112
Әбіш Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романындағы психологизм
жүздерін тұмшалап жүргендіктен ұста да, сол
кездегі өзге ер адамдар секілді әйел адамдарға
аса көз сұғын қадай қоймайтын. Алайда байдың
қызының көзіне кездейсоқ көзі түсіп ерекше
әсерге бөленген сәті жігіттің көңіліне махаббат
отын тұтатуға сеп болады. Осы хәл ұста басы
-
нан екінші рет Кіші ханымның көзін көргенде
өтеді. Бұл енді мұнараны ерекше шабытпен
сала бастайды. Сыртқы әрлендіруінен де, ішкі
безендіруінен де ұстаның Кіші ханымға деген
ықыласы, ынтық пейілі танылып тұрады.
Әміршінің жорықтан қайтып келе жатқан
хабары жеткенмен Ұста мұнара құрылысын
аяқтауға асыға қоймайды. Кіші ханым ұстаның
өзгеше көңіл-күйін, ерекше аңсарын байқап,
ханша болғандықтан өзі баруға дәті шыдамай,
қызметші қыздардың бірін мұнараға жібереді.
Қызметші қыз келген соң мұнара Әміршінің
келуіне орай өз уақытында салынып бітеді.
Алайда күндестік Әміршінің алдынан өзегіне
құрт түскен қызыл алманы шығарады. Романның
алғашқы тарауы да «Қызыл алма» деп аталады.
Әміршіге бүкіл өткенін ой елегінен өткізуіне сеп
болған, түрлі күмән мен күдікке жол ашқан осы
қызыл алма болатын.
Дүниеге дарынымен келген бала айналаға
өзгеше көзбен қарайды. Жаппардың қағылез,
қатарынан өзгеше қасиетін әуелі әкесі таниды.
Қызығушылығын, қабілетін байқаған бойда
әкесі Жаппарды өнерге баулиды. Өзі де өнерлі
әке баласының қабілетін шыңдай түседі. Ба
-
ласы ержеткен соң астанаға алып келеді. Сол
жердің шеберлерімен бірге жұмыс жасауы
-
на мүмкіндік жасайды. Әбден шыныққан, өз
өнерінің биік өресіне көтерілген, толысқан Жап
-
пар ұстаға енді ерекше әлемде жоқ мұнараны
тұрғызу ұсынылады. Әрбір шебердің арманы
болған өзінің төл туындысын Жаппар ұста Кіші
ханымның сарайының жанындағы бақтың бір
бұрышына тұрғызуға бел буады. «Мұнара» осы
-
лай салына бастайды.
«Махаббат»
бөлімінде
автор
Кіші
ханымның ішкі жан дүниесіне үңіледі. Са
-
рай тәртібі, қызметшілер әдебі осы бөлімде
толыққанды суреттеледі. Ұлы ханым мен
Кіші ханым арасындағы күндестік екі сарай
арасындағы қызметшілерінің тың тыңдауы
арқылы бірінің хабарын бірі біліп отырудан
басталады. Олар бір-бірінен қалай асып түсуді,
Әміршіге ерекше ұнауды мақсат етеді. Сол
мақсаттарына жету үшін ешнәрседен тайын
-
байды. Түрлі айла, амалдар ойлап табады. Кіші
ханымның Ұлы ханымнан озар амалының бірі
өзіне келген барлық асыл тастардың құнына
Әміршінің құрметіне алып мұнара тұрғызу
болды. Кіші ханым ойын уәзірге жеткізеді.
Уәзір астананың бас ұстасын шақырып тап
-
сырма береді. Бас ұстаның мұнара салатын
ұстаға таңдауы Жаппарға түседі.
Осы үшінші бөлімде жазушы Кіші ханымның
махаббат дерлік сезімі мен тұтас рухани жан
әлемін түрлі қырларымен суреттейді. Әмірші –
Кіші ханым – Жаппар ұста арасындағы мұнара
байланыстырып тұрған әрбіріндегі нәзік сезім
Әміршінің күйреуіне алып келеді.
«Аңыздың ақыры» Әміршінің дүниемен
қоштасуымен аяқталады. Мұнараға байла
-
нысты ел аузына тарап кеткен лақапты бір
сәтке серпіп тастар деген үмітпен жорыққа
дайындалған Әмірші жорық жолына шығарда
өзге жорықтардан өзгеше бүкіл халықтың
жол бойына шығып шығарып салып тұрғанын
көреді. Астанадан шыға беріске салынған
көпірден өте бергенде сұқ саусағындағы «қасына
зұлыстар елінен ғана келетін аса сирек тарғыл-
тарғыл мысық көз тас қондырған күміс жүзігі»
(Кекілбаев, 2010: 265) саусағынан сусып түседі.
Жүрегі суылдап қоя береді.
Осы жорыққа аттану барысында алдынан
көзі соқыр қатпа қара кісіні де көзі шалады.
Әмірші шырамытады. Ол – мұнараны салған
шебер болатын. Жорықтың алғашқы күндерінің
бірінде, мақсатына жете алмай Әмірші дүниеден
озады.
Жалпы роман «Қызыл алма», «Мұнара»,
«Махаббат», «Аңыздың ақыры» атты төрт тарау-
дан тұрады. Төрт тараудың атауының символ-
дық мәні бар. Аталмыш тараулардан жазушы-
ның Әміршінің, Жаппар ұстаның және Кіші
ханымның ішкі рухани жан дүниесіне жасаған
психологиялық талдауларын көруге болады.
Достарыңызбен бөлісу: