Матаса байланысқан сөз тіркесі
жүктеу/скачать 76,5 Kb.
|
Баяндауыш1
- Бұл бет үшін навигация:
- C. Аманжолов
- М.Балақаев
- Р.Әміров
- Ә.Нұрмаханова
- Н.К. Дыренкова
- Зат есімнен болған баяндауыш
Баяндауыштың жасалу жолдарыОрындаған: Себекова Г, Зулпыхарова Қ X.Басымов: «Баяндауыш мүше шығаратын мағынасы жағынан бастауыштың болмыс ісін, жайын, сапасын, не екендігін айқын білдіреді»-дейді. I.Бәйтенов: а) қара сөзде сөйлемнің аяғына, көбінесе етістіктен кейін тұрған сөзді «баяндауыш» - дейміз, ә) сөйлемнің ішіндегі барлық сөздің түсінігі онсыз шешілмей тұрған сөзді«баяндауыш» дейміз, б) бастауыштың күйін, жайын, қимылын көрсетіп тұрған сөз «баяндауыш» болады,- деп көрсетеді. C. Аманжолов: «Бастауыштың ісін, қимылын білдіріп, сөйлемдегі ойды тиянақтайтын сөйлемнің мүшесін баяндауыш дейміз және бастауышқа бағынып, онымен жақ жағынан жекеше, көпше түрде үйлесіп айтылатын тұрлаулы мүшені баяндауыш дейміз » М.Балақаев:«Бастауыштың жайын, ісін білдіретін сөйлем сөйлем мүшесі»-дейді. Х.Арғынов: "Баяндауыш бастауыштың қимылын, ісін, күйін, заттың сындық сапасын, санын, мөлшерін, мекенін, мезгілін білдіреді",-деп тұжырымдайды Р.Әміров: "Предикативтілік іс-әрекетті, сапаны білдіретін сөйлем мүшесі"-десе, М.Серғалиев: "Бастауыштың іс-әрекетін, қимылын, қасиетін көрсететін сөйлем мүшесі,"- деген ұстанымды басшылыққа алады. Ә.Нұрмаханова: "Ол бастауышпен предикаттық байланысқа түскен, оның қимылын, іс-әрекетін, күйін білдіреді,"- дейді. Сол сияқты кейбір түркітанушы ғалымдардың да баяндауыш туралы мына пікірлерін келтірейік: Н.К. Дыренкова: "Баяндауыш бастауыштың әрекетін, амалын білдіретін сөйлем мүшесі,"десе, Н.А.Кононов:"Баяндауыш грамматикалық жағынан бастауышқа бағынышты екі құрамдысөйлемнің бас мүшесі"-деген анықтама береді. А.Жапаров:"Сөйлем бастауышына грамматикалық жағынан бағынышты болып, оның қимыл-әрекетін, амалын, кім екендігін, белгісі мен сан ретін тағы солар сияқтықасиетін баяндап тұрған бас мүшесінің бірі,"-деген тұжырым жасаған. Зат есімнен болған баяндауыш. Зат есімдер түрлі тұлғада, тіпті кейбір септік жалғауларында тұрып та,баяндауыш қызметінде жұмсала береді. Ондай зат есімдерден болғанбаяндауыштар бастауыштың, негізінде заттың атын-кім, не екенін- білдіреді. Түнергенде-түнмін, күлгенде-күнмін. Ағаш көркі-жапырақ, адам көркі-шүберек. Сонымен қатар зат есімнен болған баяндауыштардың синтаксистік қызметіде ауысады: бастауыш-баяндауыш, бұрынғы баяндауыш-бастауыш болады. Оның дәлелін төмендегі мысалдардан көруге болады. Адамның ішкі сезімінің айнасы-көз.Көз-адамның ішкі сезімінің айнасы;Москва-астанам, Астанам- Москва; жүктеу/скачать 76,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|