Методическое пособие по обучению интегрированным предметам «казахский язык и литература»
жүктеу/скачать 4,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ақыл-ой қызметін кезең-кезеңмен қалыптастыру технологиясы.
Ақыл-ой қызметін кезең-кезеңмен қалыптастыру технологиясы П.Я.Гальпериннің, Д.Б.Элькониннің, Н.Ф.Талызинаның және басқалардың теориясы негізіне сәйкес әзірленген. Аталған теорияның авторлары білім, біліктер және дағдылар адамның іс-әрекетінен сытқары қабылдануы және сақталуы мүмкін еместігін анықтады. Тәжірибелік іс-әрекет барысында әрекетті жүзеге асырудың мақсаты, жоспары және құралдары жүйесі ретінде адамның бойында бағдарлы негіз қалыптасады. Яғни адам іс-әрекетті дұрыс орындауы үшін жұмыс істеу барысында қандай өзгерістер болуы мүмкін, қандай мәселелерге көңіл аудару, нені бақылауда ұстау қажет екенін алдын ала ойластырып отыруы тиіс. Бұл жағдайлар ақыл-ой қызметін кезең-кезеңмен қалыптастыру теориясының негізін құрайды. 120 Аталған технологияны кіріктірілген «Көркем еңбек» пәнінде қолдану бойынша, жоғарыда қарастырылған «Қоршаған ортаны білу және түсіну» бөлімшесіндегі (1-сынып) – Қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін, таныс бейнелер мен пішіндерін білу (түс, фактура, пішін және т.б.) мақсатына мысал келтірейік. Мысалы, көбелек суретін салу және қиып алу жұмысына балалардың ынтасын арттыру үшін, көбелектер туралы мультфильм тамашалауға болады. Мультфильмді тамашалағаннан соң, «көбелектердің түстері қандай?», «олардың пішіні қандай?», «көбелектер қандай өсімдіктерді жақсы көреді?» т.с.с. сұрақтар қою арқылы мұғалім оқушыларды іс-әрекетке бағыттайды. Іс-әрекетті меңгеру кезеңде мұғалім оқушыларға көбелектің дайын пішінінің көмегімен сурет салуды ұсынады, яғни оқушылар ақыл-ой қызметін объектілермен (пішінді қолдану арқылы) бірге орындайды. Келесі сатыда мұғалім қатты сөйлеу әрекетін орындауды жүзеге асырады немесе «көбелектің пішінін парақтың үстіне қоямыз. Пішінді сол қолымызбен басып тұрамыз, көбелек жылжымауы тиіс. Оң қолымызбен пішінді айнала қарындашпен сызамыз. Көбелектің пішінін алып партаның шетіне қоямыз. ...» (одан әрі орындалатын әрекеттерді дауыстап айтып отырады). Оқушылар мұғаліммен бірге қайталап отыруларына да болады, ал келесі кезеңде оқушылар осы әрекеттерді іштей қайталай отырып, өз беттерінше жұмыс істейді. Соңғы кезеңде оқушылар дайын суреттен бұйымды (көбелекті) қиып алып, өз еріктерінше немесе қиялдарындағы көбектің түсіне ұқсатып бояп, соңғы нәтижені көреді. Сонымен, Гальпериннің ақыл-ой қызметін кезең-кезеңмен қалыптастыру теориясы бойынша білімді меңгеру – бұл игерілген ұғымды қолдану бойынша іс-әрекеттің меңгерілу негізінде жүзеге асырылатын үдеріс. Білім– бұл біріншіден ұғым, ал міндеттерді шешу – нысанның айрықша белгілерін пайдалану. Белгілерін пайдалану бойынша іс-әрекетті меңгеру ұғымды түсінуге әкеледі. Іс-әрекетті және білімді меңгеру 6 кезеңнен тұрады: мотивациялау; бағыттаушы негіздегі іс-әрекетті меңгеру;материалдық формадағы іс-әрекетті меңгеру; қатты сөйлеу әрекетін орындау; «іштей» сөйлеу әрекетін орындау; ақыл-ой формасындағы әрекетті орындау (17-сурет). Мотивация кезеңі Бұл кезеңде объектіге жеке қатынас пайда болады, объектіге қызығушылық (ішкі мотив) іскерлік, пікір ой, жарыс (сыртқы мотивация) қалыптасады. Бағыттаушы негіздегі іс-әрекетті меңгеру кезеңі. Бағыт пен нұсқаулар жүйесін айқындайды, бағыттаушы негіздегі іс-әрекет қандай болса, оқу процесі соған байланысты болады. Бағдарланған негіздегі әрекетті жаңа іс-әрекетті атқарғанға дейін қалыптастыру керек. |