1.Сөйлеу нысанының белгілерін, қасиеттерін жеткізу.
2.Тектес заттар тобына қатыстылығын көрсету.
3.Заттың қолданылу аясын мен жұмсалу амалдарын сипаттау.
1.Затты бүтіндей мәтін басында не мәтін соңында береді.
2.Негізгі сипаттау детальдардың мағыналық ерекшеліктері негізінде іске асырылады.
3.Мәтін жеке бөліктерінің құрылымы бүтіннің құрылымына сәкес болады.
4.Теңеу, салыстыру, ұқсату, қарама-қайшылығын сипаттау тәсілдері қолданылады.
Жай және құрмалас сөйлемдер.
а)сөздердің орын тәртібі
ә)тірек сөздеріне зат пен сын есімдердің басым қолданылуы
б)күрделі баяндауыштар
в)бір мезгілде іске асырылған қимыл мәнін білдіретін етістік формалары
г)осы шақ формаларын-дағы етістіктер.
Баяндау
Оқиғаның даму кезеңдеріндегі негізгі деректерін баса көрсетіп, оның жалпы оқиғамен байланыстылығын ашу арқылы
Жай және құрмалас сөйлемдер.
а) өткен шақ, осы шақ формалы етістіктен жасалған баяндауыштар
ә) себеп- салдарлық және мезгілдік шартылыққа негізделген байланыс
Пайымдау
Заттар мен құбылыстың белгілері мен олардың өзара байланыстылығын.
1.Тезис (дәлелденетін жағдай),
2.Дәлел (тезистің дұрыстың дәлелдейтін тұжырымдар) және көрсетулер (дәлелдеу амалдары).
3.Түсіндіру, қорытындылау
4.Барлық мағыналық бөлшектері логикалық тұтастыққа болады.
5.Дәлелдемеге қатысы жоқ мәселенің бәрі алынып қалады
Жайылма жай сөйлемдер мен құрмалас сөйлемдер
а) қыстырма сөздері құрылымдар арқылы
ә) құрмалас сабақтастың мақсат, себеп-салдар бағыныңқылығы түрдері
б) етістіктің түрлі формалары
Қорыта келсек, көркем мәтіннің композициялық сөйлеу түрлері автордың мазмұнды жеткізудің ұтымды амалын табу мақсатын жүзеге асыратын баяндау түрлері болып табылады.
