Мазмұны глоссарий
Өлшеу құралдары және техникасы
жүктеу/скачать 469,25 Kb.
|
| 2.4 Өлшеу құралдары және техникасы
Қарапайым өлшеу құралдарына масштабты сызғыш, кронциркуль, нутромер жатады. Масштабты сызғыш жазық беттерді өлшеуге, сондай-ақ нутромермен немесе кронциркулмен өлшенген өлшемдерді анықтауға арналған. Масштабты сызғыштың бөлу бағасы — 0,5 немесе 1 мм, әрбір 5 және 10 мм санауды жеңілдету үшін ұзартылған штрихтармен белгіленеді. Нөлдік бөлу көптеген сызықтарда сол жақ жағында қолданылады. Өлшеу кезінде сызғышты өлшенетін бөлшектерге нөлдік штрих өлшенетін сызықтың басталуымен дәл сәйкес келетіндей етіп қояды. - Сур. 13 масштабты сызғышпен өлшеу тәсілдері көрсетілген. 1 Сурет.Масштабты сызғышпен өлшеу тәсілдері Кронциркуль бөлшектердің сыртқы өлшемін өлшеуге арналған. Кронциркульмен өлшенген шама одан кейін кронциркульді масштабты 18 сызғышқа салу арқылы анықталады. Кронциркуль, қарапайым нутромер сияқты сирек қолданылады. Нутромер бөлшектердің ішкі өлшемін өлшеу үшін қолданылады. Өлшенген шама масштабты сызғыш бойынша да анықталады. Штангенциркуль көп өлшемді жылжымалы өлшеу құралдарына жатады (2асурет). Ол сыртқы және ішкі өлшемдерді және белгілеулерді өлшеуге арналған. 2 Сурет. Штангенциркуль (а), өлшемдерді есептеу мысалдары және 0,1 мм дәлдікпен өлшеуді оқу (б, в, г) Штангенциркуль оған қатты бекітілген губкалары бар штангадан, штангамен қозғалатын губкалары бар рамкадан, қозғалтқыштан, стопорлық бұрандадан, гайкадан және бұрандадан тұратын микрометриялық беруге арналған құрылғыдан тұрады. Раманы жылжыту былай жүзеге асырылады. 6 қозғалтқышы бекіткіш бұрандамен бекітіледі, ал раманың бекіткіш бұрандасы босатылады. Осыдан кейін гайка бұранда және оған байланысты рамка баяу жылжиды. Штангенциркульде нониусы бар. Штангенциркуль 0,1; 0,05 және 0,02 мм дәлдікпен шығарылады. Соңғы екеуі жоғары дәлдікпен штангенциркуль орнатуға мүмкіндік беретін микрометриялық беруге ие. Нониус пен штанганың шеткі сол жақ штрихтары нөлдік деп аталады және олар сәйкес келеді. Штангенциркулдің сұйылтылған губкалары кезінде өлшенетін өлшемді анықтау үшін штанганың сол нөлдік штрих нониустың штангасы бойынша өткен миллиметрдің бүтін санын есептейді, содан кейін штанганың шкаласын қандай да бір бөлумен дәл келетін нониустың штрихін табады. Бұл бөлудің реттік саны миллиметрдің үлесін анықтайды, оларды миллиметрдің бүтін санына қосу керек. Ішкі өлшемдерді негізгі шкала және нониус бойынша жүргізілген есептеу шамасына өлшеу кезінде, онда көрсетілген губканың қалыңдығын қосу керек. Есептеу мысалдары суретте көрсетілген (2 б cурет). Сурет. Штангенглубиномер( а), штангензубомер (б)): 1-тоқтатқыш бұранда, 2-қозғалтқыш, 3-микрометриялық бұранда, 4-гайка Штангенглубино-мер (3 cурет) штанген-тереңдік өлшеуішпен өлшеу штангенциркуль сияқты жүргізіледі. Штангензубомер (3б cурет) доңғалақ тістерінің қалыңдығын өлшеу үшін қолданылады. Штангензубомер бір бүтін екі қозғалмайтын штангадан және екі қозғалмалы нониустардан тұратын құрамдастырылған өлшеу құралы болып табылады. Тік нониус тістің қалыңдығы өлшенетін биіктікті орнатуға арналған, ал көлденең — осы биіктікте тістің қалыңдығын өлшеуге арналған. Микрометр 0,01 мм дейінгі дәлдікпен бөлшектердің сыртқы өлшемдерін өлшеуге арналған. Ең көп таралған микрометрлер келесі өлшем шектері бар: 0-ден 25 мм-ге дейін, 25-тен 50 мм-ге дейін, 50-ден 75 мм-ге дейін және 75-тен 100 мм-ге дейін. Микрометр (4 сурет) шыңдалған және тегістелген өкше, микрометриялық бұранда, стопор, сабақ, барабан және жарықшақтар нығыздалған қапсырма болады. Сурет. Микрометр Трещотка барабанмен байланысқан, қысылатын серіппемен, ал шеңбері бойынша шабылған барабанның сол жақ шетінде 50 бөліктер салынған. Микрометриялық бұранда 0,5 мм қадаммен бұрандасы бар, демек, бұраманың бір айналымы үшін оның ұшы 0,5 мм жылжытылады, ал барабанды бір бөлікке бұрған кезде бұранда 0,01 мм жылжытылады. Сурет. Микрометриялық нутромер( а), оған ұзартқыш (б) Микрометриялық нутромер (сурет 5) Микрометриялық нутромер микрометриялық бұрандадан тұрады (сурет 5, а), барабан, тоқтатқыш 21 бұрандалы гильзалар, сфералық өлшеу беті бар ұштықтар. Микрометриялық бұранданың оң жағында сфералық өлшеу беті бар. Өлшемдерді есептеу микрометрмен өлшеу кезіндегі сияқты жүргізіледі. Микрометриялық нутромер өлшеу шектерін кеңейтетін ұзартқыштар жиынтығы бар. Ұзартқыштың бір соңында ішкі бұранда ойылған (сурет 5, б), ал басқа ұшында-сыртқы бұранда. Ұзартқыштың шеті ішкі бұрандасымен нутромер сабақтарына бұрылады, ал сыртқы бұрандасы бар ұзартқыштың шеті өлшеу шектерін ұлғайту мақсатында оған қосымша ұзартқышты бұрау үшін қызмет етеді. Бөлшектерді өлшеу үшін оны микрометриялық винт пен өкше арасында орнатады, содан кейін жарықшақтың көмегімен барабанды бұрап, бұранданы бөлшектермен жанасқанға дейін жылжытады. Бұранда өлшенетін Бөлшекке тірелген кезде, жарықшақтар еркін оралады, ал барабаны бар бұранда тоқтатылады. Өлшенетін өлшемді анықтау үшін сабақ шкаласы бойынша миллиметр санын есептеу штрихімен өткен жарты миллиметрді бөлуді (0,5) қоса алғанда, санау керек, содан кейін барабанның қай санның сабақтарының осьтік штрихімен сәйкес келетінін қарау керек. Бұл сан алдыңғы деректерге қосу қажет миллиметрдің жүз үлесіне сәйкес болады. Микрометриялық тереңдік өлшеуіш (сурет 6). Ол негізден, барабаннан, жарықтан, нониустан, стопордан, өлшеу өзегінен тұрады. Тереңдік өлшеуішпен және микрометрмен өлшеу принципі бірдей. Бұрыштарды өлшеу үшін, сондай-ақ жазықтықтарды "жолақ" бойынша егеулеу дәлдігін анықтау үшін бұрыштамалар мен әмбебап бұрыштар қолданылады. Бұрыштар әдетте болаттан жасалады. Сурет. Микрометриялық тереңдік өлшеуіш Бұрыш өлшеуіш УГ-1 (сурет 7) Семенов жүйелері сыртқы бұрыштарды өлшеуге арналған әмбебап болып табылады. Ол 0-ден 120° - ге дейінгі шкала бар, сызғышпен қатты жалғанған, жылжымалы сызғышпен, қамыттан, алмалы-салмалы бұрышпен, нониустан және микрометриялық беру құрылғысынан тұрады. Бұрыш өлшеуіш УГ-2 (сурет 8) негізден, негіз сызығынан, сектордан, бұрыштан, алмалы-салмалы сызықтан, қамыттардан және нониустан тұрады. Бұл бұрышпен сыртқы және ішкі бұрыштарды өлшеуге болады. Сурет. Семенов жүйесінің әмбебап бұрышы Сурет. Бұрыштық бұрыш-2 Микрометриялық тереңдік өлшеуіш (сурет 6.). Ол негізден, барабаннан, жарықтан, нониустан, стопордан, өлшеу өзегінен тұрады. Тереңдік өлшеуішпен және микрометрмен өлшеу принципі бірдей. Бұрыштарды өлшеу үшін, сондай-ақ жазықтықтарды "жолақ" бойынша егеулеу дәлдігін анықтау үшін бұрыштамалар мен әмбебап бұрыштар қолданылады. Бұрыштар әдетте болаттан жасалады. Бұрыш өлшеуіш УГ-1 (сурет 7.) Семенов жүйелері сыртқы бұрыштарды өлшеуге арналған әмбебап болып табылады. Ол 0-ден 120° - ге дейінгі шкала бар, сызғышпен қатты жалғанған, жылжымалы сызғышпен, қамыттан, алмалы-салмалы бұрышпен, нониустан және микрометриялық беру құрылғысынан тұрады. Бұрыш өлшеуіш УГ-2 (сурет 8.) негізден, негіз сызығынан, сектордан, бұрыштан, алмалы-салмалы сызықтан, қамыттардан және нониустан тұрады. Бұл бұрышпен сыртқы және ішкі бұрыштарды өлшеуге болады. Бұрыштың негізгі шкаласы бойынша градустарды, ал нониус шкаласы бойынша — минуттарды есептейді. жүктеу/скачать 469,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|