РАЗРАБОТКА ИММУНОФЕРМЕНТНОГО АНАЛИЗА НА

эмбрионов   (ХАО   КЭ),   нормальной   кроличьей   сыворотки.   Это   указывало   на 
отсутствие   неспецифического   связывания   антигена   с   антителом   и 
свидетельствовало   о   строгой   белковой,   типовой,   вирусной   специфичности 
используемой   иммунной   сыворотки   к  NP  белку   вируса   гриппа   лошадей. 
Усовершенствована   методика   постановки   реакции,   т.е.   сокращено   время 
постановки и улучшена визуальность учета результатов.
Таким   образом,   нами   разработан   усовершенствованный   метод   ИФА   на 
мембранном сорбенте, пригодный для мониторинга ранней диагностики вируса 
гриппа лошадей. 
МАКРОЗООБЕНТОС ОЗЕРА МАРКАКОЛЬ
Баймуканова Ж.
Институт гидробиологии и экологии МОН РК, 
Казахский Национальный Университет им. аль-Фараби, 
г. Алматы, Казахстан, e-mail: Ramis1@mail.ru 
Маркакольский Государственный природный заповедник был организован 
4   августа   1976   году.   В   заповеднике   расположено   уникальное,   высокогорное 
озеро   Маркаколь,   находящиеся   на   высоте   1500   м   над   уровнем   моря.   По 
величине Маркаколь является самым крупным озером на Алтае. 
Первые   сведения   о   ихтиофауне,   зоопланктона   и   макрозообентоса   озера 
Маркаколь   были   получены   в   1936   году   экспедицией   Пермского 
Государственного   университета   (Таусон,   1938).   В   1955   –   1965   г. 
круглогодичные исследования проводила экспедиция сотрудниками Института 
зоологии АН Казахской ССР, в результате было опубликовано ряд работ по 
бентосу   В.А   Тэн   (Тэн,   1961,   1965,   1970).   В   1983-1984   гг.   выполнялись 
исследования донной фауны сотрудниками Алтайского отделения КазНИИРХ 
(Отчет,   1984).   В   1988-1989   гг.   исследование   макрозообентоса   озера 
проводилось   сотрудниками   Маркакольского   Государственного   заповедника 
(Отчет, 1990). В 1992-1993 гг. Управлением экологии и биоресурсов Восточно-
Казахстанской   области   на   озере   проводились   гидробиологические   работы 
специалистами   Восточно-Казахстанского   Гидрометцентра   (Отчет,   1993). 
Последние   гиробиологические   исследования   проводились   в   1999   г. 
сотрудниками Алтайского отделения КазНИИРХ, (Отчет,1999).
В   2008   г.   работы   по   исследованию   гидрофауны   озера   Маркаколь 
продолжались   сотрудниками   Института   гидробиологии   и   экологии.   В 
результате   было   собрано   12   количественных   проб   макрозообентоса.   Отбор 
проб проводился по общепринятым методическим рекомендациям.
По   полученным   нами   результатами,   видовой   состав   бентофауны   озера 
Маркаколь в исследованный период представлен 20 видами безпозвоночных: 
олигохеты - 1 вид, пиявки - 3 вида, ракообразные – 1, личинки хирономид – 11, 
личинки поденок - 2, моллюски – 2 вида. При определении видового состава 
бентоса   выявлено   два   вида   личинки   поденок  Ephemera  lineate  Eaton,  Canis 
macrura  Stephens,   ранее   не   описаны   в   работах   В.А.   Тэн   (Тэн,   1961),   но 
зарегистрированы в отчете за 1999 г. (Отчет, 1999). Среди личинок хирономид 

наиболее   встречается  Procladius  choreus  Meigen  (33%)  и  Anatopina  plumipes 
Fries (25%), на участках озера с обильной водной растительностью. В открытой 
части   озера   на   илистых   грунтах   по   частоте   встречаемости   доминируют 
Chironomus plumosus Linne. 
Средние показатели обилия макрозообентоса в июне 2008 года составили 
456   экз/м
2
,   при   колебании   на   разных   участках   от   120   до   640   экз/м
2
. 
Максимальная численность зарегистрирована на глубине 5 м на илистом грунте 
с обильной водной растительностью 1640 экз/м
2 
. 
Средняя   биомасса   бентофауны   в   июне   2008   г.   составило   2,07   г/м
2
. 
Наиболее высокие  показатели биомассы (12,4 г/м
2
)  отмечены вдоль северного 
побережья на глубинах от 5 до 16,5 м, где основу массы создавали пиявки. На 
остальных участках озера биомасса невелика и колебалась в пределах 0,44 – 
0,876 г/м
2
. 
Согласно шкале трофности макрозообентоса оз. Маркаколь в июне 2008 г. 
относится к низко – кормному классу и ß-олиготрофному типу водоемов.
Научный руководитель:– к. б. н., доцент Минсаринова Б.Х.
СЫРДАРИЯ ӨЗЕНІНДЕГІ ТОРТА (RUTILUS RUTILUS) БАЛЫҒЫНЫҢ 
ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
Болатбекова М.Ж., Кожабаева Э.Б.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.
e-mail: m_jumabek@mail.ru
Сырдария   өзені   Орта   Азияда   ең   ірі   және   маңызды   балық   шаруашылық 
суқоймаларының бірі болып саналған. ХХ ғасырдың ортасынан бастап күріш 
алқабына, мақта өсіруге суды шектен тыс алуына байланысты, Сырдария және 
Амудария  өзендерінің сулары тартылып,  нәтижесінде Арал теңіз  екіге  (Кіші 
және Үлкен Арал теңізі) бөлініп, Үлкен арал теңізі шаруашылықтық маңызын 
жағалтты десе де болады. 
Қазіргі кезде Берг шығанағындағы бөгенді салумен және соңғы жылдары 
судың   көптеп   келуі   нәтижесінде,   Кіші   Арал   теңізінің   тұздылығының 
төмендеуіне байланысты, шаруашылық маңыздылығы арта түсті. Қазіргі кезде 
Кіші   арал   теңізінде   үлкен   кәсіптік   маңызы   бар   эндемик   балықтарының   бірі 
торта Rutilus rutilus. 
Жұмыстың мақсаты соңғы жылдары Сырдария бассейінінде болып жатқан 
өзгерістердің торта популяциясына әсерін зерртеу болып табылады. Зерттеуге 
алынған   материалдар  2007   ж.   тамыз   айында   Түркістан   қаласы   аймағында, 
майда ұяшықты аумен ауланып, 10% формалинмен фиксирленді. 
Балықтарды зерттеу ихтиологтардың келесі  стандартты әдістері бойынша 
жүргізілді:   морфобиологиялық   анализ   (Правдин,   1966),   қолайсыз  жағдай 
индексі   (Решетников   и   др,.   1999),   статистикалық   өңдеу   (Лакин,1990),   жасы 
(Чугунова, 1990 ) Морфобиологиялық анализге 25 дана торта балығы алынды.
Жүргізілген анализдер бойынша келесі мәліметтер мен нәтижелер алынды: 
стандартты   дене   ұзындығы   190   мм-117мм   дейін   әдебиет   көздерімен 

салыстырғанда (Дукравец,1987) айтарлықтай ауытқулар болған жоқ, кіші дене 
салмағы   бойынша   184,57 34,55;   үлкен   дене   салмағы   бойынша   233,37-38,73, 
әдебиет   көздерімен   салыстырғанда   айтарлықтай   өзгерістер   жоқ,   Фультон 
бойынша   қоңдылығы   3,40-2,42   және   Кларк   бойынша   қоңдылығы   2,88-1,41, 
әдебиет   көздерімен   салыстырғанда   (Ерещенко,   1970)   бізде   үлкен   көрсеткіш 
көрсетті. Зерттелген материалдардың жасын анықтау нәтижесі бойынша 80% 4 
жастық, 10% 5 жастық, 10% 3 жастық балықтар кездесті, өсу темпі бойынша 
әдебиет   көздерімен   салыстырғанда   қазіргі   кезде   нашарлаған.   Бұл   мүмкін 
балықшылардың шектен тыс аулауымен байланысты. Себебі жоғарыда айтып 
өткендей   торта   балығы   кәсіптік   маңызы   бар   балықтардың   бірі.   Қолайсыз 
жағдай индексі бойынша ешқандай потологиялық ауытқулар болған жоқ, май 
бөлшектері 5 балдық шкала бойынша, 70% балықтардың ішкі құрылысындағы 
май 4-5 балға сәйкес келеді. Бұл торта балығының қоректік базасының жақсы 
екенін көрсетеді. Өсуі бойынша қазіргі кезде торта популяциясында 4 жастық 
балықтар доминантты болып келеді. Алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен 
салыстырғанда айтарлықтай ауытқулар байқалмады.
Жасалған жұмысты қорытындыласақ, қазіргі кезде торта балығы Сырдария 
өзенінде бар, саны басқа кәсіптік балықтармен салыстырғанда көп, өсу темпі 
төмен.
Ғылыми жетекші: Кожабаева Э.Б.
УСТОЙЧИВОСТЬ ИЗОГЕННОЙ ЛИНИИ ИЛ-РС К ПАТОГЕНАМ 
БУРОЙ РЖАВЧИНЫ
Даулетбаева С.Б.
Казахский Национальный университет им. аль-Фараби, 
г.Алматы, Казахстан, e-mail: dsaniya@mail.ru
Известно, что одним из основных лимитирующих факторов урожайности 
пшеницы является поражение зерновых культур ржавчиной.  В условиях юго-
востока   Казахстана   в   годы   эпифитотии   особо   агрессивными   являются, 
патогены   бурой   ржавчины.   В   связи   с   этим,   полученные   нами   на   основе 
чужеродно - замещенных линий морфологически маркированные аналоги сорта 
Казахстанская 126 были изучены по устойчивости к бурой ржавчине. 
Опыты   проводились   на   полях   поливного   севооборота   НПЦ  АО 
«КазАгроИнновация»   в   поселке   Алмалыбак.   Тип   реакций   растений   к   бурой 
ржавчине определяли по шкале Майнса и Джексона.
В результате оценки серии изогенных линий на инфекционном фоне, линия 
ИЛ-Pc,   в   течении   3-х   лет   вегетаций,   показала   наибольшую   стабильность   в 
отношении устойчивости к бурой ржавчине с типом реакции «0». Эта линия 
характеризуется   насыщенной   антоциановой   окраской   стебля.   Маркерный 
признак   контролируется   доминантным   геном  Pc1,   локализованным   в   7В 
хромосоме.
Известно, что антоцианы – пигменты клеточного сока растений участвуют 
в формировании устойчивости к болезням. Наблюдение зависимости признаков 

морфологии растений и устойчивости к ржавчине в эксперименте, побуждает 
интерес   к   более   глубокому   изучению   влияния   маркерного   гена   на   генотип 
исходного сорта.
В   ходе   проведения  генетического   анализа   и   изучения   характера 
наследования   признака   устойчивости   линии  ИЛ-Pc  было   проведено 
скрещивание ее с универсально восприимчивым сортом Морокко.
Отмечено,   что   родительские   сорта   -   Казахстанская   126   и   Марокко 
поражались бурой ржавчиной с типом реакции «4» балла. Тип устойчивости у 
ИЛ-Рс   составил   «0»   баллов.   Все   растения   гибридов  F
1
  с   участием   ИЛ-Рс 
оказались   устойчивыми   к   бурой   ржавчине,   что   говорит   о   доминантном 
характере наследования этого признака.
Анализ   гибридов  F
2
  полученных   от   скрещивания   линий   Ил-Рс   и   сорта 
Марокко показал моногенное наследование признака устойчивости, значение 
χ
2
=0,55.
Генетический анализ сцепления доминантных генов, Рс, контролирующих 
антоциановую окраску стебля и Lr устойчивости к бурой ржавчине показал, что 
сила сцепления между этими генами составляет 9,57%. Это отражает величину 
перекреста   хромосом,   вычитанную   в   процентах,   при   соотношении 
рекомбинантов к общему числу потомков. При этом зависимость между этими 
качественными признаками высокая (коэффициент корреляции r= 0, 80 ± 0,3).
Подтверждение  вклада данного признака  на  устойчивость к ржавчинным 
болезням дает основание на поиски доноров с подобными признаками.
Научный руководитель – д.б.н., профессор Шулембаева К.К.
ОЦЕНКА СПОСОБНОСТИ К КОЛОНИЕОБРАЗОВАНИЮ ГСК 
ПЕРИФЕРИЧЕСКОЙ КРОВИ ОНКОЛОГИЧЕСКИХ БОЛЬНЫХ
Берилло О.А., Перфильева Ю.В.
Казахский Национальный университет им. аль-Фараби, г. Алматы, Казахстан
Важнейшей   проблемой   современной   онкологии   считается   снижение 
противоопухолевого иммунитета в результате роста опухоли. Предполагается, 
что   в   этом   процессе   участвует   несколько   феноменов,   одним   из   которых 
является активация натуральных супрессорных (NS) клеток. По литературным 
данным,  NS-клетки несут на себе маркер гемопоэтических стволовых клеток 
(ГСК)  CD34
+
 
и   представлены   предшественниками   разных   ростков 
кроветворения   –   лимфоидных,   миелоидных   и   эритроидных.   Выявлено 
повышение   миграции  CD34
+
  ранних   предшественников   кроветворения   из 
костного мозга в периферическую кровь в процессе роста и метастазирования 
опухолей.  CD34
+
-клетки,   заселяя   опухолевую   ткань,   подавляют   клеточный 
иммунитет   и   способствуют   росту   опухоли,   усиливая   ее   ангиогенез   и 
метастазирование.
Согласно   данным   лаборатории   молекулярной   иммунологии   и 
иммунобиотехнологии института молекулярной биологии и биохимии им. М.А. 
Айтхожина,   в   мононуклеарной   фракции   с   плавучей   плотностью   1,090   г/мл, 

выделенной   из   периферической   крови   онкологических   больных,   содержание 
CD34
+
-клеток составило в среднем 18%. У здоровых эта величина составляла 
около 1%, что согласуется с представлениями о снижении противоопухолевого 
иммунитета   и   увеличения  NS-активности   при   развитии   опухоли.   Остается 
неясной доля  истинных ГСК с фенотипом CD34
+
 в формировании натуральной 
иммуносупрессии.
В   связи   с   этим,   целью   настоящего   исследования   явилась   оценка 
гемопоэтической   активности   ГСК,   циркулирующих   в   периферической   крови 
онкологических больных по сравнению со здоровыми людьми. Для этого мы 
провели   тест   на   колониеобразование   (CFC-тест)   мононуклеарной   фракции 
1,090г/мл, выделенной из периферической крови здоровых людей (4 человека) 
и   онкологических   больных   с   раком   легких   (4   человека).   Оказалось,   что 
колониеобразование различных ростков гемопоэза у онкологических больных 
было существенно снижено по сравнению со здоровыми людьми. Наибольшее 
угнетение   колониеобразования   было   обнаружено   в   гранулоцитарном   ростке 
кроветворения   (в   3,2   раза).   Развитие   эритроидного   ростка   также   было 
подавлено  (в 1,7 раз). Различия по моноцитарно-макрофагальному ростку почти 
не наблюдалось (в 1,3 раза).
Из   полученных   данных   следует,   что   онкологический   процесс 
сопровождается   снижением   способности   мононуклеарных   клеток 
периферической крови к формированию гемопоэтических колоний в условиях 
in vitro, что в совокупности с данными, по увеличению циркулирующих CD34+ 
клеток,   свидетельствует   о   снижении   в   циркуляции   истинных   ГСК   и,   по-
видимому, об угнетении гемопоэза в костном мозге.
Научный руководитель: д.б.н., профессор Беляев Н.Н.
РАЗНООБРАЗИЕ НИЗШИХ РАКООБРАЗНЫХ ОЗЕРА МАРКАКОЛЬ
Джантасова А.С.
Казахский Национальный университет им. аль-Фараби, 
Институт гидробиологии и экологии, г. Алматы, Казахстан
Пробы   зоопланктона   отбирали   в   июне   2008   г   путем   протягивания 
планктонной сетки Джеди от дна до поверхности. Материал обрабатывался по 
общепринятым   методикам   в   лаборатории   Института   гидробиологии   и 
экологии.   Фиксированные   пробы   определялись   по   определителям: 
пресноводной   фауны   (1995);   (Calanoida…,1991),   ветвистоусых   (1964)   под 
увеличением   микроскопов   МБС   -10   и   МСХ   -   300.   Всего   было 
идентифицировано   9   видов   ракообразных:   6   видов   ветвистоусых   (Daphnia 
longispina Muller, D. galeata Sars, Bythotrephes longimanus Leydig, Ceriodaphnia 
sp.,  Bosmina   longirostris  Muller,  Chydorus  sphaericus  Muller)     и     3   вида 
веслоногих (Cyclops vicinus Uljanin, Megacyclops viridis  Jurine, Arcthodiaptomus 
bacillifer Koelbel).
Наиболее часто встречались D. longispina (81,1% проб), C. vicinus (90,9%), 
A.  bacillifer  (100%). Богатый видовой состав наблюдался в открытой зоне на 

глубинах     7,2-15   м   и   в   районе   впадения     горной   реки   Тополевка.   В   зоне 
мелководья (0,7-2,7 м) и в заливе Лубяжья губа, где отмечено цветение воды 
было наименьшее число видов.
Средняя   численность   изучаемых   ракообразных   оз.   Маркаколь   составила 
71499   тыс   экз/м
3
,   при   биомассе   2156   мг/м
3
.   Преобладали   веслоногие 
ракообразные   (97-84   %),   за   исключением   района   губы,   где   более   половины 
количественных   показателей   приходилось   на   долю   ветвистоусых   (61,2%). 
Наибольшего   обилия   сообщество   ракообразных   достигало   в   открытых, 
глубоководных районах озера и в местах впадения горных рек. 
Согласно значениям индекса Шеннона-Уивера, разнообразие сообщества в 
среднем для озера составило 2,41 бит/экз. Наименьшее значение этого индекса 
было в мелководной зоне (2,18 бит/экз), наибольшеее - в глубоководной зоне 
(2,54   бит/экз).   Но   ввиду   монотонной   структуры   сообщества   различия   в 
значениях индекса в целом незначительны.
Научный руководитель – к.б.н. Крупа Е. Г.
ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ОЙ ЕҢБЕГІ ЖҮКТЕМЕСІНЕ БЕЙІМДЕЛУ 
ЕРЕКШЕЛІГІ
Дүйсембаева Ә.Ж
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ.,Қазақстан
e-mail: asik005 @ mail. ru
Жас өсіп келе жатқан балалар ағзасының бейімделу реакциясының болуы, 
баланың   өсуі   мен   дамуы   үшін   ең   маңызды   белгілерінің   бірі.   Ол   барлық 
реттеуші жүйелердің бәріне тән қасиет. Бейімделу реакциясының негізі тұқым 
қуалаушылық қасиеттен бастап, баланың барлық жеке даму барысында тіршілік 
бойы   қалыптасатын   процесс.   Бала   ағзасының   әртүрлі   сыртқы   орта 
факторларына   бейімделу   потенциалды   деңгейі   өте   жоғары   болады.   Жас 
балалардың,   әсіресе   мектеп   жасындағы   балалардың,ағзаларының   физикалық 
жүктемелеріне   бейімделу   процесстерден   өзекті   мәселелерінің   бірі,жастарға 
дене   шынықтырудан   білім   және   тәрбие   беруде   берілетін   физикалық 
жүктеменің,   оның   ой   еңбегіне   басқаша   айтқанда   білім   берудің   деңгейін 
жоғарлата отырып, жалпы білім сапасын жақсарту болып есептеледі.
Зерттеуге   ұсынылып   отырған   тақырыптың   жаналығы   еліміздегі   орта 
мектеп   деңгейіндегі   білім   беру   жүйесінде   жүргізіліп   жатқан   реформалардың 
талабына   сай   базалық   білім   берудің   сапасын   жақсарту.   Әрине   жалпы   орта 
мектептерде білім беру сапасын арттыру көп факторлы үрдіс болғанмен де,ең 
бастысы мектеп қабырғасындағы биоәлеуметтік жағдаймен қатар, оқушының 
денсаулық күйі, оның күнделікті оқу жүйесіндегі жүктемесі және мұғалімнің 
рөлі болып табылады.
Жасөспірімдердің ой еңбегімен, бейімделу ерекшеліктерін зерттеу арқылы 
оқушылардың мектеп қабырғасындағы режимге бейімделуі және оқу үлгерім 
деңгейінің арасында қандай байланыс болатындығына  ғылыми-педагогикалық 
тұрғыдан талап ұсыныстар жасау. Мектеп оқушыларының денсаулығын қорғау, 

оның   ағзаларының   қалыпты   деңгейіндегі   қызметі,   әсіресе   нерв   жүйесінің 
шамадан   тыс   күйзеліске   ұшырамау   және   шаршамауы   мектеп   қабырғасында 
білім   мен   тәрбие   беруге   байланысты.   Әсіресе   оқу-тәрбие   жұмысын   дұрыс 
ұйымдастырып,   оқу   үрдісінің   нормативтерін   сақтау   басты   шарт   болып 
табылады.
Нәтижелер:    Курстық,   магистрлік   жұмысына   сәйкес   2008   жылдың 
қазанның     20   нан   –   қаңтардың   28   аралығында   зерттеу   әдістерді   үйрену 
мақсатында,     Мұқағали   Мақатаев  атындағы   №140  гимназия   мектебінде  7-10 
сыныптар аралығында  зерттеулер жүргізілді.
Ғылыми   тәжірибелік   зерттеу   жұмыс   барысында   мынадай   әдістер 
қолданылды: Спирометрия, ЭКГ, Антропометрия, Тонометрия.
Қорыта   келгенде,   жасөспірімдердің   оның   ішінде   мектеп   жасындағы 
балалардың   ой   еңбегі   әрине   әр   түрлі,   физикалық   жүктемелерге   бейімделе 
отырып   білім мен тәлім-тәрбие алудағы көрсеткіштері жоғары, сапалы болу 
мәселелерін зерттеу жас кезеңдер физиологиясының ең өзекті мәселелері болып 
табылады.
Ғылыми жетекші: б.ғ.д., профессор Торманов Н.Т 
ТЕҢГІЗДЕГІ АМФИБИЯ БАУЫРЫНЫҢ ГИСТОЛОГИЯЛЫҚ 
ЗЕРТТЕУЛЕРІ
Есполаева А.Р.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан
Қазіргі таңда дүниежүзіндегі мұнай және газ өндіретін кәсіпорындар жыл 
сайын 50 млн. тоннаға жуық күкіртті өндіреді. Қазақстанның өзінде Теңгіз газ 
өңдейтін   зауытта   жылына   1   млн.   тоннаға   жуық   күкіртті   мұнайдың,   бірінші 
тазалаудан кейін қосалқы компоненттерінен алады. Теңгіз мұнай өңдіру орны 
Қазақстандағы   күкіртті   өндірудің   басты   көзі   болып   табылады.   Оны 
эксплуатациялау   1993   жылдан   2006   жыл   аралығында   7,0   млн   тоннаға   жуық 
күкіртті блок түрінде ашық алаңдар – карталарда сақтауға әкелді
Әдеби мәліметтердің нәтижесі бойынша Теңгіз аумағында күкіртті ашық 
сақтайтын   ауданда   тіршілік   ететін   жануарлар   мүшелерінің   морфологиялық 
өзгерісі   толық   зерттелмеген.   Осыған   байланысты,   біз   амфибия   бауырының 
гистологиялық зерттеулер жүргізілді..
Гистологиялық зерттеулер жалпы қабылданған әдістер бойынша жіңішке 
кесінділер  (Волкова,  1982)  арқылы жүргізілді.  Морфологиялық   зерттеу  және 
суреттер микроскоп МБИ-6 көмегімен жасалынды.
Солтүстік   шығыстағы   Каратон   бағытында   ауланған   құрбақаның 
микроскопиялық   зерттеулері   бойынша   бауыр   паренхимасында   түтікшелі 
құрылымның   синусоидтары  
  айқын   ажыратылған,   ал   мүшенің 
микроструктурасында   ерекшеліктер   болмады.   Бауыр   жеке   бөлікке   және 
бөлікшелерге   бөлінген.   Бауыр   клеткаларында   қызғылт   гомогенді 
цитоплазмамен   және   ядроларының   кейбір   бөліктерінде   бұзылыстар,   клетка 
дистрофиясы   көрінеді.   Орталық   венадан   бастап,   жекелеген   бөліктерде 

синусоидтардың кеңейгендігі байқалады. Орталықта клеткалар жанасқан жерде 
асқазан капиллярлары өтеді.
Оңтүстік   шығыста   ауланған   құбақа   бауырында,   Сарықамыстағы 
гистологиялық   зерттеулерде  органның  құрылымы  сақталған,  гепатоциттердің 
ядролары дөңгелек, жақсы жетілген ядрошықтары бар, цитоплазмасы гомогенді 
қызыл   түсті.   Органның   дәнекер   ткані   әлсіз   жетілген   және   тек   қана   қан 
тамырлары бар, паренхимасында гранулемалар байқалады, ол өзгерген дәнекер 
ұлпаның   эпителий   клеткалары   фибробластардан,   фиброциттерден, 
макрофагтардан,   эозинофилден,   лейкоциттерден   құралады.   Перипортальды 
егістіктегі аудандарда тіршілік ететін кейбір жануарлардың гепатоциттерінде 
липиді бар ірі вакуольдері көрінеді.
Батыста   қорғаушы   Дамбы   бағытында   мекен   ететін   құрбақа   бауырының 
гистологиялық зерттеулері, бауырдың гранулематозды паренхимасын, қабыну 
процестері көрінді, қан тамырларында толақандылық, гепатоциттер айқын емес 
вакуольді   цитоплазмамен,   ядросы   бөлшектенген.   Ядросыз     гомогенді   масса 
бөліктері кездесті. 
Күкіртті   ашық   сақтайтын   зонада   ауланған   құрбақа     бауырында   ядросыз 
гомогенді   масса   бөліктері   белгіленген.   Гепатоциттердің   паренхиматозды 
дистрофиясымен   аралық   ісікпен   белгіленеді,   бауыр   паренхимасындағы 
түтікшелі   құрылымда   қайта   қалпына   келуі   айқын   көрінген.   Гепатоциттер 
үлкейген,   олардың   цитоплазмасы   түссіз,   тек   ғана   перинуклеарлы   бөлімінде 
азғана ақуыз байқалады. Осы фонда клетка қабықшасы пайда болады. Көптеген 
ядросыз   гепатоциттер   кездесті,   ал   ядросы   бар   гепатоциттер   ядросы   клетка 
перифериясына   араласады.   Көптеген   ірі   некроз   ошақтары   көрінді. 
Гепатоциттердің     некрозды   топтары   тізбек   түрінде   ажырайды.   Сонымен  
Теңгіз   аумағында   тіршілік   ететін   құрбақа   бауырының   морфологиялық 
құрылысына   жүргізілген   гистологиялық   зерттеулер   бойынша   санитарлы 
қорғаушы   аймақта   тіршілік   ететіндер     және   жекелеген   клеткада   дистрофия 
ошағы   байқалды.   Патоморфологиялық   зерттеулер   нәтижесінде   және 
структуралық   функционалдық   өзгерістердің   көрінуі,   күкіртті   сақтайтын 
аймақтағы күрделі экологиялық жағдайға байланысты.   
Ғылыми жетекшісі - б.ғ.к., доцент Есимсиитова З. Б.

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: