«Мектеп алды даярлық пәндерін оқыту әдістемесі»
МЕКТЕПАЛДЫ ДАЯРЛЫҚ СЫНЫПТА КОММУНИКАТИВТІК ДАҒДЫЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
жүктеу/скачать 92,92 Kb.
|
Мектепалды даярлық сыныпта коммуникативтік дағдыларды дамыту мазмұны (1)
| 2 МЕКТЕПАЛДЫ ДАЯРЛЫҚ СЫНЫПТА КОММУНИКАТИВТІК ДАҒДЫЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Коммуникативтік дағдыларды дамыту әдістемелік негіздері Коммуникативті дағдылар – коммуникация жүзеге асырылатын барлық сөйлеу процестерінің немесе дәлірек айтқанда сөйлеу әрекетінің түрлерінің қалыптасуын білдіреді: сөйлеу, тыңдау, оқу, жазу. Коммуникативті даму ұғымы сөйлеу және коммуникативті іс-әрекеттің қалыптасуын, яғни бір-бірінен бөлінбейтін, бір-бірімен тығыз байланысты және өзара байланысты ойлау, сөйлеу, қарым-қатынас процестерінің қалыптасуын қамтиды. Осылайша, коммуникативті дамуда баланың сөздік қорын кеңейту және тілдік ережелерді меңгеру негізінде біртұтас мәлімдеме жасау қабілетіндегі прогрессивті өзгерістер ғана емес, яғни сөйлеу қабілеті, сонымен қатар тыңдау, оқу, жазу дамуы да көрінеді. Сонымен қатар, осы дамудағы сөйлеу әрекетінің өзара әрекеттесу сипаты, сөйлеу механизмдерін қалыптастыру, сөздікті кеңейту және құрылымдық ұйымдастыру және тіл ережелерін игеру жолында сөйлеу әрекетінің тілдік құралдарын қалыптастыру,ойды қалыптастыру және қалыптастыру тәсілдерін дамыту және оларды әртүрлі қарым - қатынас жағдайлары үшін саналы түрде саралау-өзімен (ішкі әдіс) және басқа адамдармен, қатысқан немесе жоқ (ішкі ауызша және жазбаша). Сондай-ақ, коммуникативті даму жеке тұлғаның біртұтас жүйесінде даму сызықтарына сәйкес жүзеге асырылады: жеке, интеллектуалды, белсенділік, олар бір-бірінен бөлінбейді. Коммуникативті дамуды жалпылау, ұғымдарды қалыптастыру, ересектермен, құрдастарымен қарым-қатынас, әлеуметтік дамудың жалпы жағдайының ерекшеліктерін ескеру және т. б. тұрғысынан баланың әлеуметтенуінің жалпы контекстінде қарастыру керек. Коммуникативті даму әр түрлі бағытта жүреді, бұл көптеген зерттеушілердің еңбектерінде байқалады. Бұл сандық жинақтау, мысалы, сөздік қорының ұлғаюы, мәлімдеме көлемі және сапалық өзгерістер, мысалы, сөйлеу байланысының дамуы, ойдың күрделілігі, предикативті құрылымның күрделенуі және т. б. алайда, жеке тұлғаның коммуникативті қалыптасуының қарқындылығы мен сәттілігінің негізгі критерийі-табиғатта әртүрлі коммуникативті мәселелерді түсіну, қою және шешу мүмкіндігі, яғни. басқа адамдармен, ақпарат құралдарымен және өзімен қарым-қатынаста сөйлеу әрекетін дұрыс және оңтайлы қолдана білу. Коммуникативті дамуды коммуникативті сөйлеу мәселелерін қою және шешу қабілеті тұрғысынан қарастыра отырып, ең алдымен "коммуникативті тапсырма"ұғымына анықтама беру қажет. Кез-келген міндет сияқты, коммуникативті міндет күрделі психологиялық білім болып табылады, оның құрылымының негізгі компоненттері мақсат, тақырып, шарттар, құралдар және шешу әдісі, өнім мен нәтиже болып табылады, олар жиынтықта есептің психологиялық сипатын құрайды және анықтайды. Коммуникативті тапсырманың психологиялық мазмұны субъект қарым-қатынас процесінде жүзеге асыратын сөйлеу әрекетінің пәндік мазмұнына ұқсас. Сөйлеу әрекетінің рецептивті түрлері қарым-қатынас серіктесі қойған тапсырманы түсінуді және оған одан әрі ауызша немесе вербалды емес реакцияны қамтиды. Сөйлеу әрекетінің өнімді түрлері субъектінің қарым-қатынас серіктесі үшін белгілі бір мәселені шешуін де қамтиды. Субъектінің сөйлеу мен жазудағы коммуникативті мәселелерін шешу жеке тұлғаның коммуникативті дамуының сипаты мен бағытын көрсетеді. Сөйлеу әрекетінің өнімді түрлеріндегі коммуникативті мәселенің психологиялық мазмұнының барлық ерекшеліктері оны шешудің өнімінде - мәтінде объективті болады. Бұл теориялық және практикалық тұрғыдан маңызды ереже мәтінді талдау нәтижелері бойынша сөйлеу және коммуникативті іс-әрекеттің сәттілігін, демек, субъектінің коммуникативті даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді. Коммуникативті міндеттердің номенклатурасы өте үлкен болғанымен, оларды коммуникативті дәреже критерийі бойынша үлкен топтарға біріктіруге болады, бұл қарым-қатынас серіктесінің болуы мен тікелей қатысуының, оның реакциясының, реципиентке бағдарлану дәрежесінің, оған әсер ету дәрежесі мен күрделілігінің маңыздылығын білдіреді. Осы критерийге сәйкес төрт тапсырмалар тобы анықталды, олардың негізгі өкілдері сипаттау, түсіндіру, дәлелдеу және сендіру болып табылады. Психологтар бастауыш мектептен бастап үлкен жасқа дейінгі барлық коммуникативті мәселелерді шешудің әрдайым тікелей, әдіспен емес, жетілдірудің тұрақты тенденциясын анықтады, бұл тапсырманың мақсаты мен оның шарттарына сәйкес тілдік құралдарды таңдау нәтижесінде пайда болатын ойды қалыптастыру және тұжырымдау тәсілін жетілдіруде көрінеді. Сонымен, жас ұлғайған сайын коммуникативті есептерді шешу мәтініндегі шындықтың көрінісі неғұрлым толық, дәл және дұрыс болады, мәтіннің предикативті құрылымы күрделене түседі, бұл оқушылардың аналитикалық-синтетикалық іс-әрекетінің даму деңгейін көрсетеді, мәлімдеме көлемі, оның лексикалық қанықтылығы артады, ойдың күрделілігі мен сөйлеудің үйлесімділігі артады, логика, дәлел, ойдың дәйектілігі, сөйлеу ойының хабардарлығы дамиды қызметі. Бұл деректер коммуникативті есептерді шешу қабілетін зерттеуге қарамастан, жалпы ойлау мен сөйлеудің қалыптасуын зерттейтін зерттеушілер алған мәліметтерге толық сәйкес келеді[5]. Сонымен, бастауыш сынып оқушыларының коммуникативті дағдыларын қалыптастырудың критерийлері мен көрсеткіштері: қарым-қатынас процесінде эмоционалды байланыс орнату, сұхбаттасушының эмоционалды жағдайын ажырату, бұрын алынған коммуникативті білімді пайдалану. Қарым-қатынастың әлеуметтік мақұлданған түрлерін өз бетінше құра білу, жанжалды жағдайларда мінез-құлықтың барабарлығы, қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын меңгеру; құрдастарымен қарым-қатынаста бастамашылық таныту, олардың эмоционалды көріністерін реттеу, өзін-өзі бағалаудың барабар болуы; қарым-қатынас серіктесінің жеке қасиеттерін қабылдау мен бағалаудың жеткіліктілігі. Қарым — қатынас дағдыларын дамытуға арналған кез-келген ойын ойыншылардың жасына сәйкес келуі керек, яғни қол жетімді және түсінікті болуы керек. Егер бір уақытта бірнеше мектеп жасына дейінгі балалар ойнаса (аулада немесе отбасында), олардың әрқайсысына қатысуға мүмкіндік беру керек. Бұл ойыншылардың әрекетін бақылайтын, мысал келтіретін, ережелерді түсіндіретін және ойынға барлығы қатысатындығына көз жеткізетін ересек адам. Егер ойыншылардың бірі кетіп, ұялса, оған қайта оралуға көмектесу керек, бірақ оны кедергісіз, жұмсақ етіп жасаңыз. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту үшін сіз осындай жаттығуларды пайдалана аласыз: Тақтаға белгілі бір эмоцияларды бақылауға болатын адамдардың суреттері бар карталарды орналастырыңыз. Әрі қарай, сіз белгілі бір адам туралы шағын әңгіме айтуыңыз керек. Мысалы:"бұл Асқар, ол қайғылы, өйткені оның сүйікті ойыншығы сынған". Жүргізуші балалардан Асқарға қалай көмектесуге болатынын сұрайды, ойыншылар өз нұсқаларын кезекпен ұсынады. Тақтаны екі жартыға бөліңіз, біреуін " + "белгісімен, екіншісін" — "белгісімен белгілеңіз. Әрі қарай, балалар кезекпен тақтаға шығады, оларға бірнеше суреттер ұсынылады. Әр қатысушы "жаман" және "жақсы" опцияны таңдайды. Суреттердің бағыты бірдей болуы маңызды, мысалы, тұтас және сынған шыныаяқ, күлімсіреген және жылаған бала. Ойыншылар суреттерге сәйкес шағын әңгіме құруы керек. Көркем шығарманы ұжымдық тыңдау. Кішкентай ертегілерден бастаған дұрыс. Ересек адам оны балаларға оқиды, содан кейін барлығы сюжетті бірге талқылайды. Кейіпкерлердің іс-әрекеттеріне ерекше назар аудару керек, жақсы әрекеттерді бөліп көрсету керек. Теріс сәттерді балалармен бірге атап өту керек, неге бұлай жасауға болмайтынын білу керек. жүктеу/скачать 92,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|