236
бар. Кӛп жағдайда ол баланың ертерек даму кезеңінде байқалып, оның пәндер
бойынша үлгерімі мен ой - ӛрісінің дамығандығымен, яғни парасаттылығымен
кӛрініп жатады [1].
Дарындылық деңгейі, сапасы, даму сипаты бұл табиғи дарын белгілері мен
әлеуметтік ортада әрекет етуі (ойын, оқу, еңбек)
кезінде қалыптасатындығын
қазіргі психологтар мойындап отыр. Н.Ожеговтың сӛздігінде дарындылық
«табиғатпен берілетін ерекше қабілет» деп түсіндіріледі.
Адами ойлау,
ізденімпаздық – табиғаттың адамзатқа берген тамаша сыйы. Бұл қабілет барлық
адам бойынан табылары да сӛзсіз. Дегенмен, табиғат
оны бәріне бірдей етіп
бӛлмей, біреуге аздау, ал үшіншілеріне мүлдем жарытпай тарататыны да анық.»
[2].
Біз дарынды деп белгілі бір қабілеті кӛпшіліктің орташа қабілетінен
ерекшеленетіндерді айтып жүрміз. Ӛмір сүретін орта,
берілетін тәрбие осы
ерекшеліктің одан әрі дамуына кӛмектеседі немесе оны мүлдем жоқ қылады.
Мәселен, саусағынан бал тамған кәсіби зергердің табиғи алмазды бриллантқа
айналдырғаны сияқты,
қолайлы ахуал, тамаша кәсіби ұстаздық кез келген
ерекше қабілетті оқушыны дарынға айналдыра алады. Міне, осы бір айдай анық
мәселе педагогика мен психологияда кӛптеген ―тар жол, тайғақ кешулерден‖
ӛтіп, ӛз жолын енді тауып келеді.
Кӛптеген ғалымдар дарындылықты генетикалық
нәрсе деп қарастырып,
оны белгілі бір даму сатысының соңғы нәтижесі деп түсіндіреді. Кезінде
Платонның ӛзі ақындықты ―ӛнер
мен білімнің арқасында емес, құдайдың
анықтауы мен кернеген сезімнен‖ туындайды деген болатын. Ал Сократ ӛзінің
ерекше қасиетін түсіндіргенде ―маған кӛмекке әрдайым мейірімді перім – гений
келеді‖ деген екен.
Достарыңызбен бөлісу: