Дәріс №7
7.1. Жалпы мәліметтер
Объектіні электрмен жабдықтау жүйесі қоректендіруші, үлестіргіш, трасформаторлық және түрлендіргіш шағын станциядан және оларды байланыстыратын кәбілдік және ауа желілерінен, сондай-ақ тоқ өткізгішінен тұрады.
Электр қондырғыларды электрлік жалғау сұлбалары бірінші және екінші тізбектер үшін қолданылады.
Бірінші тізбектерге электр энергиясы тұтынушыларға берілетін, электр қондырғылардың басты тізбектері жатады; олардың сұлбалары бір сызықпен және үш сызықпен орындалады.
Бір сызықты сұлбаларда құрылғының үш фазасы және оның жабдығы бір фаза үшін бейнеленеді.
Үш сызықты сұлбаларда барлық үш фазалар, сондай-ақ екінші тізбектер үшін жалғасу көрсетіледі. Толық сұлбасы қолайсыз болып келеді, сол себепті ол тек қондырғылардың жеке элементтері үшін орындалады.
Екінші тізбектерге екінші электр жабдығын-өлшеу құралдарын, басқару және дабыл беру құралдары мен аппараттарын, релелік қорғау және автоматика қондырғыларын жалғау үшін қызмет ететін тізбектер жатады.
Аталған бөлімде бір сызықты бейнелеуде бірінші тізбектер қарастырылады.
7.2. Номинальдық кернеулерді таңдау
Объектінің электр желілерінің учаскелерінің кернеулерін таңдау нұсқаларды техникалық-экономикалық салыстыру жолымен анықталады. Нұсқаларды салыстыру негізінде қабылданған ақырғы жобалық шешімді таңдау барысында аса жоғары кернеуі бар нұсқаға артықшылық беру қажет. Көптеген жағдайда жобалаушы нұсқаларға салыстыру жүргізілетін кернеудің номиналдық мәндерінің шкаласы бойынша екі жақын шамасындағы кернеуді анықтайды. Кездейсоқ қатарда жобалау үшін бастапқы деректер толық техникалық-экономикалық есептеулерсіз номиналдық кернеуді бір мәнді анықтауға әкеледі.
Желінің сыртқы учаскесінің номиналдық кернеуін таңдау барысында назарға энергия жүйесін қоректендірудің болуы мүмкін көздерінің қолда бар кернеуі, осы көздерден кәсіпорынға дейінгі қащықтық және толық кәсіпорын жүктемесі назарға алынады.
Шағын және орта кәсіпорындар мен қалалардың қоректендіру және тарату желілерінде 6 и 10 кВ номиналдық кернеу қолданылады.
Әдеттегідей, аса үнемдеу ретінде 6 кВ кернеуден қарағанда 10 кВ кернеуін қолданған жөн. 6 кВ кернеуі электр қабылдағыш объектілерінде артық болу барысында 6 кВ кернеумен қолданылады.
Кездейсоқ қатарда 6 кВ кернеуімен электр қабылдағышын электрмен жабдықтау тікелей электр қабылдағыш деректері үшін 6 кВ кернеуіне кейінгі түрлендірумен 10 кВ кернеуімен қоректендіру желілері бойынша жүзеге асырылады.
660 В кернеуі цех ішінде сияқты цехтық технологиялық жабдықтың орналасу және қоршаған орта жағдайлары бойынша цехтық трансформаторлық подстанцияларды олармен қоректендірілетін электр қабылдағыштарына жақындатуға болмайтын немесе қиындық тудыратын кәсіпорындарда мақсатқа сәйкес.
660 В кернеуі сондай-ақ электр қуатының үлкен меншікті тығыздығымен, қуат концентрациясымен және қуаты 200... 600 кВт қозғалтқыштардың үлкен санымен кәсіпорындарда мақсатқа сәйкес. 10 кВ алғашқы кернеуімен 660 В кернеуінің үйлесуі аса мақсатқа сәйкес. 660 В кернеуін қолдану барысында шағын электр қозғалтқыштарын және жарық техникалық құрылғыларды қоректендіру үшін кернеуі 380 В желілерде де қажеттілік туындайтынын ескеру қажет. 380/220 В кернеуі аса кең қолданылады және негізгі болып табылады.
7.3. Қуат көздері және электрмен жабдықтау сенімділігіне қойылатын талаптар
Объектіні электрмен жабдықтау жеке элекр станцияларына (ЖЭО), энергетика жүйелерінен, сондай-ақ жеке электр станциясы болуы кезінде энергетикалық жүйелерден жүзеге асырылады.
Қуат көздерінен электрмен жабдықтау сенімділігіне ұсынылатын талаптар объектінің тұтынылатын қуатымен және оның түрімен анықталады.
Электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз етуге қатысты электр энергияларын қабылдағыштары бірнеше категорияларға бөлінеді.
Бірінші категория – электрмен жабдықтау үзілісі адам өміріне үшін қауіптілік, маңызды экономикалық шығынға, қымбат тұратын жабдықты зақымдауға, қиын технологиялық процестің бұзылуына, өнімдердің жапппай ақаулығына соқтыру мүмкін электр қабылдағыштар, өнеркәсіптік құрылғыларда бірінші категориялы электр қабылдағыштарының мысалы өртке қарсы құрылғылардың сорғы станцияларының электр қабылдағыштары, химиялық қауіпті цехтардағы желдеткіш жүйелері, шахталардағы сутөккі және көрегіш қондырғылары және т.б. болуы мүмкін. Қала желілерінде бірінші категорияға орталық канализациялық және суқұбырлық станциялар, АТС, радио және теледидар, сондай-ақ биік ғимараттардың лифт қондырғылары жатады. Бірінші категориялы электр қабылдағыштар үшін электрмен жабдықтаудың бұзылу ұзақтығының рұқсат етілетін интервалы 1 минуттан астам.
Бірінші категориялы электр қабылдағыштар құрамынан үздіксіз жұмыс адам өмірі үшін қауіп-қатерлерді, жарылыстарды, өрттерді және қымбат тұратын жабдықтардың зақымдалуын болдырмау мақсатында өндірісті апатсыз тоқтату үшін қажет электр қабылдағыштардың ерекше тобы (нөлдік категория) бөлінеді. Мысалы, нөлдік категориялы электр қабылдағыштарға ауруханалардың операциялық бөлмелері, апатты жарықтандыру жатады.
Екінші категория - электрмен жабдықтау үзілісі өнімдердің жаппай кемістігіне, жұмыскерлердің, механизмдердің жаппай тоқтап қалуына әкеп соқтыратын электр қабылдағыштар. Екінші категориялы электр қабылдағыштар үшін электрмен жабдықтаудың бұзылу ұзақтығының рұқсат етілетін интервалы 30 минуттан астам.
Өнеркәсіптік қондырғыларда екінші категориялы электр қабылдағыштардың мысалы болып метал прокат цехының, машина жасаудың негізгі цехтарының, тоқыма және целлюза-қағаз өнеркәсібінің қабылдағыштары болып табылады. Мектептер, балалар мекемелері және бесінші қабатқа дейінгі тұрғын үйлер және т.б. әдетте екінші категориялы қабылдағыштарға жатады.
Үшінші категория – бірінші және екінші категориялы анықтамаға жатпайтын барлық қалған электр қабылдағыштар. Бұл категрияға шағын өндірістің қондырғылары, жауапсыз мақсаттағы қоймалар жатады. Бірінші категориялы электр қабылдағыштар екі тәуелсіз қуат көзінен электр энергиямен қамтамасыз ету қажет, олардың біреуі ағытылған кезінде резервке ажыратып қосу автоматты түрде жүзеге асырылады. ПУЭ анықтауға келісті қоректендірудің тәуелсіз көздері осы электр қабылдағыштарын қоректендіретін, оны өзге қуаттарда жоғалуы кезінде кернеу сақталатындар болып табылады. ПУЭ келісті тәуелсіз қоректендірулерге екі секция немесе бір немесе екі электр станциясы шинасының жүйелері немесе келесі талаптарды сақтау кезінде шағын станциялар жатады:
осы секциялардың әрқайсысы немесе шина жүйелері тәуелсіз
қуаттардан қоректендіріледі;
шина секциялары бір бірімен байланысты емес шына секцияларының біреуінің қалыпты жұмысы бұзылуы кезінде автоматты түрде ағытылатын немесе байланысы бар.
Ерекше топтағы электр қабылдағыштарын электрмен жабдықтау үшін қуаты процестің апатсыз тоқтатылуын қамтамасыз ететін, қоректендірудің қосымша үшінші қуатын қарастырады.
Екінші категориялы электр қабылдағыштар екі тәуелсіз қуат көзінен қамтамасыз ету ұсынылады, ажыратып қосуды автоматты түрде жүзеге асыруға болады.
Үшінші категориялы электр қабылдағыштарын электрмен жабдықтау электрмен жабдықтау үзілістері зақымдалған жабдықты жөндеу және ауыстыру үшін қажетті бір тәулікті асырмау жағдайында бір қуаттан орындалуы мүмкін.
Дәріс №8
Достарыңызбен бөлісу: |
