Әрқайсымыз оның манипуляцияның құрбаны болған кездерін есімізде сақтай аламыз. Жалпы манипуляциялар біздің қарым-қатынасымыздың аз бөлігін құраса да, олар өте ауыр сезінеді және ұзақ уақыт бойы есте қалады.
Манипуляциядан қорғау олардың мәнін түсіну арқылы едәуір жеңілдейді. Сондықтан біз оларды, сондай-ақ манипуляцияның бастаулары мен салдарын түсінуге тырысамыз және оның манипуляция құрбандары үшін де, манипуляторлардың өздері үшін де қауіптілігін ашамыз. Осылайша, манипуляторды және оның басқалармен қарым-қатынасын бүлдіретін мұндай әрекеттерден айла-шарғы жасағысы келетіндерді ескерткім келеді.
Сонымен манипуляция дегеніміз:
♦ психикалық әсер, ол жасырын түрде жүзеге асырылады, демек, ол бағытталған адамдарға зиян келтіреді;
♦ мақсатты басқару;
♦ ақылға қонымсыз және эмоционалды құралдардың әсерінен мәжбүрлеу нәтижесінде жүзеге асырылатын рухани бақылау;