«Мектеп алды даярлық пәндерін оқыту әдістемесі»
Мектепалды даярлық сыныпта коммуникативтік дағдыларды дамытудың әдістері мен формалары
жүктеу/скачать 92,92 Kb.
|
| 2.2 Мектепалды даярлық сыныпта коммуникативтік дағдыларды дамытудың әдістері мен формалары
Қарым-қатынас дағдылары мен дағдыларын игеруге өзін, басқаларды, қоршаған әлемді зерттеуге, әртүрлі рөлдерді сынап көруге мүмкіндік беретін, сонымен қатар өзінің дүниетанымын, бағалау жүйесі мен құндылықтарын қалыптастыруға ықпал ететін ойын ықпал етеді. Мектепалды даярлық жасына қарай ойын әрекеті өзінің маңызды рөлін жоғалтпайды. Демек, коммуникативті дағдыларды игеру бойынша жұмысты ойын түрінде, қызықты түрде жүргізген жөн. Л. В. Занков оқыту, тәрбиелеу және дамыту біртұтас процесс, ал ойын осы процестің барлық компоненттерін қамтиды деп тұжырымдады[4]. Мектепалды даярлық жасындағы балаларды дамыту құралы ретінде ойындарды пайдалану қажеттілігі бірқатар себептерге байланысты: - оқушылар проблемаларды бірлесіп шешіп, ойынға қатыса отырып, қарым-қатынас жасауды, жолдастарының пікірін ескеруді үйренеді. - ұжымдық міндеттерді шешуде оқушылардың әртүрлі мүмкіндіктері пайдаланылады; тәжірибедегі балалар практикалық іс-әрекетте тез ойлайтын, сыни тұрғыдан бағалайтын, мұқият жұмыс істейтін, ұқыпты және қауіпті жолдастардың пайдалылығын түсінеді. - ойын барысында бірлескен эмоционалды тәжірибелер тұлғааралық қатынастарды нығайтуға ықпал етеді. - ойында әр оқушы өзін, білімін, дағдыларын, мінезін, ерік-жігерін, іс-әрекетке, адамдарға деген көзқарасын көрсете алады. - әр ойынның жақын нәтижесі бар (ойынның соңы), оқушыны мақсатқа жетуге (жеңіске) ынталандырады және мақсатқа жету жолын біледі (басқаларды көбірек білу керек). - ойында командалар немесе жеке оқушылар бастапқыда тең (үздік оқушылар мен үштіктер жоқ, ойыншылар бар). Нәтиже ойыншының өзіне байланысты. Оның дайындық деңгейі, қабілеттері, төзімділігі, шеберлігі, мінезі. - сәттілік жағдайы әр баланың жеке басының дамуына қолайлы жағдай жасайды. Ойындарды сабақтан тыс жұмыстарда, үзілістерде, дене шынықтыру кезінде, педагог-психологпен топтық сабақтарда қолдануға болады. Коммуникативті ойындардың ұсынылған таңдауы бірінші сынып оқушыларының мектепте сәтті бейімделуінің шарты ретінде әрекет ететін бірінші сынып оқушыларының коммуникативті дағдыларын дамыту мақсатында жасалған. Ойындар интернет-ресурстарды талдау негізінде таңдалады және оларды сабақта және сабақтан тыс жұмыстарда, үзілістерде белсенді демалысты ұйымдастыру үшін пайдалануға болады. Физикалық даму, балалардың коммуникативтік, танымдық, зияткерлік, шығармашылық дағдыларын, зерттеушілік қабілеттерін дамыту, әлеуметтікэмоционалдық дағдыларын қалыптастыру келесі ұйымдастырылған ісәрекеттерді кіріктіру арқылы жүзеге асырылады: 1) дене шынықтыру (ерекше тәрбиеленушілер үшін бейімделген дене шынықтыру); 2) жүзу (жүзу бассейні болған кезде); 3) сөйлеуді дамыту; 4) көркем әдебиет; 5) сауат ашу негіздері; 6) қазақ тілі (оқыту басқа тілде жүргізілетін топтарда); 7) сенсорика; 8) математика негіздері; 9) құрастыру; 10) қоршаған ортамен таныстыру; 11) сурет салу; 12) мүсіндеу; 13) жапсыру; 14) музыка. Стандарт талаптарына сәйкес әзірленген Үлгілік оқу жоспарларында балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес кіріктірілген ұйымдастырылған ісәрекеттер берілді. Ұйымдастырылған іс-әрекет - мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасының мазмұнын, соның ішінде мектепке дейінгі ұйымның жұмыс бағытын ескере отырып, балаларды қазақ халқының ұлттық құндылықтарына, отбасылық құндылықтарға, патриоттық сезімге, Отанға деген сүйіспеншілікке, мәдени-әлеуметттік нормаларға баулу, қауіпсіз мінез-құлық қағидаларын қалыптастыру бойынша міндеттерді іске асыру үшін күні бойы педагогтің ойын түріндегі түрлі балалар әрекеті (ойын, қимыл, танымдық, шығармашылық, зерттеу, еңбек, дербес) арқылы ұйымдастыратын іс-әрекет. Физикалық дамыту физикалық дені сау баланы тәрбиелеуді, өз денсаулығына саналы түрде қарауды, салауатты өмір салты негіздерін, қауіпсіз өмір сүру дағдыларын қалыптастыруды қарастырады. «Дене шынықтыру» ұйымдастырылған іс-әрекеті аптасына үш сағат білім беру ұйымының кестесіне сәйкес жүргізіледі. Балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, күні бойы балалардың физикалық белсенділігіне уақыт бөлінеді, ол қимыл белсенділігі, денешынықтыру-сауықтыру шаралары (таңертеңгі жаттығу, сергіту сәті, шынықтыру шаралары), мәдени-гигеналық дағдылар, ойын әрекеті, дербес белсенді және т.б. әрекеттер арқылы күн тәртібіне сәйкес ұйымдастырылады. Балалардың дене белсенділігін арттыру үшін қимылды ойындарға соның ішінде ұлттық қимылды ойындарға басымдық беру және балалардың дербес қимылды әрекетін таңертең, таңғы астан соң, серуен кездерінде, ұйқыдан соң өткізу ұсынылады. Коммуникативтік дағдыларды дамыту балалардың жеке ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, ауызекі сөйлеуді, сөздік қорды қалыптастыруды, өмірде әртүрлі жағдайлардағы қарым-қатынас дағдыларын меңгертуді, қолдың ұсақ моторикасын және командада жұмыс істеу дағдыларын дамытуды қарастырады. Сөйлеуді дамыту және көркем әдебиет, қазақ тілі ұйымдастырылған ісәрекеттері аптасына екі сағаттан білім беру ұйымының кестесіне сәйкес жүргізіледі. Балалардың сөйлеуін тек ұйымдастырылған іс-әрекеттерде ғана емес, күні бойы режимдік сәттерде, еркін ойын кезінде оларға түрлі сұрақтар қою (сұрақтарды қойғанда «иә» немесе «жоқ» деп жауап беретін жалпы сұрақтар немесе барлығы қосылып жауабын бірге айтуға арналған сұрақтар емес, әрбір бала жеке жауап бере алатындай сұрақтар) арқылы, балаларды көбірек сөйлесуге, бір-бірімен қарым-қатынас жасауға, олармен кез-келген мәселе бойынша әңгімелесіп, олардың пікірін тыңдау және т.б. арқылы дамыту ұсынылады. Мемлекеттік тілді меңгерту мақсатында күні бойы режимдік сәттерде Үлгілік оқу бағдарламасында айқындалған сөздік минимумды үйрету, түрлі балалар әрекетінде тәрбиеленушілердің ауызекі байланыстырып сөйлеуін дамыту, сондай-ақ қазақ халқының мәдениетімен, салттары мен дәстүрлерімен таныстыру, белсенді сөздікті байыту, сөздік нормаларды, мәдениетті қарымқатынасты игерту ұсынылады. Күн сайын балаларға кітаптарды оқып беру, балалардың оқылған, тыңдалған шығармалардан әсер алуына ықпал ету, балалардың жасына сәйкес тақпақтарды, өлеңдерді жаттату, кітаптардағы иллюстрацияларды көрсету және оларға түсініктеме беру, балалардың ойларын тыңдау, балаларға қызықты кітаптарды таңдау, ол үшін сыныпта балаларға арналған кітаптардан, сондай-ақ балаларға арналған аудио шығармалардан кітап бұрышын ұйымдастыру ұсынылады. Балалардың өз бетінше, балалармен бірлесіп кітаптарды қарауына, тыңдалған шығармалардағы кейіпкерлердің әрекетін ойында қайталауға немесе ойдан кейіпкердің рөлін өзінше сомдауға және т.б. мүмкіндік беру маңызды. Балалардың мектепте оқуға дайындығын қамтамасыз ету үшін мектепалды даярлық сыныбында Сауат ашу негіздері аптасына үш сағат өткізіледі. Танымдық және зияткерлік дағдыларды дамыту тәрбиеленушілердің қоршаған әлеммен өзара қарым-қатынас жасауына қажетті танымдық және зерттеушілік әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгертуді қарастырады. Мектепалды даярлық сыныптарында математика негіздері ұйымдастырылған іс-әрекеті аптасына үш сағат өткізіледі. Мектеп алды даярлық балалары үшін күн сайын танымдық, зерттеу әрекетін ұйымдастыруға болады. Мұнда математикалық ұғымдарды (заттардың түсі, көлемі, пішіні, саны, кеңістікте орналасуы және т.б.) бекіту үшін сәйкес сұрақтар қойып, балалардың жеке жауаптарын тыңдау, балалардың математика терминдерін қолданып жауап беруіне, заттарға өз бетінше зерттеу жүргізуіне игерген дағдыларын қолдануына мән беру ұсынылады. Қоршаған ортамен танысу ұйымдастырылған іс-әрекеті аптасына екі сағатөткізіледі. Мұнда объектілер мен заттарды бақылау (тірі және өлі табиғат) зерттеу, материалдармен эксперимент жасау, педагогтің сәйкес ақпаратты оқып беруі, кітаптарды және иллюстрацияларды қарау, әңгімелесу, қарым-қатынас, ойын, еңбек және басқа да әрекеттер арқылы іске асырылады. Мұнда балалардың заттарды қолмен ұстап, зерттеуі, олардың қасиеттеріне талдау жасауы, заттарды қолдануы, туындаған сұрақтарға жауап беруі, өз бетінше сұрақтардың жауабын іздеуі мен табуы, алынған дағдыларды ойында қолдана алуы маңызды. Қоршаған ортамен танысу баланың «Мен» бейнесінің пайда болуына барынша ықпал етеді. Сол себепті отбасы, түрлі мамандықтар, ересектердің еңбегі, туған жер, Отан, отан қорғаушылар туралы және т.б. түсініктер мен дағдыларын, патриоттық сезімін қалыптастыру үшін балаларды қазақ халқының ұлттық құндылықтары, отбасылық құндылықтар арқылы тәрбиелеуге басымдық беру көзделеді. Сурет салу, мүсіндеу, жапсыру, құрастыру аптасына бір сағат жүргізіледі, ал шығармашылық бейнелеу іс-әрекеті күн сайын балалардың қызығушылықтарын ескере отырып, ұйымдастырылады және мұнда бірнеше ісәрекет түрі қатар жүруі мүмкін немесе көпшілігінің қалауы бойынша барлығы бір іс-әрекет түрімен айналысуына болады. Балалар айналадағы болып жатқан оқиғаларды ой елегінен өткізіп, тәжірибе жинақтауы және дағдыларды игеруі үшін олардың қиялын дамыту, шығармашылық қабілеттерін ашу ұсынылады, ол үшін балаларға жұмыс жасауға дайын үлгі беруді жиі қолданбау, бейнелеу құралдарын қолданып, бейнелерді, құрастыруларды өзбетінше жасауға ынталандыру, оларға еркіндік беру, тапсырманы шығармашылықпен орындауға баулу. "Мен сенімен дос болғым келеді"коммуникативтік ойыны Мақсаты: ойын ересектер мен балалар тобында достық ортаны орнатуға көмектеседі. Жүргізуші: "мен Алимен дос болғым келеді" дейді және одан әрі топ мүшелерінің бірін сипаттайды. Оны сипаттайтынын білген қатысушы жүргізушіге тез жүгіріп, қолын қысады. Және өзі ойында жүргізуші болады. "Комплименттер"коммуникативтік ойыны Мақсаты: бір-біріне мұқият қарауды дамыту, қарым-қатынас кедергісін жеңуге көмектесу. Шеңберде тұрып, балалар қол ұстасады. Көршісінің көзіне қарап, оған бір нәрсе үшін мақтау үшін бірнеше жылы сөздер айту керек. Қабылдаушы басын изеп: "рахмет, Мен өте қуаныштымын!». Содан кейін ол көршісіне мақтау айтады. Жаттығу шеңбер бойымен жүзеге асырылады. Ұсыныстар: Кейбір балалар комплимент айта алмайды, оларға көмектесу керек. Көршісінің қайғысын күтпеңіз, комплимент айтыңыз немесе басқа балалардан көмек сұраңыз. "Сыпайы сөздер"коммуникативті ойыны Мақсаты: қарым-қатынаста сыйластықты дамыту, сыпайы сөздерді қолдану әдеті. Ойын шеңберде доппен өткізіледі. Балалар сыпайы сөздерді атай отырып, бір-біріне доп лақтырады. Балаларға арналған тапсырма: 1) тек сәлемдесу сөздерін атаңыз (Сәлеметсіз бе, Қайырлы күн, сәлем, біз сізді көргенімізге қуаныштымыз, сізбен кездескенімізге қуаныштымыз); 2) алғыс (рахмет, рахмет, мейірімді болыңыз); 3) кешірім сұрау (кешіріңіз, кешіріңіз, кешіріңіз, кешіріңіз); қоштасу (қоштасу, кездесуге дейін, Қайырлы түн). "Құпия қорап"коммуникативті ойыны Мақсаты: қарым-қатынас дағдыларын дамыту, балаларды белсендіру. Сізге жеткілікті үлкен картон қорап қажет (мысалы, компьютердің немесе басқа құрылғылардың астынан). Бұл қорапта сіз үлкен тесіктерді кесуіңіз керек – қолыңыз оларға еркін енетіндей. Барлығы 4-6 тесік жасау керек. Сәйкесінше 4 - 6 адам ойнайды (қорапта қанша тесік бар, сіздің ойыныңызда қанша ойыншы болуы мүмкін). Ойыншылар қолын қорапқа салады (жүргізуші осы уақытта үстелдегі қорапты ұстайды), сол жерден біреудің қолын тауып, оны сілкіп тастайды және оның кім екенін, кіммен "танысқанын"болжайды[6]. Қарым-қатынас дағдылары әрқашан ата-аналар қалағандай тез және сапалы қалыптаспайды. Балаларда бірнеше негізгі коммуникативті проблемалар бар: Психиканың ауыр жағдайы: мазасыздық, жүйке, көңіл-күйдің тез өзгеруі, қозғыштықтың жоғарылауы. Эмоционалды саңырау: бала айналасындағы адамдардың эмоцияларын қабылдамайды. Айналасындағыларды мүлдем елемеу, өз әлеміндегі оқшаулану. Қарым-қатынас дағдыларын дамытудағы проблемалар, әдетте, осындай мінез-құлық ерекшеліктерімен сипатталатын балаларда кездеседі: Ұялшақтық, шамадан тыс оқшаулану: мұндай жігіттер әдетте үнсіз, сондықтан олар айналасындағы балаларды қызықтырмайды. Агрессивтілік: басқаларға зиян келтіретін адам құрдастарымен танымал емес. Өзімшілдік: балалар басқаларға қалай жанашырлық танытуды білмейді, сәйкесінше оларға да солай қарайды. Пассивтілік: баланың өз пікірі жоқ, құрдастары үшін қызықты іс-шаралар ойлап таба алмайды, ұжымдық ойындарға қатыспайды. Сондай-ақ, бастауыш мектеп жасындағы балаларда коммуникативті дағдыларды дамытудың үлкен әлеуеті дизайн тұжырымдамасына ие, атап айтқанда қазіргі уақытта көптеген білім беру салаларына кіретін Жобалық іс-шаралар. Бұл тиімділіктің маңызды көрсеткіші, өйткені ол студенттердің танымдық белсенділігін ынталандырады және олардың коммуникативті дағдыларын, тәуелсіздігін, материалды игеруге шығармашылық көзқарасын дамытады, өзін-өзі тәрбиелеуге ынталандырады[10]. жүктеу/скачать 92,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|