Суперкапсидті қабығында "гемагг-лютинин" ферменті бар вирустардың ндикациясын гемагглютинация реакциясының (РГА) көмегімен жүргізуге болады. Вирустық гемагглютининнің əсерінен in vitro эритроциттер жабысады. Нəтижесінде "төңкерілген қолшатыр"түрінде тегіс емес, фестонды шеттері бар эритроциттер шөгіндісі қалыптасады. Теріс реакция кезінде зерттелетін материалда вирус болмаған жағдайда эритроциттер шөгінділерінің шеттері тегіс "түймелер"түрі болады. РГА-спецификалық емес, стерологиялық емес реакция. Стерологиялық емес, өйткені оған иммундық диагностикалық сарысуы қатыспайды. Əр түрлі вирустар əртүрлі жануарлардың эритроциттерін агглютиндей алады. Атап айтқанда, тұмау вирусы тауық жəне адам эритроциттері, кене энцефалиті вирусы - қаз эритроциттері жақсы агглютинациялайды.Вирустардың индикациясын олардың жасушалар дақылына цитопатогены əсері (ЦПД) бойынша жүргізуге болады. Бұл іс-əрекет жасушалардың зақымданған өсіндісінің монослояының зақымдануынан жəне олардың морфологиясының (дегенерация) өзгеруінен көрінеді. Бұл жағдайда жасушалар дөңгелектенеді, қараңғы, өскіндерді жоғалтады, оларда түйіршікті пайда болады. Көп ядролы жасушалар (симпласт), атап айтқанда, респираторлық-синцитиалды вирустың əсерінен пайда болуы мүмкін. Кейіннен шыныдан жасушалардың қатпарлануы - монослойдың бұзылуы орын алады.Вирустарды титрлеу əртүрлі биологиялық үлгілерде жүзеге асырылады.Егер вирус зертханалық жануарларды жұқтырса, онда вирустың Күшін (дозасын) өлшеу бірлігі LD50 болады.LD50 белгілі бір салмағы, белгілі бір түрі (кейде жынысы) тəжірибе алынған 50% өлім тудыратын вирустардың санымерзімі.Егер зерттелетін вирус тауық
эмбриондарын жұқтырса, онда вирустың титрі (дозасы) ED50-де (эмбрионды доза) анықталады.ЕДзо-бұл тауық эмбриондарының 50% өлімін тудыратын вирустардың саны.Егер зерттелетін вирус клеткалардың культурасын жұқтырса, онда вирустың титрі ТЦД50 (тіндік цитопатогенді доза) жəне БОЕ (бляшка құраушы бірлік) өлшенеді.ТЦДм- бұл жасушалар дақылдарының 50% өлімін тудыратын вирустардың саны.Зерттелетін материалдағы вирустардың абсолюттік санын бляшка (БОЕ) саны бойынша анықтайтын екінші əдіс, яғни инфекциялаушы агенттің əрекетімен тіндердің өсінділерінің өспелі жасушалары бойынша учаскелер дəлірек болып табылады. Зерттелетін материалда қанша Құтылар, сонша вирустық бөлшектер пайда болады.
Вирустарды идентификациялау.
Вирустарды антигендік қасиеттері бойынша сəйкестендіруді арнайы диагностикалық вирусқа қарсы сарысулары бар серологиялық реакцияларды қою арқылы жүзеге асырады.
Вирустарды сəйкестендіру үшін пайдаланылатын негізгі серологиялық реакциялар мыналар болып табылады: гемахтлютинацияның тежеу реакциясы, жасушалар мəдениетінде бейтараптандыру реакциясы жəне иммуноферменттік əдіс (ИФТ).
ГТГ гемагглютинациясын тежеу реакциясы) - 2 компонентті, күрделі серологиялық реакция. Реакция компоненттері:
а) зерттелетін вирусы бар сұйықтық (Аг);
б) вирусқа қарсы типтік диагностикалық сарысулар (Ат);
в) 1% эритроциттер жүзіндісі (индикатор ретінде). FIT а қойылымы келесі кезеңдерден тұрады: алдымен полистирол пластина шұңқырындағы диагностикалық сарысуларды сұйылту арқылы вирусты-ұстағыш
сұйықтықты қосады жəне бөлме температурасында 30-40 минутқа жанасу үшін қалдырады. Содан кейін барлық шұңқырларға эритроциттердің жүзіндісін енгізеді.
Реакцияны есептеу 1 -2 сағаттан кейін жүргізіледі. Егер вирус типі Сарысудың түріне сəйкес келсе, онда вирустық гемагглютининин эритроциттердің
агглютинациясының болмауынан пайда болатын Сарысудың антиденелерімен оқшауланады. Мұндай реакция оң деп есептеледі. Шұңқырда "түйме"түрінде тегіс шеттері бар эритроциттер шөгіндісі визуалды анықталады.
Сынапты қою үшін алынған басқа диагностикалық вирусқа қарсы сарысулармен вирус түрінің Сарысудың түріне сəйкес келмеуінен реакция теріс болады. "Аударылған
қолшатыр" (гемагглютинация) түрінде фестонды емес шеттері бар эритроциттер шөгіндісі визуалды анықталады. Вирустар ферменттері көптеген, əсіресе күрделі вирустардың вириондарының құрамында ДНК - жəне РНК- полимераза, иесі клетканың қабығын бұзатын ферменттер, иРНК ұштарын түрлендіретін. Вирусты геномды жүзеге асыру барысында жасушада Ф. в. қатары бірдей немесе басқа да функциялары бар синтезделінеді. Алайда, Ф. в. жинағы дербес жасушадан тыс көбею үшін жеткіліксіз.
Вирус биополимерлерінің синтезіне иесі-жасуша ферменттері қатысады.