Ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде танымдық өзіндік әрекеттің құрылымынан келесі элементтерді бөліп көрсетуге болады:
Ғылыми әдебиеттерді талдау негізінде танымдық өзіндік әрекеттің құрылымынан келесі элементтерді бөліп көрсетуге болады:
* нақты дүниедегі объектілер мен құбылыстарды тану үдерісіне бағытталуын анықтайтын қажеттіліктер;
* жалпы оқыту дағдылары (оқу мақсатын жүзеге асыру, сақтау және қолдану дағдылары; оқу әрекетін және оның нәтижесін жоспарлау, қадағалау және бағалау қабілеттері);
* баланың жүйелі ақыл-ой қызметінен, ынтасынан көрінетін танымдық қызығушылық;
* еріктік үдерістер.
Танымдық өзіндік әрекеттің құрылымында үш маңызды компонент (құрамдас бөлік) көрсетіледі: мотивациялық, мазмұндық-операциялық және еріктік.
Танымдық өзіндік әрекеттің мотивациялық және мазмұндық-операциялық компонеттері еріктік үдерістермен тығыз байланысты. Оқушылардың мақсатына жетуі үшін ұмтылыспен қатар белгілі еріктік күш-жігер қажет.
Шамовадан кейін жүргізілген зерттеулерде де бір-бірімен тығыз байланысты танымдық өзіндік әрекет компоненттері бөліп көрсетіледі:
* оқу-танымдық мотивтер, өз бетімен білім алу мотиві және танымдық қызығушылықтан тұратын мотивациялық компонент;
* оқу-танымдық қызмет үдерісінде оқушылар меңгеруі қажет білімдер мен оқу дағдыларынан құралған мазмұндық-операциялық компонент;
* оқушылардың ақыл-ой күші, еңбексүйгіштігі, шыдамдылығы, басқаларға көмек көрсетуге деген ниеті ретінде анықталатын еріктік компоненті.