Методические рекомендации по использованию современных ресурсов для образовательного процесса в условиях инклюзии

117 
- жартылай немесе жиі үзілістер; 
- сынақ тәртібін өзгерту (мысалы, мазасыздықты азайту үшін алдымен 
жеңілірек заттар); 
- бір күнде емес, бірнеше күн бойы тестілеу. 
Құрылғылар тест дизайнын өзгертпестен ерекше қажеттіліктері бар 
балалардың білімін көрсету жолдарын қамтамасыз ете алады. Сондай-ақ білім 
алушылардың тестілеудің икемді тетіктерін алады. 
Оқытудың әмбебап дизайнын қолдана отырып, сыныпты жобалау 
ресурстарға бай ортадан бастап ресурстары төмен ортаға дейінгі барлық ортада 
мүмкін. UDL-дің мәні мынада: педагогтер өздерін қолжетімділік сәулетшілері 
ретінде қарастырады, білім алушылардың мазмұнды түсінуіне, білімдерін 
көрсетуге және сабақтарға қатысуға икемділікті қамтамасыз ететін сабақтарды 
жобалайды. Мұндай тәсілдер ЮНИСЕФ-тің адам құқықтары мен инклюзивті 
ортаға негізделген оқу бағдарламасына қол жеткізу философиясымен жақсы 
үйлеседі. 
Жалпы, UDL ерекше қажеттіліктері бар балаларды әдеттегі сынып 
жағдайында қосу әдісін ұсынады. Бұған келесі жағдайларда қол жеткізуге 
болады: 
- педагогтер ақпарат берудің көптеген тәсілдері мен құралдары бар сабақтар 
әзірлегенде; 
- педагогтер алған білімдерін көрсетудің көптеген әдістері бар сабақтар 
әзірлегенде (жауап беру немесе әрекет ету құралдары) 
- педагогтер білім алушыларды оқу процесіне тартудың көптеген 
тәсілдерімен (тарту құралдарымен) сабақтар әзірлегенде.
Білім алушыларды бағалау кезінде тексерілетін құрылымды анықтау, содан 
кейін барлық балаларды (немесе қажет болған жағдайда мүмкіндігі шектеулі 
балаларды) қолдау үшін тестке енгізуге болатын құрылғыларды анықтау 
маңызды. 
Оқыту мен бағалауға арналған әмбебап дизайн мүмкіндігі шектеулі балалар 
үшін кедергілерді азайтудың философиялық тәсілі болып табылады, бұл 
олардың жұмысына икемділік береді. Бұл процесте әрқашан жоғары стандарттар 
(ұлттық стандарттар немесе тестілеу конструкциялары) сақталады, бірақ 
инклюзивтілік табысқа жетудің бірнеше жолын қамтамасыз ететін сабақтар 
арқылы сақталады [97].
Дэвид Митчелл өзінің «Арнайы және инклюзивті білім берудің тиімді 
педагогикалық технологиялары» атты еңбегінде ерекше білім беруді қажет 
ететін білім алушылардың оқуда жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетін 
бірқатар технологиялардың сипаттамасын береді. Ерекше білім беруді қажет 
ететін балаларды оқытуда көмекші технологияларды қолданудың негізгі идеясы 
ретінде автор осы технологиялардың артықшылықтары айтылған АҚШ 
Конгресінің есебін келтіреді. Автордың пікірінше, көмекші технологиялар 
ерекше білім беруді қажет ететін балалардың әртүрлі топтарын оқытуда өзінің 
тиімділігін дәлелдеді және технологиялар саласындағы соңғы жетістіктерді 
ескере отырып, оны қолдану болашақта ғана кеңейеді. 

118 
Автордың пікірінше, ерекше білім беру қажет ететін білім алушылардың 
бірнеше тобы бар, олар үшін оқу процесінде көмекші технологияларды қолдану 
өте пайдалы болады: 
- қолдың кейбір моторлық функциясы сақталған немесе «бас компьютерлік 
тінтуірді» (бастың қозғалысымен басқарылатын) қолдана алатын немесе Басқару 
құрылғысын аузында ұстай алатын, бірақ тізімделген қиындықтардың біреуі 
немесе бірнешеуі бар білім алушылар: қажетті батырманың орнын дәл анықтай 
алмау, «көрші» батырмаларды байқаусызда басудың жиі жағдайлары, тінтуірді 
пайдалану мүмкін еместігі және тез шаршау. 
Мұндай білім алушыларға келесі бейімделу көмектесе алады: 
а) кеңейтілген пернетақта; 
б) «тінтуірдің» орнына джойстик, оны аузыңызбен, саусақтардың 
көмегімен, аяқпен және т.б. басқарып, компьютер экранында курсорды 
жылжытуға болады; 
в) басқа батырмаларды бір уақытта басқан кезде «shift» және «control» 
секілді модификатор батырмаларын басып тұрмай таңбаларды немесе 
командаларды басып шығаруға мүмкіндік беретін «жабысқақ батырмалар»; 
г) сенсорлық экран, оның көмегімен пайдаланушы экрандағы нысандарға 
қол тигізіп, оларды жылжыта алады; 
д) пернетақтаға бекітілген және абайсызда басуға жол бермейтін тесіктері 
бар металл немесе пластмасса тақталар болып табылатын кілт блокаторлары. 
- шектеулі режимде аяқ-қолдарының немесе бастарының қозғалысын 
басқара алатын және стандартты пернетақта мен кәдімгі «тінтуірді» қолдана 
алмайтын білім алушылар. Оларға сөйлеуді тану және автоматты түрде 
ауыстыру бағдарламалары көмектесе алады. 
- көру қабілеті ішінара немесе толық жоғалған білім алушылар, сондай-ақ 
курсор мен экранда көрсетілген ақпаратты әрең көретіндер. Перифериялық 
көрудің кейбір қалдықтары сақталған білім алушыларға үлкен мониторлар 
көмектесе алады, ал көзі көрмейтін білім алушылар экрандағы дауыстық/оқу 
бағдарламаларын қолдана алады және сөйлеу синтезаторы арқылы мәтінді 
сөйлете алады. 
- оқуда белгілі бір проблемалары бар немесе бағдарлау немесе қабылдау 
қиындықтары бар білім алушылар. Оларға жеңілдетілген дизайн пернетақталары 
көмектесе алады. 
- ауызша сөйлеуді өңдеу мен есте сақтауда қиындықтарға тап болған білім 
алушылар. 
Олар үшін қолдануға болады: 
а) жеке жиілікте жұмыс істейтін тыңдау құрылғылары (сөйлеушінің 
дауысын тікелей тыңдаушыға жеткізеді); 
б) реттелетін жылдамдықты жазу/ойнату құрылғылары (мысалы, 
сыныптағы сабақ кезінде мәтінді немесе ауызша ақпаратты алдын ала жазуға 
және оны бірнеше рет тыңдауға мүмкіндік береді). 

119 
- санау, сандарды топтастыру, оларды бір жолға жазу және қағаздағы 
математикалық мысалдарды шешуде қиындықтары бар білім алушылар. Оларға 
көмектесе алады: 
a) электрондық математикалық кестелер (пайдаланушыларға топтастыруға, 
бір жолға жазуға және компьютер экранындағы мысалдарды шешуге мүмкіндік 
беретін бағдарламалар); 
б) сөйлеу шығысы калькуляторлары (пайдаланушы басқан әрбір санды, 
таңбаны немесе қызметтік пернені тарататын кірістірілген сөйлеу 
синтезаторлары бар калькуляторлар); 
в) өткен материалды бекіту және практикалық пайдалану үшін жасалған 
бірқатар компьютерлік бағдарламалар. 
- Оқуда қиындықтары бар білім алушылар. 
Оларға келесі құралдарды пайдалануға көмектесе алады: 
а) аудио кітаптар (пайдаланушыларға әртүрлі форматтарда ұсынылатын 
мәтіндерді тыңдауға мүмкіндік беретін таспаға жазылған кітаптар, мысалы, 
кассеталардағы жазбалар, дискілер немесе жүктелетін MP3 файлдар); 
б) пайдаланушыға басып шығарылған материалды сканерлеуге және оны 
компьютерге немесе PDA-ға (қалтадағы дербес компьютер) жүктеуге мүмкіндік 
беретін оптикалық тану жүйелері (OCR), содан кейін сканерленген мәтін сөйлеу 
түрлендіргіші арқылы ойнатылады); 
в) компьютер экранына шығатын және мәтінді, соның ішінде пайдаланушы 
енгізген немесе сканерленген мәтінді ойнататын сөйлеу/ дауыстық/ экрандық 
оқу синтезаторлары. 
- Жазуда қиындықтары бар білім алушылар. Мұндай жағдайда көмекші 
технологиялар бір нәрсені жазу қажеттілігін жоя алады немесе орфографиялық, 
пунктуациялық, грамматикалық, лексикалық және синтаксистік мәселелерді 
шешуге көмектеседі: 
а) пайдаланушыларға жиі қолданылатын сөздерді немесе сөз тіркестерін 
жасауға, сақтауға және қайта қолдануға мүмкіндік беретін қысқартуларды 
декодтау құрылғылары; 
б) пайдаланушыларға жазуды бастамас бұрын ақпаратты ұйымдастыруға 
және дұрыс орналастыруға мүмкіндік беретін графикалық ұйымдастырушылар 
мен жоспарлаушы бағдарламалар; 
в) мәтіндік процессорлармен қатар жұмыс істейтін және пайдаланушыларға 
мәтінді микрофонға айтуға мүмкіндік беретін сөйлеуді тану бағдарламалары, 
содан кейін диктант мәтінін жазбаша түрде түрлендіреді; 
г) сөйлеу синтезаторлары (оқуда қиындықтары бар білім алушылардың 
оларды қолдану сипаттамасын қараңыз). 

жүктеу/скачать 2,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: