Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»

538 
Ilk xalq ogʻzaki ijodida ham bu fazilatlar, dushmanga ham muruvvat qilishi kabi 
jihatlari aks etagan.
Bugungi kunda, yurtimizda 130ga yaqin millat va elat vakillari yashayotgani, 20ga 
yaqin diniy konfessiyalar faoliyat koʻrsatayotgan, eʼtiqod va anʼanalar mavjudligi, 
har qanday eʼtiqodning hurmat qilinishi, har bir millat vakiliga qadriyat sifatida 
qaralishi, boshqa xalqlarga oʻz madaniyatlarini rivojlanishiga keng imkoniyat 
yaratilganligi ana shu bagʻrikenglikning oʻziga xos bir koʻrinishidir.
Xalqimiz nafaqat mustamlakachilik davrida, balki eng sinovli davr boʻlgan 
jahon urishi davrida ham oʻzlarining matonati, bagʻrikengligi bilan boshqalarga 
oʻrnak boʻldi deb oʻylaymiz. Xususan, urish yillarida yurtimizda 1 million nafardan 
ortiq kishi evakuatsiya qilindi. Jumladan, 200 000 nafari bolalar edi. Turli millatga 
mansub yetim bolalarni xalqimiz oʻz farzandiday tarbiyalab, voyaga yetkazdi. 
Boshqa millatga mansub boʻlgan 15 nafar bolani oʻz tarbiyasiga olgan oddiy temirchi 
Shoahmad Shomahmudov, urushdan nogiron boʻlib qaytgan Hamid Samadov 13 
bolani bagʻriga oldi. 10 nafar bolani tarbiyalagan Fotima Qosimovalar oʻzbek 
xalqining matonati, bagʻrikengligi va oliyhimmatligi namunalaridir. Bundan tashqari 
urush yillarda, yurtimiz UzSSR deb atalgan davrda vatanimizga Qirimdan 151 604 
nafar qirim tatari, Shimoliy Kavkazdan 175 000 nafar chechenlar, 20 000 nafardan 
ortiq ingushlar, 4500 nafar bolqor va greklar, Gruzyadan 110 000 nafar mesxeti 
turklar koʻchirib keltirildi. Xalqimiz ularga xayrixohlik bildirdi, oʻz yurtimizdan 
boshpana berishdi. Oʻsha yillardagi urush - oʻzbek xalqi oʻzining bagʻrikengligi, 
mehmonnavozligi, sabr-toqati va bardoshini yaqqol namoyon qildi. Haqiqatan ham, 
xalqimizning bunday qadriyatlari asrlar davomida shakllanib, sayqallanib bormoqda. 
Sobiq SSSR davrida Kommunistik partiya dasturida “barcha millat va elatlarni 
oʻzaro yaqinlashtirish” asosida milliy madaniyatlarni parchalash, yoʻqotish va 
“yagona madaniyat”li yasama xalqni vujudga keltirish tendensiyasi ishlab chiqilib, 
siyosat darajasigacha koʻtarilgandi. Ayni oʻsha davrlarda “ulugʻ ogʻachilik” yaʼni
ruslashtirish siyosati hukmron edi[1.270-b]. (Hozirgi kunda yurtimizda millatlararo 
totuvlik, oʻzga millat vakillarining anʼanalarini hurmat qilish, milliyligiga putur 
yetkazmaslik, qadriyatlarini oyoq osti qilmaslik huquqiy kafolatdir). 

539 
Mustaqillikka erishgan vaqtda Oʻzbekistonda 120dan ortiq (hozirda 130ga 
yaqin) millat va elat vakillari yashar edi. Yosh Oʻzbekiston millatlar oʻrtasidagi 
totuvlikni taʼminlash, koʻp millatli jamiyat tizimini mustahkamlash yoʻlini tanladi. 
Istiqlol yillarida koʻp millatli mamlakatda fuqarolar orasidagi millatlararo totuvlikni 
va tinchlikni saqlaganligi rivojlanish yoʻlidagi katta muvaffaqiyatdir. Millatlararo 
totuvlikni taʼminlovchi huquqiy asoslar yaratildi.
Xalqimizning bunday qadriyatlari nafaqat anʼanalarda, yurtdoshlarimiz tarbiyasida, 
balki, qonunlarimizda ham mustahkamlanib qoʻyildi.
“ Oʻzbekiston xalqi, fuqarolar tinchligi va milliy totuvligini taʼminlash 
maqsadida oʻzining muxtor vakillari siymosida Oʻzbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasini qabul qiladi” – deb Konstitutsiyaning muqaddima qismida yozib 
qoʻyilgan[2.270-b]. Hattoki qonunimizning kirish qismidayoq milliy bagʻrikengligi 
haqida soʻz ketganligi, qadriyatlarimizning chuqur ildiz otganligidan dalolat beradi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida “ Oʻzbekiston xalqini millatidan qatʼi 
nazar, Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi” 8-moddasida va 
“Oʻzbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega 
boʻlib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, eʼtiqodi, shaxsi va ijtimoiy 
mavqeyidan qatʼi nazar, qonun oldida tengdirlar” deb 18-moddasida belgilab 
qoʻyilgan.
Mamlakatimizda istiqomat qilayotgan barcha millat va elat vakillarining oʻz ona 
tillarida oʻqishi, taʼlim olishi uchun keng imkoniyatlar yaratildi. Ular kerakli 
darsliklar va oʻquv qurollari bilan yetarli miqdorda taʼminlandilar. Ayni paytda 
diyorimizda yashayotgan 130ga yaqin millat va elatlarning farzandlari mamlakatimiz 
oʻquv yurtlarida va maktablarda 7 tilda taʼlim olmoqdalar: tojik, qirgʻiz, rus, oʻzbek, 
qoraqalpoq, qozoq va turkman. Teleradio eshittirish va koʻrsatuvlarni efirga 12 tilda 
uzatmoqdalar, gazeta va jurnallar 10ta tilda chop etilmoqda. Bu esa Oʻzbekistonda 
millatlararo totuvlikni yanada mustahkamlashga xizmat qiladi. 
Madaniyat vazirligi qoshida 1989-yilda millatlararo Madaniyat Markazi tashkil 
etildi. Uning tarkibida qozoq, arman, koreys, tojik, ozarbayjon kabi millatlarning 12 

540 
ta markazlari faoliyat koʻrsayishni boshladi. 1992-yilda Oʻzbekiston 
Respublikasining Vazirlar Mahkamasi qarori bilan “ Baynalmilal Madaniyat” 
Markazi tashkil qilindi. Bu markaz Oʻzbekiston hududida yashovchi milliy 
guruhlarning maʼnaviy sohadagi ehtiyojlarini qondirishga oid masalalarni yechishga 
yordam berishi lozim. Oʻzga millatlarning milliy bayramlari ham bu markazlar 
tomonidan tashkillashtiriladi. Jumladan, ruslarning “Масленница рождество”, 
tatarlarning “Sabantoʻy”, uygʻurlarning “Sayl”, xitoylarning “Chunuze” yangi yili, 
koreyslarning “Soller”, va “Ovol-tano” singari anʼanaviy bayramlari 
nishonlanmoqda[3.61-b]. Xususan, bizning “Navroʻz” bayramimizda ham oʻzga 
millat vakillari ishtirok etmoqda. “Biz yagona oila farzandlarimiz”, “Oʻzbekiston- 
umumiy uyimiz” shiori ostida 130dan ortiq millat va elat vakillari ishtirokida 
festivallar boʻlib oʻtmoqda. Aynan, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaning 4- 
moddasida koʻrsatilganidek, Oʻzbekiston Respublikasi oʻz hududida istiqomat 
qiladigan barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va anʼanalari hurmat 
qilinishini taʼminlaydi, ularning rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratiladi.
Oʻzbekiston aholisining 80 foizini oʻzbek, 4.9 foizini tojik, 3.8 foizini ruslar, 3.6
foizini qozoqlar, va 7,7 foizini boshqa turli millat kishilari tashkil qiladi.
Yurtimizda oʻzga millatlar vakillarining madaniyatini hurmat qilinishining 
belgisi sifatida Rossiyaning Oʻzbekistondagi elchixonasi bilan hamkorlikda Sergey 
Yesenin tugʻilgan kunining 100 yilligi, Qozoq madaniyati Markazi Qozogʻistonning 
Oʻzbekistondagi elchixonasi bilan birgalikda buyuk qozoq shoiri Abay tavalludining 
150 yilligi, Qirgʻiz madaniyati Markazi Qirgʻizistoning Oʻzbekistondagi elchixonasi 
bilan birgalikda “Manas” Qirgʻiz xalq eposining 1000 yilligi keng nishonladi. Bu 
sanalar Oʻzbek xalqining ham katta bayramlariga aylandi. Milliy madaniyat 
markazlari, fanlar akademiyasi va boshqa qator oliy oʻquv yurtlari ishtirokida ilmiy-
amaliy konferensiyalar oʻtkazildi. Bu oʻzga millat vakillariga boʻlgan cheksiz hurmat 
va eʼtibor namunasidir. Bularga javoban, Yurtimizdagi Ukraina madaniyat Markazi
“Taqdirimiz – yagona” mavzusida davra stoli tashkil etdilar. Vatanimizdagi rus 
millatiga mansub yurtdoshlarimiz “Oʻzbekiston -umumiy uyimiz” mavzusida suhbat 
oʻtkazdilar.

541 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan qabul qilingan 2017 -2021-
yillarga moʻljallangan Oʻzbekiston Respublikasini Rivojlantirishning besh ustuvor 
yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasida mamlakatimizda millatlararo totuvlikni 
taʼminlash masalasiga alohida eʼtibor qaratilgan. Mamlakatimizda tinchlikni yanada 
mustahkamlash, millatlararo barqarorlikni yuksaltirish maqsadida 2017-yilda 
Prezidentimizning “ Millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan doʻstlik 
aloqalarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmoni qabul 
qilindi[4.64-b]. 
Bulardan hozirgi kunda millatlararo totuvlik va dinlararo bagʻrikenglik gʻoyasi 
dunyodagi eng dolzarb masalalaridan biri ekanligi yaqqol namoyon boʻlganini bilish 
mumkin.
Oʻzbek xalqi millatlararo totuvlik bilan birga diniy bagʻrikenglikka ham alohida 
eʼtibor qaratilgan. Bu esa bugungi kunda yurtimizda 16 ta diniy konfessiyalar faoliyat 
koʻrsatayotgani natijasidir. Oʻzbekiston aholisining 88 foizi islom dinga, 10 foizdan 
ziyodi boshqa dinlarga va 1,8 foizi hech qaysi dinga eʼtiqod qilmaydi. Asli 
koʻpmillatli boʻlgan Oʻzbekistonda islomdan tashqari xristianlik, yahudiylik, 
buddaviylik va boshqa konfessiyalarga eʼtiqod qiluvchilar ham bor. 1991-yil “Vijdon 
erkinligi va diniy tashkilotlar toʻgʻrisida” qonun qabul qilindi. Bu qonun diniy 
bagʻrikengligimiz muhim belgisidir. Bundan tashqari Oʻzbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyasi 31-moddasida “Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir 
inson xohlagan dinga eʼtiqod qilishi yoki hech qaysi dinga eʼtiqod qilmaslik huquqiga 
ega. Diniy qarashlar majburan singdirishga yoʻl qoʻyilmaydi”, deyilgan.
Qonunimizda ham koʻrinib turganidek, qadriyatlarimiz oliy darajada ekanini 
bildiradi. Nafaqat hozir, balki oʻtgan asrlarda ham bizning yurtimizda bunday 
qarashlar mavjud boʻlgan. Buni esa ilk manbalarda, qadimdan yurtimizda 
zardushtiylik, buddaviylik, yahudiylik, nasroniylik kabi ideologik tizimga ega 
boʻlgan din vakillari tinch totuv yashab kelganini koʻrish mumkin. Toshkentdagi 
“Rim-Katolik” cherkovi xristianlarga boʻlgan yuksak izzatimiz nishonasidir.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 72-
sessoyasidagi nutqi nafaqat mamlakatimiz aholisi balki, butun Markaziy Osiyo 

542 
davlatlari tomonidan ijobiy fikrlar bilan kutib olindi. Prezidentimiz oʻz nutqida
“Maʼrifat va diniy bagʻrikenglik” rezolyutsiyasini qabul qilishni taklif etdi.
Bularning bari Oʻzbekiston oliy qadriyatlar beshigi ekanining yorqin namunasidir.
Xulosa qilib aytganda, oʻzbek xalqi olis oʻtmishdan hozirgacha shakllanayotgan 
qadriyatlarning betakrorligi va oliyhimmatligi, oʻzbek xalqining umumiy belgisidir. 
Oʻzbek xalqi boshqa millat va elat vakillari bilan tinch totuv yashayotgani, oʻzga 
dindagi kishilar bilan doʻstona munosabatlar oʻrnatayotgani, ularning bagʻrikengligi 
va yuksak tarbiyasining natijasi desak mubolagʻa boʻlmaydi. Shunday ekan, oriyatli, 
bagʻrikeng ota-bobolarimizga munosib avlod vakillari boʻlib yetishmogʻimiz,
insoniylikning belgisi boʻlgan bagʻrikenglik tamoyillariga amal qilmogʻimiz 
barchamizning burchimizdir.

жүктеу/скачать 12,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: