Медиа ақпараттық сауаттылық МҰҒалімдерге арналған ресурстық кітап
жүктеу/скачать 5,8 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Екінші сатыда
- Үшінші саты
| Бірінші сатысы – медиаға талдау жасау. Ақпарат көзінің қанша-
лықты сенімді екенін зерттеп көріңіз. Ресурстағы басқа матери- алдарды қарап шығыңыз. Бұл ресурста тепе-теңдік заңдылығы сақтала ма? Өшпенділік тілі және манипуляцияның басқа тәсілдері жиі қолданыла ма? Осы сұрақтарға жауап бере келе, бұл ресурсты насихат құралы деп атауға бола ма? Медианың құрылтайшысы кім екенін еске түсіріңіз. Шындықты жартылай ғана айту құрылтайшы үшін қаншалықты тиімді? Естеріңізде болса, БАҚ-тағы жартылай шындық өтірікпен бірдей. Екінші сатыда басқа ақпараттық ресурстарды жария- ланған балама ақпараттарды іздеп көріңіз. Естеріңізде болсын, тексерілмеген ақпараттың шығуына ешқашан жол бермейтін, яғни сенуге тұрарлық БАҚ-тар да бар. Қазіргі уақытта жаңа медианы, қолданушылардың әлеуметтік желілердегі жеке аккаунттарды журнали- стер ақпарат көзі ретінде пайдаланады. Жаңа медиа- да жарияланған қандай да бір ақпаратты тапқан соң, оның рас-өтірігін тексереді. Алайда, кейде дәстүрлі БАҚ-ң журналистері рас-өтірігін тексермей, қолда- нушылардың әлеуметтік желілердегі аккаунттарына сілтеме беріп қана материалдарын жариялайды. Үшінші саты: хабарламаның өзін талдап-сараптаңыз. Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: Сонымен, көптеген адамдар БАҚ-ты ақпарат көзі ретінде пайдаланады. Бұл – жаңа медиадағы жарияланымдардың рас-өтірігін тексеруге арналған жақсы құрал. Олар ақпараттандырудан бастап әлеуметтендіруге дейінгі барлық функцияларды орындайды. Медиа сауатты болу деген БАҚ-қа көзсіз сене беру деген сөз емес. Бұл – ақпарат айдынында бағыт-бағдарды жоғалтып алмау, сыни ойлай білу, айтылғанның барлығына сене бермеу және жалған ақпаратты ажырата білу. А) болған оқиға туралы ақпарат жедел таратылды ма? Ақпараттың рас-өтірігіне көз жеткізбей тұрып жариялай салатын шектен тыс жеделділік авторға опық жегізуі мүмкін. Екінші жағынан қарағанда, ақпарат жедел шықпаса, онда «аңызды құрасты- руға», фактілерді іріктеуге уақыт керек дегенді білдіруі мүмкін. Бірақ, журналистік зерттеулер, көлемді сараптамалық мате- риал бір-екі күнде жазыла салатын оңай дүние емес. Мұндай ауқымды жұмыстарды дайындауға бірнеше ай қажет болуы мүмкін. Мысалы, Панама құжаттары ұзақ уақыт бойы дайындалды. б) Факт пен пікірдің ара-жігін ажыратылып берілген бе? Журналистің жеке бағалауы, пікірі бар ма? Материал авторының қан- дай ақпарат көздеріне сілтеме жасағанына мән беріңіз. Сіз оқып отырған оқиғаны растайтын фактілер бар ма? Әлде жазылған- дар пікір, нақты бір адамдардың ойдан шығарғаны ма? Есіңізде болсын, фактіге пікір араласпауы керек. Фактінің түсіндірмесі факт ретінде берілмеуі керек. в)Оқиға туралы ақпарат толық па? Сюжет авторы «Не? Қайда? Қашан? Кім? Неліктен?» деген сұрақтарға жауап бере ме? Ма- териалдың логикалық қисынсыз тұстары бар ма? Ақпарат болған оқиға туралы жан-жақты мәлімет бере ме? г)Сюжет кейіпкерлері кімдер? Сюжетте кімнің сұхбаттары пайдаланылған? Сұхбат берушілер оқиғаға тікелей қатысқан адамдар ма? Оқиғаға қатысты барлық тараптың пікірлері берілген бе? Тақырып толықтай ашылуы үшін тағы кімнің сұхбаты қажет еді? Ақпаратты жан-жақты әрі толық беру үшін қандай ақпарат қосу керек? Бұл сұрақтарға жауап беру арқылы ақпа- раттың қаншалықты рас екенін, оқиға қатысушылары айтып тұрған сөздердің рас-өтірігіне көз жеткізе аласыз. е)Сюжетте журналист өшпенділік тілін немесе эмоционалды-бояулы лексиканы пайдаланған ба? Автордың лексикасына мән берсеңіз, оқырманның материалды оқығанда қандай сезім, көңіл-күйді тудырғысы келгенін аңғаруға болады. Эмоционалды-бояу- лы лексика көбіне көркем әдебиетте нақты бір кейіпкер туралы көзқарас тудыру үшін қолданылады. Журналистикада да кең таралған, тіпті жазбаларға жазылған комментарийлерден де көруге болады. жүктеу/скачать 5,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|