Мектепалды даярлық сыныпта коммуникативтік дағдыларды дамытудың әдістері мен формалары
18
ҚОРЫТЫНДЫ
25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
26
Кіріспе
Жоба тақырыбының өзектілігі.Қазақстан Республикасының «Білім беру» туралы заңында білім беру – имандылық, зияткерлік, мәдени, тәндік жағынан дамыту және кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру мақсаттарында жүзеге асырылатын тәрбиелеу мен оқытудың үзіліссіз процесі ретінде көрсетілген. Яғни білім берудегі кілттік сөз «үзіліссіз» болып табылады[1]. Қазақстан Республикасының Конституциясында Азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуына кепілдік беріледі. Орта білім алу барлық азаматтар үшін міндетті[2].
Әдістемелік нұсқау хатта 2022-2023 оқу жылына арналған негізгі
міндеттер көрсетілген, олар келесі бағыттарды қамтиды:
- әр баланың жеке қабілеттері мен қажеттіліктерін ескере отырып, қолайлы дамытушы қауіпсіз білім беру, оның ішінде инклюзивті орта құру;
- балаларды оларға қызықты ойын түрінде тәрбиелеу, оқыту және дамыту
(шаршатпау) ;
- баланы білім беру қатынастарының толыққанды қатысушысы (субъектісі) деп тану;
- ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға қоғамның оң көзқарас философиясын қалыптастыру;
- мектепте оқуға қажетті дағдыларды жетілдіру (қауіпті немесе қауіпсіз ісәрекеттерді бағалай білу; эмоцияларды реттеу; баланың жалпы танымдық дамуы);
- халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары мен жағдайын ескеріп, балалар үшін сапалы мектепке дейінгі білім алу үшін тең бастапқы мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
5 жастағы балаларды мектепалды даярлау міндетті және отбасында, мектепке дейiнгi ұйымдардың мектепалды даярлық топтарында, жалпы бiлiм беретiн мектептердiң, лицейлердiң және гимназиялардың мектепалды сыныптарында жүзеге асырылады («Білім туралы» ҚР Заңы 30-бап). Мектепалды даярлықтың негізгі міндеттері:
- балаларда оқу әрекетінің ұйымдастырылған мінез-құлқының дағдыларын қалыптастыру (танымдық белсенділік, шығармашылық);
- мектепке оқу үшін қажетті болашақ бірінші сынып оқушысының жеке қасиеттерін қалыптастыру (жауапкершілік, зейінділік, дербестік, ынталық);
- ұжымдық әрекетте бірлесіп әрекет ету дағдыларына тәрбиелеу (құрдастарына көмек көрсету, жұмыс нәтижелерін бағалау және т. б.);
- балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, мектепке дейінгі ұйымнан мектепке көшу кезінде сабақтастықты және табысты бейімделуді қамтамасыз ету;
- баланың мектепке эмоционалды-оң көзқарасын, оқуға деген ынтасын дамыту.
Балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясаттың мақсаттары балалардың дене бiтiмi, интеллектуалдық, рухани және имандылық тұрғысынан дамуына, олардың бойында елжандылық, азаматтық және бейбiтшiл сезiмдердi тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың жеке адами тұлғасының қоғам мүддесi, мемлекет халықтарының дәстүрлерi, ұлттық және әлемдiк мәдениет жетiстiктерiне қол жеткiзуi үшiн мүмкіндiктерiн ашуға жәрдемдесу және балаларға толымды тәрбие берудi, олардың құқықтарын қорғауды оларды қоғамда толымды өмiр сүруге дайындауды қамтамасыз ету мақсатында отбасын мемлекеттiк қолдау болып табылады[3].
Балалардағы коммуникативті дағдылары – бұл ақпаратты дұрыс түсіну және беру арқылы қоршаған әлеммен қарым-қатынас жасау қабілеті. Олардың ішінде сөйлеу, ойлар мен сезімдерді үйлесімді білдіру, эмпатия және диалог жүргізу қабілеті бар.
Дамыған қарым-қатынас дағдылары баланың әлеуметтенуіне және табысты болуына көмектеседі. Жоғарыда аталған қасиеттер біркелкі дамымаған балалар қарым-қатынаста қиындықтарға тап болады және нәтижесінде тұйық, мазасыз немесе агрессивті болады.
Бала есейген сайын сыртқы әлеммен көбірек танысады және оның қабылдауы өзгереді. Әр түрлі адамдармен байланыс саны біртіндеп артып келеді. Тәжірибе жинақтаған кезде қарым-қатынас ережелерін түсіну пайда болады.
Мектеп уақытының басталуымен байланыс саласы одан да кеңейе түседі, енді онда бейтаныс адамдар санының артуы байқалады. Қоғамдағы мінез-құлық жеке сипатқа ие болады, жеке тұлғалық қасиеттер қалыптасады. Басқалармен қарым-қатынас нормаға айналады және әртүрлі жағдайларда өзара әрекеттесу схемаларын түсінуге қол жетімді болады.
Балалардың коммуникативті қабілеттерінің олардың көкжиектерінің кеңдігіне, таланттардың ашылу дәрежесіне және жаңа дағдыларды алудың жеңілдігіне тікелей тәуелділігі байқалады.
Коммуникативті қызмет жеке тұлға қатысатын әлеуметтік кеңістікте маңызды орын алады. Бұл қарым-қатынас дағдылары субъектінің коммуникация саласындағы табысты қызметін қамтамасыз ететін құралдар болып табылады. Сонымен қатар, сындарлы қарым-қатынас қазіргі заманғы тұлға мәдениетінің көрсеткіші болып саналады. Қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырудың маңыздылығы балаларды оқытуда айқын көрінеді, қарапайым дағдылардың болмауы баланың құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынасын қиындатады, мазасыздықтың жоғарылауына әкеледі және жалпы қарым-қатынас процесін бұзады.
Кішкентай адам өсіп, есейген сайын қарым-қатынас дағдыларын біртіндеп алады. Біртіндеп ол вербалды емес ақпаратты (мимика, жест — ишара, дауыс тоағы) оқуды үйренеді, содан кейін-алғашқы сөздерді үйретеді. Өсіп, әңгімелесушіні тыңдау және есту, өзін оның орнына қою, адамдар арасындағы қарым-қатынастың реңктерін қабылдау қабілетіне ие болады.
Алғашқы қарым — қатынас дағдылары отбасында, содан кейін балабақшада, мектепте және одан әрі өмір бойы қалыптасады. Сондықтан, басқалармен қарым-қатынас жасау қабілеті немесе қабілетсіздігі ерте балалық шақтан бастап жетілу кезеңіне дейінгі процестерге байланысты.
Кейбір балалар басқалармен оңай байланысады, байланысқа түседі, құрдастарымен де, ересектермен де қарым-қатынас жасау оңайырақ. Басқалары қиындық пен ыңғайсыздықты сезінеді. Туа біткен қасиеттерді төмендетуге болмайды, бірақ коммуникативтілік — бұл жеке тұлғаны тәрбиелеудің бір жағы. Бұл қарым-қатынас жасау қабілетін дамытуға болатындығын және қажет екенін білдіреді.