«мәдениеттану пәнінен» «0103000 Дене тәрбиесі және спорт»

Қазақтың музыкалық аспаптарының жасалу жолы.

Қай ғасыр қазақ ән өнерінің алтын ғасыры болып саналады?

Төкпе күйдің майталман шебері.

1.КЕҢЕС ОДАҒЫ КЕЗЕҢІНДЕГІҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МУЗЫКА ӨНЕРІ

2.ТЕАТР ӨНЕРІ

Қазақстанның музыкалық мәдениеті – көп қырлы құбылыс. Қазақстан халқы өзінің музыкалық мәдениетінің ерекшелігін ғасырлар бойы алып келеді. Тек, Кеңес өкіметі жылдарында ғана орыс мәдениетінің игілікті ықпалының арқасында, бұл әдет-ғұрыптар кәсіби өнердің жаңа, мықты сабақтарын алды.

Кеңес өкіметі кезінде қазақ музыкасын ғылыми зерттеудің басында республиканың музыка өнерінің көрнекті қайраткерлерінің бірі, «Қазақ халқының 1000 өлеңі» (1979), «Қазақ халқының 500 әні мен күйі» (1931) атты жинақтарды шығарған белгілі А.В. Затаевич болды. Бұл жинақтар жұртшылықтың алдында қазақ халқының музыкалық өнерінің сарқылмайтын байлығы бар екенін ашып көрсетті.

Шығармашылық стилі, халық композиторларының мектебі, әншілер және аспапшылардың ерекшеліктеріне, олардың жеке орындаушылық шеберліктерінің көркемдігіне, ұлттық музыканы тереңнен зерделеудің ірі жетістіктеріне «Мыңжылдық ішек» (1958 ж.) және «Мыңжылдық бұлбұлы» (1967 ж.) монографиялық зерттеулер арналды. Олардың авторы А.К. Жұбанов – Қазақстан музыка өнерінің белгілі қайраткері, ғалым және композитор, профессор, ҚазКСР ҒА академигі.

1939 жылы Қазақстан композиторлары Одағының ұйымдастыру комитетін құру кәсіби музыкалық мәдениеттің қалыптасуына ықпал етті. Оның мүшелері болған композиторлар: А. Жұбанов, Е. Брусиловский,Б. Ерзакович, Л. Хамеди, сонымен қатар Д. Нүрпейісова, К. Азербаев, М. Ержанов. Бұл композиторлар республиканың музыкалық өнеріндегі проблемаларды шешуге қатысты

2000 жылы Қазақстан Республикасының композиторлар Одағы 70 жылдық мерейтойын атап өтті. Бұл уақыт аралығында бірнеше композиторлар буыны ауыстырылды. Олардың ішінде Е. Рахмадиев,С. Еркимбеков, К. Дүйсекеев, Б. Баяуханов, Н. Мендыгалиев, Э. Богушевский, Ж. Туякбаев, Б. Дальденбаев, А. Бестибаев, Ш. Калдаяков және т.б.

Шәмші Қалдаяқов (15.8. 1930, Отырар ауданы, Шәуілдір ауылы – 29.2.1992, Алматы) – композитор, «Қазақ валісінің королі». 1965 жыл – Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты. 1980 жыл – Қазақ КСР еңбегі сіңірген мәдениет қызметкері. 1991 жыл – Қазақстанның халық артісі. 2010 жыл – «Бақыт құшағында» ән жинағы, Қазақстан Республикасының әдебиет өнерінің саласына қосқан үлесі үшін мемлекеттік сыйлықтың лауреаты (қайтыс болғаннан кейін). Шәмші Қалдаяқов көптеген лирикалық әндердің авторы: «Ақ сұңқарым», «Қара көз», «Қайықта», «Ақ бантик», «Ақ маңдайлым». 1956 жылы жазған «Менің Қазақстаным» әні қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының әнұраны.

Аса көрнекті сазгер, ән жанрының әйгілі майталманы, Қазақстан Республикасының мәдениетіне еңбегі сіңген қайраткер, осы заманғы қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі, Қазақстанның халық әртісі.

Оның танымал көптеген әндері вальс әуеніне жазылған: «Қуаныш вальсі», «Қайдасың», «Бақыт құшағында». Вальс және дала аңызының әуеніне байланыстыра жазылған әндер тыңдаушыларға қатты ұнады, бірақ осыған бола ол 1959 жылы «дұрыс үлеспеушілік үшін» деген тұжырымдамамен консерваториядан шығарылды

ҚР халық әртісі, профессор Лаки Кесоглу: «Шәмші Қалдаяқов қазақ эстрада музыкасының туу бастауында тұрды, оның осы жанрға қосқан үлесі баға жетпес. Оның әндері – бұл тұтас дәуір! Олармен бір ғана емес бірнеше ұрпақ өсіп-өнді. Оны шығармашылығы қазірге дейін талап етіледі, әндері концерт алаңдарында да, радиода да естіліп отырылады. Шәмші шығармашылығы әндерінің дәстүрін жас орындаушылардың да жалғастырып отырғанын қуанышпен айтуға болады. Оның белгілілігінің құпиясы, бұл әндердің халқына деген сүйіспешілікпен жазылғандығында шығар. Жүрекпен сезіліп және жазылған, сондықтан Ш. Қалдаяқов шығармашылығы әлі де адамдар жүрегін жылытады»

Халық әншілеріне берілген ең жоғарғы мақтау «күміс көмей, жез таңдай әнші» сипаттамасы болып табылады. Бұл – әншінің табиғи қабілетінің бірегейлігін, оның дауыс аппаратын және дауыстың сөзін сөйлеу қаныққандығын сипаттап, анықтайтын жөнделген этникалық баға. Мұндай дауыстың иесі болған халықтық – кәсіби композиторлары мен әншілері: Біржан Қожағұлов, Жая Мұса, Әміре Қашаубаев, Роза Бағланова, Күләш Байсейітова, Бибігүл Төлегенова, Ермек Серкебаев.

Роза Тәжібайқызы Бағланова (1922-2011) – кеңес және қазақ операсының және эстрадасының әншісі (сопрано). КСРО-ның халық әртісі (1967). Қазақстанның Халық қаһарманы(1996).Роза Бағланова 1945 жылы 9 мамырда Берлиндегі жеңіс концертіне қатысқан.Бағланованың есімі «Кто есть кто» англо-американдық энциклопедиясының әлем әйелдері туралы бірінші шығарылымына енді. Ш. Айманов атындағы «Қазақфильм» студиясы әртістің үлкен шығармашылығын баяндайтын «Біздің Роза» атты деректі фильм түсірді. Орыстың «Самара-городок» халық әні әншіге бүкілодақтық даңқтылық әкелді.

Бибігүл Ахметқызы Төлегенова(16.12.1929 жылытуған,Семей қаласы) — қазақ әншісі (лирикалық-колоратуралық сопрано), КСРО халық әртісі(1967). 1968 жылы Бибігүл Төлегенова Шәкен Аймановтың «Тақиялы періште» филіміндегі басты кейіпкердің үлкен қызының рөлін ойнады. Әншінің алуан тақырыпты репертуарында қазақтың халық әндері («Гауһар тас», «Жиырма бес»), Қазақстан композиторларының шығармалары (Брусиловскийдің«Қосқарлығашы»,Хамидидің «Бұлбұлы», Төлебаевтың«Еске алуы», Мұхамеджановтың «Көктем вальсі», Рахмадиевтің «Тарантелласы», Тілендиевтің «Кел еркем, Алатауыма»), сондай-ақС.В. Рахманиновтыңроманстары, Н.А.Римский-Корсаковтың операларынан ариялар жәнеБатыc Еуропасазгерлерінің (Доницетти, Григ, Шуберт) шығармалары да бар.