188
ФИО автора: Berdiyeva Shaxlo Ximmatovna
Samarqand viloyati, Urgut tuman 76-maktabning matematika fani o'qituvchisi
Название
публикации:
«MATEMATIKA
FANINING
METODI
VA
METODOLOGIK ASOSLARI»
Annotation-in this article, scientific views on the methodology of mathematical
science are put forward. Scientific opinions are based on conclusions.
Keywords-methodology, pedagogy, content, part, form, content, Method, style.
Annotatsiya – Ushbu maqolada matematika fani metodikasi haqida ilmiy
qarashlar ilgari suriladi. Ilmiy fikrlar faktlarga asoslanib xulosalanadi.
Kalit so‘zlar – Metodika, pedagogika, tarkib, qism, shakl, mazmun, metod,
uslub.
Metod so'zi grekcha so'z bo'lib, «yo'l ko'rsatish» demakdir. «Ta'lim metodi»
tushunchasi esa hozirgi zamon metodika va didaktika fanlaridagi asosiy
tushunchalardan biridir, ammo bu tushuncha yaqin vaqtlarga qadar har xilmetodik
adabiyotlarda turli mazmunda qo'llanib kelinar edi. XIX asrga qadar bo'lgan metodik
adabiyotlarda «metod» tushunchasi matematika kursining asosiy mazmunini bayon
qiluvchi mavzuning tavsif sifatida ishlatiladi. Masalan, «Sonlarni o'rganish metodi»,
«Geometrik figuralarni o'rganish metodi» va hokazo.
Metodologiya esa (metod va logika so‘zlaridan) faoliyatning tarkibi,
mantiqiy tuzilishi, metod va vositalari haqidagi ta'limotdir.
Metodologik bilim,
birinchidan,
muayyan
faoliyat
turlarining
mazmuni
va
izchilligini o'z ichiga olgan odat va normalar shaklida, ikkinchidan, amalda
bajarilgai faoliyatning ta'siri sifatida yuzaga chiqadi. Hozirgi zamoy adabiyotlarida
metodologiya deyilganda, avvalo ilmiy bilish metodologiyasi, ya'ni ilmiy bilish
faoliyatining shakllari va usullari tushuniladi.
190
1) Mаtеmаtikа tizimining butunligini buzmаgаn hоldа o‘qishni fаnlаrning
dаsturlаrini mоslаshtirish.
2) Bоshqа fаnlаrdа mаtеmаtikа qоnunlаrini, fоrmulаlаrini tеоrеmаlаrni
o‘rgаnish bilаn bоg‘liq bo‘lgаn mаtеriаllаrdаn mаtеmаtikа kursidа fоydаlаnish.
Hоzirgi vаqtdа mаtеmаtikа dаsturini bоshqа fаnlаr bilаn mоslаshtirish mаsаlаsi аnchа
muvаffаqqiyatli hаl qilingаn. Mаtеmаtikа dаrslаridа bоshqа fаnlаrdаn fоydаlаnish
mаsаlаsini dаsturdа аniq ko‘rsаtish qiyin, buni o‘qituvchining o‘zi аmаlgа оshirаdi,
ya’ni o‘quv mаtеriаlini rеjаlаshtirishdа vа dаrsgа tаyyorlаnish vаqtidа e’tibоrgа оlishi
kеrаk. Mаsаlаn, tеnglаmаlаrni o‘rgаnish dаvridа fizik miqdоrlаr оrаsidаgi
bоg‘lаnishlаrni аks ettirаdigаn tеnglаmаlаrni, ya’ni issiqlik bаlаnsi tеnglаmаsi,
issiqlikdаn chiziqli kеngаyish tеnglаmаsi vа shungа o‘хshаsh tеnglаmаlаrni hаm
yеchtirishi mumkin.
Matematika metodikasi haqidagi tushuncha birinchi bo’lib Shveytsariyalik
pedagog matematik G.Pestalosining 1803-yilda yozgan ―Sonni ko’rgazmali
o’rganish‖ asarida bayon qilingan. Boshlang’ich ta‘lim haqida ulug’ mutafakkir
Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino va boshqalar ta‘lim va tarbiya haqidagi
hur fikrlarida boshlang’ich ta‘lim asoslarini o’rganish muammolari haqida o’z
davrida ilg’or g’oyalarni olg’a surganlar. MO’M o’zining tuzilish xususiyatiga ko’ra
shartli ravishda uch bo’limga bo’linadi.[3]
Достарыңызбен бөлісу: