CORIANDRUM SATIVUM L. ӨСІМДІГІНІҢ ЕКПЕ ЖАҒДАЙДАҒЫ

Balnur_85_85@mail.ru
Соңғы   жылдары   өсімдіктің   емдік   қасиеттерін   пайдалану   халықтық 
медицинада ғана емес ғылыми медицинадада кең өріс алып отырғаны белгілі. 
Медицинада   химиялық   әдіспен   жасалған   дәрілерге   қарағанда   өсімдіктерден 
алынатын дәрінің сапа жағынан артық екені ғылыми зерттеулерде дәлелденген. 
Қазіргі   таңдағы   медицинада   қолданылатын   дәрілік   препараттардың   35-40% 
дәрілік өсімдіктер еншісінде. Қазақстан флорасының дәрілік өсімдіктер қорын 
медицинада   толық   пайдалану,   олардың   жаңа   түрлерін   өндіріске   енгізу 
маңызды. 
Coriandrum   sativum   L.   (дәрілік   Кориандр)   бір   жылдық   биіктігі   40-70см, 
жоғарғы   бөлігі   тармақталған,   тамырға   жақын   жапырақтары   жалпақ,   ірі 
жүйкеленген,   жоғарғы   жапырақтары   тар   сағақты,   жіңішке   сызықты 
бөлшектенген.  Гүлдері майда, ақ немесе ақшыл қызғылт, күрделі шатырлы 3-5 
шоқты орналасқан. Шеткі гүлдің ұзындығы 3-4мм. Жемісінің пішіні жұмыртқа 
тәрізді немесе шар тәрізді, қатты қатпарлы және тік қабырғалы. Дәрілік шикізат 
үшін тұқымы дайындалады. Coriandrum sativum L. химиялық құрамы 1,5-3 % 
эфир   майы,   20   %   шынайы   май,   11-17   %   белок,   кумарин,   витамин   С, 
органикалық   қышқылдар,   қант,   аздап   алкалоид,   рутин   болады.   Эфир   май 
құрамында 60-80 % линалоол, гераниол 5% кездеседі. Coriandrum sativum L. 
препаратын   тыныс   алу,   асқазан-ішек   жолдары   түйілгенге,   метеризм, 
депрессияға   қарсы   қасиеті   бар,   геморрой,   орталық   жүйке   жүйесін 
тыныштандырады   және   тәбет   тарттырады.   Май   түрінде   жарақатты   емдеуге 
қолданады. Дәрілік шикізат ретінде ғана емес аспазхана яғни тағам өндірісінде 
де  қолданады, иісін парфюмерияда, косметика, сабын жасауда пайдаланады. 
Дайындау әдісі: Бір ас қасық тұқымға 1 стакан қайнаған ыстық су құйып, 
10   минут   қыздырады.   Тамақтанудан   кейін   күніне   2-3   рет   1   стақаннан 
қабылдайды. Депрессия кезінде, 100г кориандр жемісіне 1л қызыл вино құйып, 
бір апта тұндырып, күніне   2-3 рет 100г қабылдау керек. Көптеген ауруларға 
балға 1-3 тамшы кориандр эфир майын қосып, тамақтанудан кейін күніне 2-3 
рет. Ревматизмдік ауруға кориандр майын майға қосып қолданады. 
Өсімдікті зерттеу барысында келесі әдістер қолданылады:
Тұқымның   өміршеңдігі   және   сапасын   лабораториялық   және   далалық 
жағдайда   өсуін   М.Г.   Николаева,   М.Н.   Разумова   және   М.К.   Фирсовтың 
әдістеріне   сүйене   отырып   анықталды.   Тұқымның   себілуі   негізгі 
агротехникалық қағидаларға сүйене отырып жүргізілді.
Ювенильдік   тіршілік   күйінде-екі-үш   бүтін   жапырақты   (3-5см)   өркеннен 
тұрады. Тамыр жүйесі кіндік тамырлы, 5-7см-ге дейін тереңдеп өседі. 
Имматурлық күйінде-   жертаған  өркен.  Ювениль типті  5-6  жапырақтан, 
жапырақ ұзындығы 4-5см, жапырақтың жүйкеленуі ірі.
Жас   генеративтік   тіршілік   күйінде-   өсімдіктің   жер   бетіндегі   ұзындығы 
30-40   см.   Генеративтік   өркен   күрделі   шатырлы   3-4   шоқты.   Әдетте 
жапырақтары тамырға дейінгі және ортасынан төмен қарайғылары жалпақ, ал 
ұшына қарай жіңішке сызықты бөлшектенген.

Өсімдікті   жерсіндіру   үшін   ең   алдымен   тұқымның   сапалығын-өсу 
энергиясын,қабілеттілігін білу өте қажет.
Лабораториялық   жағдайда   өсірілген   кориандр   тұқымы-   1000   данасының 
салмағы - 3,9г болды. Тұқым өнуінің 3 – күніндегі өсу энергиясы - 14 %, ал 25 – 
күніндегі өсу энергиясы 32%.
Ғылыми жетекші: б.ғ.д., профессор Мұхитдинов Н.М.
ИЗУЧЕНИЕ СВОЙСТВ СЕКРЕТИРУЕМОГО КОМПЛЕКСА 
ЦЕЛЛЮЛОЛИТИЧЕСКИХ ФЕРМЕНТОВ ГРИБА LENTINULA EDODES
Сакимов И., Тайпакова С.М.
Казахский Национальный университет им. аль-Фараби, Алматы, Казахстан
Целлюлоза,   гемицеллюлоза   и   лигнин   служат   основным   компонентом 
растительной   биомассы   и   являются   самыми   распространенными 
органическими соединениями в биосфере. Долгое время ведутся дискуссии об 
их   возможной   утилизации,   разрабатываются   соответствующие   методы, 
наиболее перспективный из которых – разложение целлюлозы. 
Целлюлоза   –   это   нерастворимый   полисахарид,   состоящий   из   глюкозы, 
соединенной   между   собой   β-1,4-связью.   Целлулолитические   ферменты, 
способные расщеплять целлюлозу до глюкозы, могут быть разделены на три 
типа: эндо-β-1,4-глюканазы, экзо-β-1,4-глюканазы (целлобиогидролазы; СВН) и 
β-глюкозидазы. Вместе они известны как целлюлазы и действуют синергично, 
способствуя полному разрушению β-1,4-гликозидных связей целлюлозы. 
В целлюлазных системах, ферменты, обладающие низкой активностью в 
средах   с   растворимой   карбоксиметилцеллюлозой   (СМС),   но   относительно 
высокой   на  Авицел  -средах,   идентифицированы   как  СВН.   СВН   гидролизует 
целлюлозу   с   образованием   целлобиозы   и   небольшого   количества   глюкозы. 
Вследствие недостаточной активности эндо-β-1,4-глюканазы для расщепления 
кристаллической   целлюлозы,   экзотипные   целлюлазы,   такие   как   СВН, 
необходимы для успешного протекания процесса.
По   результатам   некоторых   исследований,  Lentinula  edodes   обладает 
выдающейся
 
способностью
 
продуцировать
 
термостабильные 
целлулолитические   ферменты,   в   том   числе   и   СВН.  Поэтому   получение 
целлобиогидролаз   и   исследование  активности   и   физико-химических 
особенностей целлюлолитических ферментов гриба Lentennula edodes является 
задачей, имеющей большое научное и практическое значение. 
Суспензию   спор  Lentinula  edodes  инокулировали   на   твердую   Мальт-
Экстракт-Агаром (МЕА) среду и культивировали от 2 до 18-ти дней при 28º С. 
Культуры   с   твердой   средой   были   пересеены   в   жидкую   среду  Soundar  and 
Chandra  (авицел или карбоксиметилцеллюлоза 5г, пептон 1г,  Ca(NO
3
)
2  
·4H
2
O 
5.5г, KH
2
PO
4
 1.3г, MgSO
4
·7H
2
O 0.5г, 1 мл питательного раствора)
Как с авицел, так и с  карбоксиметилцеллюлозой, культура проявила два 
пика с последующим снижением активности. Это явление возможно связано с 
температурной   инактивацией   и   необратимой   адсорбцией   части   ферментов 
субстратом, а также  ингибирующим свойством конечного продукта;

Показано,
 что
 L.
 edodes 
продуцирует   эндоглюканазы   и 
экзоцеллобиогидролазы   в   жидких   средах   с   карбоксиметилцеллюлозой   и 
микрокристаллической целлюлозой (Авицел). Низкая концентрация глюкозных 
остатков   в   супернатантах   культурных   сред   в   отсутствие   ависел   и 
карбоксиметилцеллюлозы предполагает влияние, в первую очередь, субстрата 
на   синтез   и   экскрецию   целлюлаз.   Отсутствие   глюкозных   остатков   в 
супернатантах обеих культурных сред предполагает влияние, в первую очередь, 
субстрата на синтез и экскрецию целлюлаз.  
А   также   были   описаны   некоторые   физико-химические   характеристики 
целлюлитических   ферментов.   Показано,   что   оптимальная     каталитическая 
активность фермента максимально проявляется при рН 6, как в присутствии 
карбоксиметилцеллюлозы   так  и   авицел.  При   изучении   влияние   температуры 
было   выявлено   что   оптимальную   целлюлолитическую   активность   данный 
фермент проявляет при 60ºС. При этом высокая активность сохранялась даже 
при   80ºС,   что   является   положительным   фактором   для   использовании   их   в 
производстве биоэтанола.
Научный руководитель: к.б.н., доцент Бисенбаев А.К.
ВЫСОКОЭФФЕКТИВНЫЕ МЕТОДЫ ОПРЕДЕЛЕНИЯ
 ТЕТРАЦИКЛИНА С ЦЕЛЬЮ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ  ИХ  
В БИОЛОГИИ И МЕДИЦИНЕ
Салмахаева А.М, Айтемова И.Р.
Астраханский государственный университет, г. Астрахань, 
Российская Федерация; e-mail: 
alfia
 
 2007@
 
 mail
 
 .  ru
   
Тетрациклины   представляют   собой   группу   антибиотиков   широкого 
спектра действия, которые занимают важное место среди средств хемиотерапии 
различных   заболеваний,   а   так   же   для   создания   методов   диагностики   при 
возникновении   ряда   заболеваний.   Так   тетрациклин   (ТЦ)   является   средством 
при контроле за ростом и развитием злокачественных опухолей   Это диктует 
необходимость   определения   наличия   и   концентрации   ТЦ   в   биологических 
объектах. 
В данной работе разработаны методики определения, которые позволяют 
быстро, с высокой точностью и селективностью определять тетрациклиновые 
антибиотики в широких интервалах определяемых содержаний.
В основу одной из разработанных методик определения тетрациклина (ТЦ) 
заложена   реакция   образования   тетрациклином   соединения   с  Fe
3+
  и 
формирование прямо на сорбенте окрашенного соединения, в котором имеются 
ТЦ,  Fe
3+
  и [Fe(CN)
6
]
4-
. В качестве концентрирующего сорбента использовали 
силикагель КСМГ (размолотый, отмытый и имеющий частицы от 100-200 нм.). 
Тест-шкала   с   образованием   окрашенного   соединения   тетрациклина   с  Fe
3+
  и 
K
4
[Fe(CN)
6
]   на   поверхности   силикагеля   КСМГ   позволяет   быстро   оценить 
содержание тетрациклина в биологических жидкостях. 

С   целью   увеличения   чувствительности     и   надёжности   методики 
тестирования   уровня   развития   опухоли,   нами   разработана   методика 
определения   тетрациклина   в   биологических   жидкостях   (в   моче   человека), 
основанная на изучении послесвечения тетрациклина, выделяющегося с мочой. 
Свечение   обеспечивается   новым   принципом,   основанным   на   формировании 
флуоресцирующих   систем   (комплексных   соединений),   в   которых 
люминесцения   и   рэлеевское   рассеивание   имеют   одну   и   ту   же   полосу 
поглощения.
Известно,   что   для   ионов   металлов,   образующих   в   водных   растворах 
координационные полимеры, наблюдается при взаимодействии ТЦ образование 
соединений   с   высоким   квантовым   выходом   флуоресценции,   эти   соединения 
достаточно прочны, состав их соответствует стехиометрическому отношению 
М:R=6:1, (бериллий, алюминий, цирконий) и 9:1 (магний). Если в раствор с 
комплексным   соединением   магния   с   ТЦ   (рН   10,5-11),   обладающего 
интенсивной зелёной флуоресценцией внести 1-2 капли коллоидного раствора 
СаНРО
4
, то происходит увеличение свечения (опалесценция) примерно в 10 раз.
Методика включает в себя следующие операции: отбор пробы, удаление из 
пробы белков трихлоруксусной кислотой, определение антибиотика по его 
флуоресцентной реакции с магнием и СаНРО
4
 (λ
воз 
– 378 нм, λ – 520–540 нм). 
Научный руководитель – к.х.н., доцент Алыкова Т.В.
АССОЦИАЦИЯ ПОЛИМОРФИЗМА ГЕНОВ РЕПАРАЦИИ И ГЕНОВ 
ДЕТОКСИКАЦИИ КСЕНОБИОТИКОВ С ФАКТОРАМИ КУРЕНИЯ И 
ОБЛУЧЕНИЯ
Соскин Д.О.
Казахский Национальный университет им. аль-Фараби, г.Алматы, Казахстан
Задачей   данной   работы   является   проверка   предположения   о 
существовании альтернативного механизма радиоадаптации, активирующегося 
совместным   действием   факторов   облучения   и   курения   и   индуцирующего 
действие системы репарации, снижая общий уровень хромосомных аберраций. 
Была изучена зависимость полиморфизма генов репарации (XRCC1, XRCC3) и 
детоксикации   ксенобиотиков   (GSTT1)   от   действия   радиации,   а   также 
совместного действия факторов курения и облучения у мужчин, проживающих 
на   территории   бывшего   семипалатинского   ядерного   полигона.  Полученные 
результаты   показали   достоверное   увеличение   частоты   хромосомных 
аберраций в опытной группе по сравнению с контрольной а также увеличение 
частоты   хромосомных   аберраций   у   курящих   по   сравнению   с   некурящими. 
Прямых данных в пользу того, что курение оказывает положительный эффект 
снижая уровень хромосомных аберраций не было получено. Для гена XRCC1 
Arg   399   Gln  полученные   результаты   достоверно     показали   отсутствие 
зависимости   от   факторов   курения   и   радиации   в   контрольной   и   облученной 
группах. Для  XRCC3  Trp 241 Met  наблюдается зависимость в контрольной и 
облученной группах от фактора курения в 1.61 и 1.85 раза, в облученной группе 
она   выражена   сильнее.   Достоверной   зависимости   полиморфизма   генов 

репарации   от   ионизирующего   излучения   не   наблюдается.  Полученные 
результаты   предпологают   сделать   выводы   о   зависимости   полиморфизма 
GSTT1   от   фактора  ионизирующего   излучения  для   курящих,   увеличивая 
частоту встречаемости мутантных аллелей в 1.16 раза и для некурящих в 1.3 
раза   (OR=3.46).  В   присутствии   фактора   курения   в   опытной   группе 
наблюдается  увеличение частоты (+/+) аллелей почти в 2 раза.
Научный руководитель: Ph.D  Болегенова Н.К.
STUDY OF GLYCOGEN CONTENTS IN HEPATOCYTES OF RATS 
EXPOSED TO KEROSENE-BASED JET FUEL T-1
Suvorova M.A.
al-Faraby Kazakh National university, Republic of Kazakhstan, 
maria_suvorova@list.ru
 
Jet fuel T-1 is a kerosene-based fuel used in a variety of military vehicles and 
launch vehicles. This fuel is a complex hydrocarbon mixture containing over two 
hundred   hydrocarbons   and   is   composed   primarily   of   four   classes   compounds:   n-
alkanes and isoalkanes, olefins, naphtenes, and aromatics, and there is high variability 
from one batch of fuel to another. Exposure to jet fuel T-1 vapors, aerosol and liquid 
occurs during engine start-up procedures and when transferring fuel, during fueling 
and maintenance procedures. People who work at airports in nonaircraft related jobs 
and commercical jet passengers may also be exposed to the vapors and aerosols. It is 
proved, that jet fuels possess neurotoxic, immunotoxic and pneumotoxic effects. In 
spite of this, hepatotoxic effect of jet fuel is not well known and should be clarified. 
The one of the major function of liver is glucostatic included in maintenance  of 
steady level of glucose in blood, which realize through synthesis and disintegration of 
glycogen. Thus, the aim of this study was to investigate the contents of glycogen in 
hepatocytes of rats exposed to jet fuel T-1.
White   outbred   rats   w.   175   –   200   g   were   used   in   experiment   and   randomly 
assigned in following groups: I – V groups: animals inhaleted to jet fuel T-1 vapors in 
concentration 5,7 mg
/
l for 1, 4, 8, 16 and 30 days correspondingly; VI – X groups – 
control animals for each experimental point. Rats were placed in special ventilated 
box 70,7 l volume for 1 h. Liver was perfused with 0,0067M K-Na-phosphate buffer 
for 15 min, than minced and placed in the same buffer for 20 minutes. Smears of 
isolated rat hepatocytes were prepared, fixed with methanol and than stained with 
Shiff-auromin-S
Ο
2
, the contents of glycogen was measured cytoflurometrically. Data 
obtained were counted statistically using Student’s test. 
The   signs   of   kerosene   poisoning   became   apparent   since   second   week   of 
exposure   as   behavior   disorders   –   increased   excitability,   enhanced   motor   activity, 
besides  the yellowing of urogenital area and rarefaction of hair. The contents of 
glycogen in isolated hepatocytes was primary decreased to 4
th
 day of exposure (from 
3,6±0,93 in control to 2,4±0,71). This could be explained in such a way power inputs 
increased when organism adapt to impact of stressor in this instance jet fuel T-1 
exposure.  Increase  of energy  supply  of  functions  is  provided for  mobilization  of 
glycogen   mostly   hepatic.   Since   8
th
  day   of   exposure   glycogen   contents   gradually 
increased and to 30
th
 day of exposure was twice as much as control level (P<0,001). 

Increased contents of glycogen in liver cells could be observed under intoxication 
with   certain   drugs   and   heavy   metals,   cirrhosis   and   hepatitis.   Accumulation   of 
glycogen  in hepatocytes  take  place  due to  decrease  of activity  of  glycogenolysis 
enzymes e.g. P-enzyme and glucose 6-phosphatase as result of pathological changes 
in cytoplasm.
ЖАПЫРАҚ ТҮКТЕРІНІҢ ҰЗЫНДЫҚТАРЫН КЛАСТЕРЛІК ТАЛДАУ
Темірбек Б.
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық универститеті, Алматы, Қазақстан 
bahezhanaer@mail.ru
Әдебиеттегі мәліметтер бойынша жапырақтың жұмсақ және қатты түктілігі 
жапырақ температурасының төмендеуіне, құрғақшылыққа және құрғақшылық 
әсерінен   болатын   бұзылыстарға   қарсы   төзімділіктің   артуына   ықпал   етеді, 
жапырақты кеміруші зиянкестерден қорғайды. Сонымен қатар жапырағы түкті 
бидай   формалары   сыртқы   ортаның   қолайсыз   әсерлері   кезінде   тұрақтылықты 
және   өнімділіктің   артуын   қамтамасыз   етеді,   бұл   өз   кезегінде   егістікті 
экологияға   зиянды   химиялық   заттармен   өңдеудің   шығынын   экономикалық 
жағынан тиімді етеді. 
Зерттеу   жұмысында   жаздық   жұмсақ   бидайдың   жапырағындағы   жұмсақ 
және   қатты   түктердің   онтогенездік   даму   кезеңдері   бойынша   ұзындықтарын 
өлшеу және оларға кластерлік талдау жұмыстарының нәтижелері көрсетілген.
Вегетацияның барлық кезеңдерінде (өскіннің шығуы, түптену, түтіктену, 
масақтану,   гүлдену,   сүттену,   балауыздану)   зерттеуге   алынған   жұмсақ   түкті 
Саратовская-29 сорты мен Генотроф-1 линиясы, қатты түкті Велютинум-2401 
және   Лютесценс-19001   линияларының  жапырақ   эпидермисіндегі   қатты   және 
жұмсақ түктердің даму ұзындықтарының ерекшеліктері микроскоп (Axioskop 
40) арқылы анықталды.
Онтогенездік   даму   кезеңдері   бойынша   түктердің   ұзындықтарын   өлшеу 
нәтижелері   Велютинум-2401   және   Лютесценс-19001   линияларының   жапырақ 
түктері Саратовская-29 сорты мен Генотроф-1 линиясына қарағанда онтогенез 
процесінде қарқынды дамығандығын көрсетті. Қатты түкті линиялар жапырақ 
тақтасындағы   түктерін   барлық   вегетациялық   кезеңде   қалыпты   деңгейде 
сақтады, тіпті қураған жапырақтардан да түктерді көруге болады. Жұмсақ түкті 
Саратовская-29   сорты   мен   Генотроф-1   линиясында   жапырақ   тақтасының 
түктері   негізінен   өскіннің   шығуы   мен   түптену   кезеңі   аралығында   қарқынды 
дамыды. 
Кластерлік   талдау   жұмыстары   түктердің   ұзындықтары   бойынша 
анықталған   морфометриялық   белгілерді   біріншілік   және   екіншілік   топтарға 
бөлуге мүмкіндік берді. Түктердің ұзындығы бойынша жүргізілген кластерлік 
талдау   нәтижелерінен   бастапқы   өскіннің   шығуы,   түптену,   түтіктену   және 

масақтану   кезеңдері   «тербелмелі»   параметр,   ал   соңғы   гүлдену,   сүттену, 
балауыздану кезеңдерінде бұл параметр «жапырақтың қатты түктілігі» белгісін 
тасмалдаушы линияларды бір-біріне генетикалық жағынан жақындастыратын 
параметр   екендігі   анықталды.   Зерттеу   нәтижелерінен   вегетацияның   соңғы 
кезеңдерінде   Велютинум-2401   және   Лютесценс-19001   линиялары   бір   топқа, 
яғни қатты түкті кластер, ал Саратовская-29 сорты мен Генотроф-1 линиясы 
екінші жұмсақ түкті кластер тобына жататыны белгілі болды.
Қорыта айтқанда, онтогенез процесінде жапырақтың қатты түктері жұмсақ 
түктімен   салыстырғанда   соңғы   балауыздану   кезеңіне   дейін   сақталады. 
Кластерлік   талдау   барысында   қатты   түктердің   ұзындығы   вегетацияның 
бастапқы кезеңінде екінші дәрежелі белгі көрсетсе, соңғы сүттену-балауыздану 
кезеңдерінде қатты түкті линиялар бір кластерге жіктелді. 
Ғылыми жетекші: б.ғ.д., профессор Айташева З.Ғ.
LENTINULA EDODES САҢЫРАУҚҰЛАҒЫНЫҢ ТЕРМОТҰРАҚТЫ 
ЦЕЛЛОБТОГИДРОЛАЗА  ГЕНДЕРІН E. COLI  ЖҮЙЕСІНДЕ КЛОНДАУ
Тайпақова С.М., Станбекова Г.Э.
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан
Бүгінгі   таңда   әлемде   мұнай   мен   газ   қорларының   азаюына   байланысты 
қайта қалпына келетін органикалық шикізаттан биотехнологиялық процестер 
негізінде  алынған энерготасымалдаушылардың үлесінің артуы және олардың 
автомобильді транспорттың қажеттілігіне қолданылуы болжанады.
Этанол   өндіруде   әлемдік   көшбасшылар-Бразилия   және   АҚШ.   АҚШ-та 
2000–2005ж.ж.   аралығында   этанол   өндірісінің   қуаттылығы   жылына   8,7 
миллиард   литрден   16,8   миллиард   литрге   дейін   екі   есе   артты.   Бірақ   этанол 
өндірісінің рентабельділігін сақтау мемлекеттік субсидияларды қажет етеді, ал 
басқа мемлекеттерде өндірістің рентабельді процестерін қалыптастыру этанол 
бағасының төмендеуі нәтижесінде ғана мүмкін болады. Бұл өнімді арзандатудың 
негізгі   әдісі   оның   өндірісі   үшін   қажет   шикізатты   алмастыру   болып   табылады. 
Шикізатты   алмастырудың   мәні,   этанол   алу   үшін   астық   тұқымдастарының 
дәндерінің   орнына   ағаш   тектес,   шөптесін   өсімдіктер,   ауылшаруашылығындағы, 
ағаш   өңдеу   өндірісіндегі   қалдықтар,   тіпті   тұрмыстық   қатты   қалдықтар   сияқты 
целлюлозалы   биомассаны   қолдануға   негізделген.  Алайда   өсімдік   шикізатынан 
этанол   алу   эффективтілігін   арттыру   үшін   целлюлоза   мен   гемицеллюлозаны 
ыдырататын ферменттер қажет. 
Lentinula   edodes  қоректенуі   үшін  лигноцеллюлолитикалық   субстраттарды 
ыдырата алатын    бірқатар ферменттер синтездей алады.  Осылайша бұл организм 
биомассаны   қарапайым   қанттарға   айналдыра   алатын   потенциальді   күшті 
лигноцеллюлолитикалық   ферменттердің     көзі   болып   табылады.   Бұл   қанттар 
өндірістік   этанол   алуға   немесе   басқа   да   химиялық   синтездер   жүргізуге 
қолданыла алады.
Бұл  жұмыстың мақсаты Lentinula edodes (Shiitake) саңырауқұлағы штаммынан 
бөлініп   алынған   нуклеин   қышқылдары   препараттарын   талдау,   целлюлаза 

гендерін   полимеразалық   тізбектік   реакция   (ПТР)   көмегімен   айқындау   және 
E.Coli жүйесінде клондау болып табылады. 
Целлюлазалық   гендерді   клондау   мақсатында  ағаш   үгітпесінде   өсірілген 
Lentinula  edodes  саңырауқұлағы  мицелиінен  тотальдік РНҚ  бөлініп алынды.  Бұл 
препарат   ПТР   әдісі   көмегімен     cel   6B,   cel7A     геномдық   ДНҚ-сын   алуда 
қолданылды.
Тотальді   РНҚ   препараты   негізінде   кДНҚ   синтездеу   іске   аспағандықтан, 
мРНҚ-ның поли(А)-лы фракциялары олиго(дТ)-целлюлозада хроматографиялау 
арқылы байытылып  кері транскрипция (КТ) көмегімен сДНҚ (cel7A  кДНҚ және 
cel6B  кДНҚ) 
  алуға   қолданылды.  КТР   өнімдері   соңдарында   арнайы 
рестрикциялық сайттары бар, компьютерлік анализ көмегімен таңдап алынған 
праймерлермен ПТР әдісі арқылы амплификацияланды.
КT-ПТР   өнімдері   NCo   I   және   Sma   I   сайттары   бойынша  p115   TMV 
векторына   тігіліп,   алынған   конструкция  DH5α  клеткаларына   электропорация 
әдісімен   трансформацияланды.   Трансформация   нәтижелілігі   рестрикциялық 
анализ және ПТР әдістері арқылы тексерілді. Келесі этапта зерттелетін гендерді 
(cel6B   және     cel7A)  pET11d  экспрессиялаушы   векторына  NcoI   және  BamHI 
сайттары   бойынша   субклондап,  E.Coli  клеткасының   BL21(DE3)pLysE   Star 
штаммында тансформацияладық. Клондардың  селекциясын ампициллин және 
хлорамфеникол   қосылған   агарлы   LB-ортасында   жүргіздік.   эукариоттық 
гендердің   E.coli   жүйесінде   эффективті   түрде   экспрессияланатындығын 
дәлелдеу мақсатында түнгі культураны карбенициллин (100 мкг/мл) қосылған 
сұйық LB-ортасына отырғызып, 1мМ концентрациясында ИПТГ қосу арқылы 
экспрессиясын   индукцияладық.   ИПТГ   индукторы   қосылған   ортада   өсірілген 
клеткалар   өзінің   белоктарынан   бөлек  CEL7A   ферментіне   сайкес   келетін, 
молекулалық массасы шамамен 50кДа-белок және  CEL6В ферментіне сайкес 
келетін,   молекулалық   массасы   шамамен   45кДА   болатын   белоктарын 
синтездейтіндігін ДСН-ПААГ гелінде электрофорездік анализ жүргізу арқылы 
дәлелдедік. 
Научный руководитель – к.б.н., доцент Бисенбаев А.Қ.

жүктеу/скачать 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: