аған т ілект ердің оры ндалуы болып табы лады . К елесі — арм ан н ы ң , т іл е к т е р д ің о р ы н д а л у ы болы п келетін, бірақ бір қ ар аған д а түсінікті б о л а қ ойм айты н, б а л а л а р ғ а е н е т ін т ү с т е р . Б а л а л а р д а к е з д е с е т ін сал ауруы м ен науқастанаты н төрт ж асар қы з бала ауы лдан қалаға әкелінеді. Оған арналы п үлкен, әрине, бала үш ін тым к ең болып көрінетін әпкесінің төсегі салы н ған еді. Келесі күні таңертең ол төсектің өзіне аса тарлы қ етіп, орын жетпей, сыймай қойғаны түсіне кіргенін айтты. Көбінесе бүл түсті балаларды ң "үлкен болуға" асығып, арм ан ету ерекш еліктері арқы лы оңай түсіндіруге болады. Төсектің үлкендігі балаға өзінің кіш кентайлығын көрсеткендей еді. С о н д ы қ т ан б ал ан ы ң т ү сін д е о сы н д ай ж а й с ы з ж а ғ д а й ж өнге келтіріліп, яғни өзі үлкейіп, к ең тө сек кіш ірейіп кеткен сияқты эсер орын алған. Б ала түстерінің м азм үны к ү рд ел ен се де, тары л са да, оларды ң күндізден ж ете қан ағаттан б ай қ ал ған тілекте- рінің, арм ан д ары н ы ң түсте ор ы н д алған ы н о ң ай к ө руге болады. Сегіз ж асар үл баланың түсіне Диомед айдап келе ж а т қ а н ар б ад а А хиллеспен бірге к ел е ж а т қ а н ы кіреді. С өйтсе ол бір күн бүры н Грекияның баты рлары туралы аңы здарды оқы ған екен. О сыған орай, бала осы батыр- ларды үлгі ретінде алып, солардың заманында өзінің өмір сүрмегеніне өкінгені оп-оңай аны қталды. Осы біраз ғана мысалдардан бала түстерінің күні бойғы өм ірм ен б ай л ан ы сы б а й қ а л а д ы . Б ү л б ал а тү стер ін д егі екінші өзгеш елік болып табы лады . Б ала түстерінде күн- д ізд ен қ а н а ғ а т т а н б а й қ а л ғ а н , э м о ц и я л ы қ к ү й л е р м е н айшықталған армандары, тілектері орындалады. Бала үшін м ә н с із б о л а т ы н ж ә н е он ы н е м қ ү р а й л ы қ а л д ы р а т ы н ж ағдайлар, оқиғалар түске кірмейді. Осы тектес түстердің ересек адамдарда да кездесетініне м ы сал к е л т ір у г е б о л ад ы . Ә д етте, о л а р да, ж о ғ а р ы д а айты лғандай, қы сқ а болып келеді. М ысалы, кейде адам түсінде қатты ш өліркеп, сусы н іш іп ж ат қ а н ы н көреді. М үндай түс сы ртқы тітіркендіргіш терді елемей, үйқыньі үзартуға тырысады. Біреулерде таңда, яғни оянар алдында, ТҮРУ у ақы ты таяған д а "ыңғайлы" түс көру ж и і болады. Т ү стер ін д е ол ар оянып, қ о л ж у ғы ш т ы ң қасы н а немесе училищ еге, кеңсеге тағы сол сияқты күнделікті баратын ж е р л е р ін е ж етіп қо яды . К ей де ж о л ға, сап ар ға ш ығар алдындағы түнде түсімізге бару керек ж ерлерге келіп те жүктеу/скачать 17,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|