M. kozybayev north kazakhstan state university хабаршы педагогикалық сериясы вестник серия педагогическая

Особенности взаимоотношений женщины 

в родственной системе (на примере казахского этноса) 

245 

Удовлетворённость 

отношениями   

72,7 / 62,7  17,3 / 22  27,3 / 37,3  82 / 76,7 

0 / 0 

0,7 / 1,3 

 

Согласно  полученным  данным  большинство  показателей  находятся  в 

области  средних  значений.  Общение  и  взаимодействие  со  своими  родителями 

характеризуются  в  большей  степени  демократичностью,  где  каждый  старается 

прислушиваться  к  мнению  друг  друга,  при  этом  родители  поддерживают  и 

поощряют самостоятельность, автономность своих взрослых детей, что вызывает 

общую  удовлетворённость  отношениями.  Женщины  считают  своим  долгом 

заботиться, помогать родителям, и последние, в свою очередь, с благодарностью 

её принимают. 

Интересным является и тот факт, что в оценке взаимоотношений с матерью 

по  всем  шкалам  высокие    значения  встречаются  чаще,  чем  при  описании 

отношений  с  отцом.  Для  девочки  мать  –  идеальный  человек,  пример  для 

подражания.  Сохраняющиеся  тесные  эмоциональные  отношения  на  более 

поздних  этапах  жизни  приводят  к  тому,  что  они  видят  друг  в  друге  много 

схожего: взрослые дочери смотрят на мир глазами своей матери, поступают так, 

как поступила бы она, надеются на её одобрение и признательность.  

Таким образом, актуальные взаимоотношения с матерью имеют достаточно 

противоречивый  характер.  С  одной  стороны  поощрение  самостоятельности, 

независимости  дочери,  с  другой  непоследовательность  воспитательных  приёмов 

(поощрения  и  наказания).  С  одной  стороны  стремление  взрослой  дочери  к 

автономности, с другой – желание сохранить всё так как есть.  

Взаимоотношения 

с 

родителями 

мужа 

оцениваются 

как 

удовлетворительные.  Так,  встречаются  женщины  (14,7%),  которые  считают,  что 

родители  супруга  (свекровь  в  большей  степени)  имеют  неадекватное 

представление  о  своих  снохах,  обращая  внимание  на  неудачи  и  проступки. 

Интересным является  противоречивость отношений со свёкром: самый большой 

процент высоких показателей по шкале  «неуверенность» (24,7%) и наименьший 

по шкале «непоследовательность» (11,3%). Это говорит в пользу того, что мнение, 

решения  и  действия  свёкра  в  отношении  снохи  зависят  от  мнения  других,  и 

скорее  всего,  согласно  казахским  традициям,  от  отношения  свекрови  или 

«старшей  женщины».  Если  невестка  в  чём-то  задевает  интересы  свекрови,  отец 

мужа всегда будет на стороне своей супруги, а его решения будут однозначны и 

последовательны. 

В целом можно сказать, что женщина активно участвует в делах семьи. Её 

собственные родители и родители мужа  уважают и учитывают мнение взрослой 

дочери и снохи, поощряют независимость и самостоятельность принятия решений 

в  некоторых  семейных  вопросах,  что  способствует  развитию  ответственности  и 

становится  важным  фактором  в  положительной  оценке  себя  как  полноценного 

члена семьи. 

Урбанизация обусловливает раздельное проживание родственников разных 

поколений  –  процесс  нуклеаризации,  автономности  молодой  семьи.  Вследствие 

чего  женщины,  да  и  весь  институт  казахской  семьи,  на  сегодняшний  день 

оказываются  более  лояльными  в  следовании  традиционных  стереотипов 

поведения во взаимоотношениях с собственными родителями и родителями мужа 

(среди  членов  семейно-родственной  группы),  что  нашло  своё  отражение  в 

результатах исследования. 

Такибаева М.Н., Бексейтова Ж.Е. 

246 

Резюмируя  выше  изложенное,  стоит  отметить,  что  для  женщин  казахской 

национальности  семейная  сфера  в  современных  условиях  остаётся  наиболее 

значимой  и  характеризуется  эмоциональной  насыщенностью  и  высокой 

дифференцированностью, 

что 

создаёт 

благоприятные 

условия 

для 

самореализации женщины как субъекта различных семейных отношений. 

Продолжением данного исследования будет изучение влияния родственных 

отношений  на  семейное  самосознание  женщины  представленного  единством 

когнитивного, эмоционального и поведенческого компонентов. 

 

 

 

Литература: 

1.

 

Крайг Г. Психология развития. - СПб.: Питер, 2000. – 928 с. 

2.

 

Психология человека от рождения до смерти. Под общей редакцией А.А. Реана. - СПб.: 

Прайм-Еврознак, 2002. – 620 с. 

3.

 

Сапогова Е.Е. Экзистенциональная психология взрослости. - М.: Изд-во Смысл, 2013. – 

767 с. 

4.

 

Аргынбаев Х.А.  Семья и брак  у казахов:  Автореф.  дис. …  доктора  ист.  наук.  -  Алма-

Ата, 1975. –  130 с. 

5.

 

Стасевич  И.В.  Социальный  статус  женщины  у  казахов:  традиции  и  современность.  - 

СПб.: Наука, 2011. – 199 с. 

 

 

 

УДК 521.1 

 

НЕЙТРОНДЫ ЖҰЛДЫЗДАР ҚАБЫҒЫНДАҒЫ ЯДРОЛЫҚ 

ПРОЦЕСТЕРДІ ТАЛДАУ 

 

Такибаева М.Н., Бексейтова Ж.Е. 

(

М.Қозыбаев атындағы СҚМУ PhD докторы және магистрант) 

 

 

Аннотация 

Мақалада  қазіргі  заманғы  қалыптастыру  туралы  түсініктер,  нейтронды  жұлдыздардың 

элементтік  құрамы  және  құрылымы,  сондай-ақ  олардың  қабықтарында  болып  жатқан  ядролық 

процесстер  көрсетілген.  Нейтронды  жұлдыздардың  қабығындағы  кристалдық  құрылымда 

қалыптасатын,  темір  тобындағы  ядролармен  электрондарды  ұстау  реакция  тізбектері  үшін 

энергиясын  есептеулер  берілді.  Бұл  реакциялардың  жұп-тақ  ядроларының  шектік  энергиясында, 

әртүрлі энергиялардың нейтрино шығаруымен, кабықта бүкіл тізбектер айналымы ағу мүмкіндігі 

көрсетілген.  Өз  кезегінде,  бұл  нейтринолар  нейтронды  жұлдыздардың  ішкі  құрамы  және 

құрылымы  туралы  құнды  ақпаратты  алып  жүруі  және  олардың  зерттелуі  астрофизикалық 

зерттеулер барысында мейлінше келешегі бар болуы мүмкін. 

 

Аннотация 

В  статье  были  рассмотрены  современные  представления  о  формировании,  строении  и 

элементном составе нейтронных звезд, а также ядерных процессах, протекающих в их оболочках. 

Были  приведены  расчеты  энергий  для  цепочек  реакций  электронного  захвата  ядрами  группы 

железа, которые образуют кристаллические структуры в оболочках нейтронных звезд. Показано, 

что в случае четно-нечетных ядер пороговые энергии этих реакций таковы, что в оболочках могут 

протекать  целые  цепочки  превращений,  с  выделением  нейтрино  различных  энергий. 

Эти нейтрино, в свою очередь, могут нести ценную информацию о внутреннем строении и составе 

нейтронных  звезд,  и  их  изучение  может  быть весьма  перспективным  направлением 

астрофизических исследований. 

Нейтронды жұлдыздар қабығындағы ядролық процестерді талдау 

247 

Аnnotation 

The article deals with modern ideas on the formation, structure and elemental composition of 

neutron stars and nuclear processes in their shells. energy calculations were provided for the chains of 

electron capture by nuclei of the iron group of reactions that form crystal structures in the shells of 

neutron stars. It is shown that in the case of even-odd nuclei threshold energy of these reactions are such 

that the membranes can flow entire chain of transformations with different release neutrino energies. 

These neutrinos, in turn, may carry valuable information about the internal structure and composition of 

neutron stars, and their study may be a very promising direction of astrophysical research. 

 

 

Нейтрондық  жұлдыздар  физика  және  астрофизикада  бірегей  рөл  атқарады. 

Сонымен қатар, нейтронды жұлдыздар қазіргі заманғы астрофизика кезеңдерінде 

маңызды  болып  табылады;  олар  көптеген  астрономиялық  құбылыстарға 

қатысады.

 

Нейтрондық  жұлдыз  –  жұлдыздар  эволюциясының  ықтималдылық 

нәтижелерінің  бірі  болып  табылатын  ғарыштық  дене.  Негізінен  нейтронды 

жұлдыздар  ауыр  атомдық  ядролар  және  электрондар  түрінде  (~  1  км) 

салыстырмалы  жұқа  қыртысымен  қапталған  нейтронды  өзектен  тұрады. 

Нейтронды  жұлдыздардың  массасы  Күн  массасымен  салыстырмалы,  бірақ 

радиусы 10-20 км құрайды 

[1]

. Нейтронды жұлдыздар ары қарай гравитациялық 

сығуға нейтрондардың өзара әрекеттесуі арқылы пайда болатын ядролық материя 

қысымымен  қарсы  тұрады.  Бұл  қысым  гравитациялық  коллапстан  3

 

дейін 

салмақты  сақтауға  қабілетті  болып  табылады.  Көптеген  нейтронды 

жұлдыздардың осы күнге дейін өлшенген массасы 1.3-1.5

 

аралығында жатыр. 

Теориялық  түрде  массаның  жоғарғы  шегі  3

 

құрайды.  Бұл  массаның  шегі

 

Чандрасекара шегіне жақын 

[2]

. 

 

Жұлдыздардағы  ең  маңызды  процестер  –  pp  және  CNО-циклдерінде  пайда 

болатын  ядролық  реакциялар.  Теориялық  бағалаулар  алғашқы  жұлдыздар 

толықтай  дерлік  сутегі  және  гелийден  тұратынын  болжайды.  Бұл  термоядролық 

реакциялардың  ағыны  үшін  жұлдыздардың  ортасында  температура  жеткілікті 

болатын  ыстық  плазма.  Біріншіден  ең  жеңіл  элементер,  яғни  жеткілікті  жоғары 

энергия  бөлетін  дейтерий  және  үшінші  гелий  ядросы  әзірленеді.  Содан  кейін 

гелий  қатысуымен  тармақталған  реакциялар  дамиды  және  литий  ядросы 

әзірленеді,  мысалы,  үш  альфа  бөлшектердің  бірінен  көміртек  ядросы 

синтезделеді. Оттегі ядросы альфа бөлшектермен синтезделіп, көміртегі ядросына 

айналды.  Әсіресе,  ауқымды  жұлдыздарда  энергетикалық  реакциялар  өседі.  CNO 

циклде  температура  өсуімен,  тиімділігіде  тез  артады,  яғни  реакция  тізбектері 

дамиды.  Қазірде  жұлдыздардың  сәулелену  көзі  болып  табылатын,  элементтер 

синтезі осылай орын алған [3]. 

pp-

циклді іске асыру нәтижесінде, термоядролық энергия бөлінетін реакция 

төменде көрсетілген: 

   

                                 

Е 

т. я

. = 

Δm / mс 

2

 = 7·10

18

 

эрг / г.                                      (1) 

 

рр-цикл: 

р + р → 

2

Н + е

+

 + 

ν

e

 (E

ν

 

< 0.42 МэВ); 

р + е

-

 

+ р → 2H + ν

e

 (E

ν

 

= 1.44 МэВ);  

2

Н + р → 

3

Не + γ + 5.49 МэВ;  

3

Не + 

3

Не →  

4

Не + 2р +12.86 МэВ;  

3

Не + р → 

4

Не + ν

e

 

+ е

+

 

+ 18.77 МэВ;  

Такибаева М.Н., Бексейтова Ж.Е. 

248 

3

Не + 

4

Не → 

7

Ве + γ + 1.59МэВ;  

7

Ве + е

-

  

→ 

7

Li + 

ν

e

 (E

ν

 

= 0.862 МэВ);                                  (2) 

7

Li + р → 2 

4

Не + 17.35 МэВ;  

7

Ве+р → 

8

В + γ + 0.14 МэВ;  

8

В → 

8

Ве* + е

+

 + 

ν

e

 (E

ν

 

< 14.06 МэВ);  

8

Ве* → 2 

4

Не + 3 МэВ. 

 

Энергия  шығарғаннан  басқа  әрбір  реакцияда  нейтрино  қалыптасады. 

Термоядролық циклда 2ν

e  

қалыптасады және Q энергия шығарады: 

 

 

 

 

4p → 

4

Не + 2е

+

 + 2

ν

e

 + 2

γ + Q.                                           (3) 

 

Бұл процесс рр-цикл үшін қорытынды процесс болып саналады [4]. 

 

CNO - 

цикл. CNO-циклдің ерекшелігі, ол көміртегі ядросынан бастап, CNO-

циклдың соңында 

4

Не ядросын қалыптастыра отырып, 4-х протондарын тізбектей 

қоса отырып қысқарады. 

Реакцияның тізбектелуі, алғашында Бете мен Вайцзеккермен ұсынылған, ол 

реакциялар төменде көрсетілген[5]:  

 

 

12C + p → 13N + γ  (Q = 1.94 МэВ) 

(4) 

13N → 13C + e+ +  e  (Q = 1.20 МэВ, T1/2=10 мин) 

13C + p → 14N + γ  (Q = 7.55 МэВ) 

14N + p → 15O + γ  (Q = 7.30 МэВ) 

15O → 15N + e+ +  e  (Q = 1.73 МэВ, T1/2=124 с) 

15N + p → 12C + 4He  (Q = 4.97 МэВ). 

 

Темірден  ауырлау  химиялық  элементтер  тым  жаңа  жұлдыздар 

жарылысының нәтижесінде дүниеге келді. Қаншалықты жұлдыздың массасы көп 

болса,  соншалықты  жұлдыз  аз  өмір  сүреді.  Нейтронды  жұлдыз  —жұлдыз 

өзгерісінің соңғы мезгілінде кейбір үлкенірек жұлдыздар гравитация коллапсінен 

ғаламатжұлдыз  жарылыстарын  бастан  кешіріп,  негізінен  нейтроннан  құралатын 

жұлдызға  айналады.  Нейтрон  жұлдыз  –  электрон,  протон  және  аса  ауыр 

атом ядросының  шамалы  қоспасынан  құралған  аса  тығыз  жұлдыз  болып 

есептеледі.  Ондай  жұлдыздардың  өзегіндегі  сутегі;  гелий,  көміртегі  қатарлы 

элементтер термоядролық реакция барысында сарқылып, соңғы қалдық ретіндегі 

темір элементі энергия жеткіліксіздігінен термоядролық реакцияға түсе алмайды. 

Ыстық  сәуле  қысымында  тіреліп  тұрған  шеткі  материялар  ендігі 

жерде гравитация  әсерінде  өзекке  қарай  құлайды  және  кейбір  жағдайда  бұл 

жарылыс туғызып жаңа ғаламатжұлдызға айналады. Немесе, жұлдыз массасының 

ұқсамастығына орай жұлдыз ішіне қарай шөгіп ақ ергежейліге, нейтрон жұлдызға, 

немесе тіпті қара құрдымға айналады.

 

 

Нейтронды жұлдыздар қабығындағы ядролық процестерді талдау 

249 

 

 

1-

cурет. Массасы 1.5 М және радиусы 16 км нейтронды жұлдыздар қимасы [5].

 

 

Ғаламатжұлдыз  коллапсы  кезінде  пайда  болған  нейтрино,  нейтронды 

жұлдыздарды  тез  салқындатады.  Массасы  1.5М  және  радиусы  16  км  нейтронды 

жұлдыздардың  құрылымы  суретте  көрсетілген.  I  –  тығыз  оралған  атомдарының 

жұқа  сыртқы  қабаты.  II  –  аудан  атомдық  ядролардың  кристалдық  торын  және 

азғындалған  электрондарды  білдіреді.   III  –  аудан  нейтрондармен  қаныққан 

атомдық  ядроларының  берік  қабаты.  IV  –  негізінен  азғындалған  нейтрондардан 

тұратын сұйық ядро. V – аудан нейтронды жұлдыздың адрондық өзегін құрайды. 

 

Біздің  талдау  сыртқы  қыртыстың  ортанғы  және  төменгі  қабаттарын  және 

ішкі қыртыстың жоғарғы қабаттарын, яғни, 

 

аралығын 

қамтиды. 

 

 

тығыздықта  ядромен  электрондарды  ұстау  процессі 

басталады.  Осылайша,  ядро  жаппай  санын  сақтай  отырып,  элементтері  азырақ 

нөмірі  Z  ,  бірақ  үлкені  N  болып  өзгереді.  Әрі  қабықтық  терең  қабаттарында 

барлық  жаңа  және  жаңа  электрондарды  ұстау  реакциялары  тізбектей  іске 

қосылады. Содан кейін ядро нейтрино артық болады [6].

 

 

Нейтрондық 

жұлдыздың 

қабығындағы 

заттың 

тығыздығымен, 

электрондардың  Ферми  энергиясын  мына  өрнекпен  байланыстыруға  болады: 

p=

, 

мұнда  x=

, 

 

– 

Ферми 

энергиясы, 

- 

электронның комптондық толқын ұзындығы. Шама 

, 

мұндағы А – жаппай сан, Z – нуклидті заряд. Әрбір нуклид үшін электрондарды 

ұстау реакциясы басталатын өзінің энергия шегі және қабықтағы қабаттың өзінің 

шегі  болады.  Еркін  протондар 

 

электрондарды  ұстау 

реакциясын бастайды [7]. 

 

Нейтронды  жұлдыздың  негізгі  затының  әрбір  тұрақты  нуклиді,  өзінің 

электрондарды  ұстау  реакцияларының  тізбегін  береді.  Қалыпты  жер 

жағдайларында бета ыдырауды бастан кешіретін, еншілес ядроның пайда болуы, 

қалыңырақ  материяда  тұрақты  болады,  өйткені  олар  соның  өзінде  электрон 

шығара алмайды. Оның үстіне, еншілес ядро көптеген реакцияларда, негізгі және 

қоздырылған  жағдайларда  пайда  болады.  Осындай  реакциялар  тізбегі  төменде 

көрсетілген  темір  тобының  тұрақты  изотоптары  арқылы  жинақталған.  Ядролық 

деректерге  шолу  жұмыстарынан  және  ядролық  деректер  базасынан  алынған  [8]. 

Талдау және жаңа реакцияларды анықтау мына жұмыстарда жүргізілді [9].

 

Такибаева М.Н., Бексейтова Ж.Е. 

250 

Электрондарды  ұстау  реакциялар  тізбегі,  нейтронды  жұлдыздардың 

элементтік құрамымен сәйкес, табиғаттағы таралуы 5,845  құрайтын, 

54

Fe 

темір 

изотопы үшін келесі реакциялар тізбегін жазуға болады:

 

 

54

Fe 

+

e

−

→

54

Mn

+

ν

 

E

e

0,697MeV

 

 

54

Mn

+

e

−

→

54

Cr 

+

ν

 

E

e

 -1, 377MeV

 

                                    (5)

 

 

54

Cr 

+

e

−

→

54

V 

+

ν

 

E

e

7,042MeV

 

 

 

Мұнда,  электрондарды  ұстау  реакциясы  үшін  шектік  энергия  оң  жақта 

көрсетілген. 

54

Fe

  үшін  шекті  тығыздығы

1.555

 

г/

. 

Бұл  нуклидпен 

электрондарды  ұстау,  электронды  протонмен  ұстауға  қарағанда,  өте  төменгі 

тығыздық  кезінде  болады.  Екінші  реакция  ағыны  үшін  шектік  энергия,  бірінші 

реакция энергиясынан, шамамен 2 МэВ төмен екенін атап өткен жөн. 

54

Mn 

үшін 

екінші реакция арнасы ашық болатынын білдіреді. 

Сәйкесінше,  шекті  қабаттардың  хром  ядросы,  негізгі  және  қоздырылған 

жағдайлардың  екеуінде  де  пайда  болады: 

(

54

Cr)=0,825MeV 

және 

(

54

Cr)=1,824MeV. 

Осылайша, (5) тізбектің екінші реакциясында, үш ашық арна 

бар: 

 

 

54

Mn

54

Cr

+v

 

          54

Mn

54

+v                                          (6)

 

                                54

Mn

54

+v

 

 

Мұнда  жақшада  әрбір  ядродан  кейінгі  кванттық  сан,  ядро  алып  жатқан 

деңгейді  анықтайды.  Кванттық  сандардың  аз  өзгеруінің  өткелдері,  әлсіз  ыдырау 

реакцияларында  артықшылыққа  ие  екені  белгілі.  Сонымен  қатар,  кванттық 

сандардың  әрбір  бірлігінің  айырмашылығы,  үш  немесе  оданда  көп  реттік 

өткелдерге сәйкес ықтималдылықты басуға алып келеді. Сондықтанда, (6) екінші 

және  үшінші  реакциялар,  бірінші  реакцияға  қарағанда  неғұрлым  ықтимал.  Айта 

кететіні, (6) бірінші реакция қатты басыңқы болады [9].

 

Енді (5) тізбектегі үшінші реакцияны қарастырайық. Ол сыртқы қыртыстың 

ең  төменгі  қабаттарында,  тығыздық 

 

тең  болғанда 

басталады. Сонымен қатар осы кезде 

54

Cr 

ядросы электрондарды ұстай алады:

 

 

 

 

 

        (7)

 

 

Өткен  жағдайдағыдай,  шектік  энергияның  төртінші  реакциясы,  үшінші 

реакциямен  салыстырғанда  төмен  болады.  Сондықтан,  ванадий  изотопы 

қоздырылған жағдайға өткенде арналар ашық болады.

 

Нейтронды жұлдыздар қабығындағы ядролық процестерді талдау 

251 

Мысалы, табиғатта таралуы 91.754% құрайтын, 

56

Fe 

тұрақты темір изотопын 

қарастырайық. Ол үшін реакциялар тізбегі келесі түрде болады:

 

 

 

(

)

 

 

 

(

)

 

   (8)

 

 

(

)

 

 

 

(

)

 

 

 

(

)

 

 

 

(

)

 

 

 

Оң жақта жақшада электрондарды ұстау реакцияларының шектік энергиясы 

белгіленген.

 

Мұнда 

9

3

7,155 10

/

г см

ρ

≥

⋅

тығыздығы  кезінде  бірінші  реакция  басталады. 

Сонымен  қатар,  қалыпты  жер  жағдайларында  тұрақты  емес 

56

Mn  ядросы 

қалыптасады.  Сондықтан, 

56

Mn  ядросы  тұрақты  болып  қалады,  себебі  ортада 

барлық  электрондық  жағдайлар 

3, 695

e

E

MeV

=

энергияға  дейін  толады. 

Электрондар эмиссиясы ядрода бола алмайды.

 

(7

) көрініп тұр, бұл нуклид үшін шегі бірінші реакция шегінен, шамамен 2 

МэВ аз болатыны, келесі электрондарды ұстау реакциясы осы кезде ашық болады.

 

54

Cr ядросының қоздырылған жағдайларында көп спектр бар, соның ішіндегі 

төменгі  екеуі 

3, 695

e

E

MeV

=

шегінен  төмен  энергияға  ие.  Сондай-ақ,  осы 

деңгейдің энергиялары  (

56

Cr)=1,007

MeV және  (

56

Cr)=1,832MeV

 

тең [10-11]. 

 

Сондықтанда,  мұнда  электрондарды  ұстау  реакцияларының  үш  арнасы 

ашық:

 

 

 

                                                

 

 

                   (9)

 

 

 

Үшінші реакция 

 

үлкен тереңдікте ашылады. Атап 

айтарлығы,  екінші  жұп  реакциясында  төртінші  реакция  тағыда  үшінші 

реакциямен  бірге  ашылады,  себебі  оның  шегі  шамамен  2  МэВ  үшінші  реакция 

шегінен  аз  болады.  Тізбектің  бесінші  реакциясы 

 

кезінде,  оданда  үлкен  тереңдікте  жүзеге  асырылуы  мүмкін.  Сонымен  қоса, 

алғашқы екі жұптағыдай, тізбектің алтыншы реакциясы, бесінші реакциямен бірге 

сол  арада  ашылады.  Мұнда  алтыншы  реакцияның  энергия  шегі,  бесінші 

реакцияның энергия шегінен 1,74 МэВ аз болады.

 

Жұп ядролардан айырмашылығы 

57

Fe 

изотопы өзгеде көріністер береді. 

57

Fe 

табиғатта  таралуы  0.754%  құрайды.  Электрондарды  ұстау  реакциялар  тізбегі 

келесі түрде жазылады:

 

 

 

Такибаева М.Н., Бексейтова Ж.Е. 

252 

  

(

),

 

  

(

),

 

   

(

),   

 

(10)

 

   

(

),

 

 

Мұнда  әрбір  кезекті  реакциялардың  шектік  энергиясы,  алдынғы 

реакциялардан көп.

 

58

Fe 

тұрақты  изотопының  басқа  да  реакциялық  тізбектерін  келтірейік.  Бұл 

изотоптың табиғатта таралуы 0.282% құрайды.

 

 

       

 

(

), 

 

 

 

 

  

  

(

). 

 

 

(11)

 

 

Мұнда тағыда реакция арналары ашық, себебі бірінші реакцияға қарағанда 

энергия  шегі  төмен.  Атап  өткен  жөн,  осыған  ұқсас  жағдайлар  никель  изотопы 

және  темір  тобының  басқада  элементері  үшін  қолданылады. 

 

үшін  оның 

табиғаттағы таралуы 68% құрайды. Реакция тізбектері келесі түрде болу керек:

 

 

   

   

(

),

 

 

          

            (

)   

 

  (12)

 

 

Нейтронды  жұлдыздар  қабығындағы  кристалды  құрылымында  пайда 

болатын  қоздырылған  ядро,  олардың  қалыпты  тығыздығындағы  ортада  өтуімен 

салыстырғанда өзін ерекше жолдармен көрсетуі керек.

 

Осылайша,  ортада  қысымның  жоғарылауына  байланысты  тізбектей 

электронды  ұстаудың  жаңа  реакциялары  қосылады.  Содан  соң  ядро 

нейтриноартық болады, себебі ядроларда протондардың көп бөлігі нейтрондарға 

айналады. 

Нейтронды  жұлдыздың  негізгі  затының  әрбір  тұрақты  нуклиді,  өзінің 

электрондарды  ұстау  реакцияларының  тізбегін  береді.  Қалыпты  жер 

жағдайларында бета ыдырауды бастан кешіретін, еншілес ядроның пайда болуы, 

қалыңырақ  материяда  тұрақты  болады,  өйткені  олар  соның  өзінде  электрон 

шығара алмайды.

 

Жұп-тақ  ядролар  үшін  әрбір  кезекті  реакциялар  энергия  шегі,  алдынғы 

реакциялар шегінен көп, себебі ядроға айналу реакциясының бүкіл тізбектерінің 

ағу мүмкіндігі ашылады.

 

Тәуелсіз нейтрондармен реакциялар (сыртқы және ішкі кабығы арасындағы 

шекарада) күшіне енеді.

 

Темір  тобының  ядролары  үшін  жоғарыда  көрсетілген  барлық  реакциялар, 

теориялық  есептеулер  бойынша,  нейтронды  жұлдыздардың  сыртқы  қабығында 

нейтрино  шығарумен  ағындалады.  Нейтронды  сәулелену  үшін  материя  мөлдір 

болғандықтан  (нейтрино  қатты  ортада  қозғала  отырып,  өзара  әрекетеспей  он 

жарық жыл қашықтығын ұшуға қабілетті [12]), ол нейтронды жұлдызды, оның өте 

жоғары  тығыздығына  және  қуатты  магнит  өрісіне  қарамай  еркін  қалдырады. 

Управление тренировочным процессом боксёров 

253 

Осылайша,  нейтронды  жұлдыздардың  нейтронды  сәулеленуін  зерттеу, 

астрофизикалық  зерттеулерде  және  осы  космостық  объектілердің  физикасы 

бойынша біздің білімімізді жоғарылату үшін өте келешегі бар бағыт. 

 

 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: