Ауыз қуысында ас қорыту: Ауыз қуысына түскен ас ауыз қуысының рецепторларын тітіркендіреді. Тіл, жұтқыншақ, бет және үшкіл жүйкелердің афферентті талшықтары бойынша серпілістер дәм рецепторларынан сопақша ми және мидың басқа да құрылымдарының сәйкес алаңдарына келіп түседі. Ауыз қуысында ас аз уақыт тұруына қарамастан, орта есеппен 15 секунд, оның рецепторлары барлық ас қорыту жолдарына бастаушы әсер көрсетеді.
Ауыз қуысында астың механикалық өңдеуі жүреді және сілекей бездері секретінің көмегімен астың химиялық өңдеуі жүреді (құлак маңы, тіл асты, жақ асты бездері).
Жұту: Жұту циклы орта есеппен 1с болады. Тіл және жақ еттерінің бірдей жиырылуымен ауыз қуысында қалыптасқан ас кесегі тілдің түбіне карай жылжиды, жұмсақ таңдай, тіл түбі және жұтқыншақтың артық қабырғасының рецепторлары тітіркенеді. Қозу осы рецепторлардан тіл-жұтқыншақ жүйкесі бойымен сопақша мида орналасқан жұту орталығына түседі. Осы жерден үшкіл, тіл асты, тіл-жұтқыншақ және кезеген жүйкелер құрамында эфферентті
серпілістер ауызқуысының, кеңірдек пен жұтқыншақтың және өңеш қабырғасының еттеріне барады. Жұту актісі кезінде өңеш толқын тәрізді жиырылады, жоғары бөлігінен басталып, асқазанға қарай таралады. Жұту орталығы сопақша мидағы тыныс алу орталығымен қатар орн-қан және онымен реципрокты қатынаста болады.Жұту үш кезеңнен тұрады: ауыздық (ерікті), жұтқыншақтық (тез,қысқа, еркiсiз), өңештік (баяу, ұзақ, еріксіз). Алғашқы екі кезең 1с созылады, үшінші кезеңнің ұзақтығы қатты тамақ жұтқанда 8-9с, сұйық тамақты жұтқанда 1-2 с.
Шайнау: Шайнау процесі ауыз қуысында пайда болады, оны «ауыз қуысы» деп те атайды. Бұл жақ, щек және ерін бұлшықеттері арасындағы қозғалыстарды қосымша үйлестіру көмегімен тістерді - әсіресе азу тістерді - және тіл арқылы ұнтақтауды қамтиды. Бұл ұнтақтаудың нәтижесі - инваливация процесінде сілекеймен дымқылданған, әлдеқайда ұсақ бөлшектерге ұсақталған тағам. Бұл өндірілген масса тамақ болюсы деп аталады.
Осылайша, инваливациядан және шайнаудан бастап тамақ болюсы пайда болады, оны қабылдау оңайырақ болады. Шайнау қимылдары ерікті болып табылады және тағамның болуымен белсендіріледі.
Асқазан (қарынның моторикасы)
Тамақ ішкен соң кезкелген жүйкенің асқазанға тонустық әсері азаяды.
Яғни асқазан қабырғасы босаңсиды. Асқазанда екі түрлі қозғалыс болады: астың жылжуын қамтамасыз ететін перистальтикалық қозғалыстар асқазанның циркулярлық еттерінің жиырылуы есебінен іске асады. Бұл қозғалыстар асқазанның үлкен доғасында, оның өңешке жанасатын, ырғақтың кардиальді бастаушысы бар жерінен басталады. Циркулярлық еттердің жиырылуымен қоса перистальтикалық толқын жылжитын химус порциясының алдында көлденең еттердің жиырылуымен қалыптасады. Перистальтикалық толқындардың көп бөлігі асқазанның пилорикалық бөлімінде өшеді. Олардың кейбіреулері асқазанның пилорикалық бөлімінде орналасқан екінші ырғақ жетекшісінің белсенділігі есебінен пилорикалық бөлім бойымен жоғарылап отыратын амплитудамен таралады, нәтижесінде осы бөлімнің перистальтикалық жиырылуы жақсы, қысымның жоғарылауы, асқазандағы ас қоспасының біраз бөлігі он екі елі ішеккке өтуі байқалады. Асқазанның тонустық жиырылуы еттер тонусының өзгеруі есебінен іске асады, асқазанның көлемі кішірейіп, қысымы артады.Тонустық жиырылулар асқазандағы ас қоспасының жылжуына және асқазан сөлімен араласуына әсер етеді, бұл ас қоспасының ферменттік ыдырауын жеңілдетеді.
12 – елі ішек
(астың асқазаннан 12елі ішекке өту механизмі)
Аштық жағдайында, асқазан бос болғанда пилорикалық сфинктер ашық. Ол ауыз қуысына ас түскен кезде және оны өңдей бастағанда сфинктер ашылады. Сфинктердің әрі қарай ашылуына асқазанда бөлінетін тұз қышқылы әсер етеді. Бұл кезде асқазандағы қышқыл қоспа он екі елі ішекке түседі. Тұз қышқылының, майлар мен көмірсулардың он екі елі ішек рецепторларына әсер етуінен пилорикалық сфинктер қайтадан жабылады. Оның жабылуына сондай-ақ, он екі елі ішек клеткаларында бөлінетін энтерогастрон әсер етеді. Он екі елі ішекке түскен асқазан қоспасы ұйқы безінің сөлімен, өтпен бейтараптанады, он екі елі ішек реакциясы нейтральды немесе әлсіз сілтілі болады. Бұл кезде асқазандағы тұз қышқылы пилорикалық сфинктердің қайтадан ашылуына мүмкіндік туғызады, сосын он екі елі ішекке асқазаннан ас қоспасының келесі порциясы келіп түседі және т.с.с.
Асқазандағы ас қоспасының жартысы он екі елі ішекке өтуі үшін қажет уақыт су 10—20 минутта өтеді, қатты тағам өту үшін 1-4 сағат уақыт керек. Сонымен, пилорикалық сфинктерге рефлекторлық әсер екі жақты болады: асқазаннан және он екі елі ішектен. Астың асқазаннан он екі елі ішекке өту
