Бенедикт (Барух) Спиноза (1632 – 1677) – нидерланд философы

Негізгі  еңбектері:  «Діни-саяси  толғау»,  «Декарт  философиясының 

қағидалары», «Этика»  

т.б. Спиноза табиғат қана шын ӛмір сүреді деп санайды. Табиғат «ӛзін - 

ӛзі  жаратушы  табиғат»  ретінде  деді  Спиноза.  Субстанция    және  оның 

атауымен айтқанда құдай болып табылады. Субстанция мәңгі болғандықтан 

ӛзінің  сансыз  кӛп  модустары  (түрлі  күйлері,  қасиеттері)  арқылы  кӛрінді. 

Осындай модустардың бірі – қозғалыс. Дүниенің ӛз себебі - ӛзі деп жариялай 

отырып, Спиноза сол арқылы әлемді жаратушы құдай жоқ екенін негіздейді. 

Пантеизм  (пан  –  табиғат,  тео  –  құдай)  жақтай  отырып,  Спиноза  құдай 

табиғаттың ӛзі деп жариялайды.  

Діннің  шығу  себебі  ол  адамның  надандығынан,  белгісіз  болашақ 

алдындағы  қорқыныштан  іздейді.  Бұл  Спинозаның  атеизмі.  (дін  жайлы 

теория).