Монография \ 3 «санат» а л м п и 1мп &5,O0 L

тойынып масыккан кешпкерге емес, сем1здгкт1 кетере алмай 
зериасен  “жогаргы  он  мындарга”  емес,  елдщ  гуш,  оньщ 
Kyuii,  болашагы  болып  табылатьш  миллиондаган,  он 
миллиондаган ецбехшшерге кызмет етедГ’  (Ленин).
Енд1  6ip  есхеретш  нэрсе:  эдебиеттщ  партиялылыгын 
жузеге  асыру  аса  байсалдылыкты  талап  етедь  Эйтхеш 
партиялылыктьщ принциптер1 тэж1рибе жузшде  эншейш 
атой салган уранмен шепплмейда.  Эдебиеттщ партиялылыгы 
9p6ip  шын  суреткердщ  наняты  эдеби  шыгармасындагы 
квркемдт  luetuiM'm  тапкан  курделi  идеясы  аркылы,  бул 
идеяныц  окупиы  кауымды  кызыктыра  жетелеп  me6ipenme 
баурап  алатын  эсерл '1,  эсем  пафосы  аркылы,  бул  пафостыц 
адамды  аялап,  тербеп,  толгантар  терец  пардеатты 
философиясы  аркылы  icKe  аспак•  Кдламгердщ  мундай 
элеуметпх  тургысы  тагы  да  табиги  турде,  оньщ  ез  шы­
гармасында  аса  мещц  eMip  шындыгын  шебер  суреттеу 
эрехетшдеп  тенденциясы  аркылы  icKe  аспак.  Ал  тен- 
денцияныц мэн-магынасын Энгельстен артык айткдн ешим 
жок:  “Трагедияньщ  атасы  Эсхил  мен  хомедияныц  атасы 
Аристофан — exeyi де ашыктан-ашык тенденциялы ахындар 
болтан. Данте мен Сервантес те дэл солар секида, ал Шил- 
лердщ  “Зулымдык пен  махаббатыньщ”  басты  багалылыгы
— немгстщ тущыш саяси-тенденциялы драмасы болуында 
жатыр”*.
Сейтш, Лениннщ философия будан exi мьщ жыл бурын 
да  дэл  кзз1рпдей  партиялы  болтан  дегеш  сехивд,  керкем 
эдебиет  те  эркдшан  тенденциялы  куйде  eMip  сурген, 
болашакта да тенденциялы халде ecin, еркендей бермек.
Б1здщ тенденциялы эдебиеттщ exirmepi — ен алдымен,
—  ез  кезшщ  шындыгын  басты такырып ретшде  жыр  етер 
ез когамыньщ уш,  ез  дэ)аршщ улы.  Булар творчестволык 
тургыдан  бостан,  ейтхеш  булардьщ  ерхдйсысы,  Михаил 
Шолохов айткдндай, халкьша калткысыз бершген ез журеп- 
нщ  калауымен  жазады.  Мундай  творчестволык  ерхшдж 
туралы  В.Г.Белинсхий  ете  эдем!  айтхдн:  жазушынын 
“творчестволык  ерхгндт  ез  дэу1рше  кызмет  ету1мен  оп- 
оцай  хелюедг  ол  ушш  езш-ез1  зорлаудыц  хджей  жок;  ол 
ушш  эрым  азамат  болса,  ез  когамы  мен  ез  дэу^ршщ  улы 
болса, оньщ максатын езгне максат етсе, оныц муддесш ез 
муддесше косьш 6ipiKTipce, 6hin жатыр”**.
* 
К.Маркс  и  Ф.Энгельс.
  Об искусстве,  в  двух томах.  М.,  “ Искусство”, 
1957,  т.  1,  стр.  9.
** 
ВТ.Белинский.
  Поли.  сбор.  соч.  М.,  ГИХЛ,  1956,  т.  VII,  стр.  312.
40

Кецес эдебиетшщ партиялылыгы деп жургешшз эркд- 
шан осы талапкд келш тогыса  берсе,  эрине,  эцпме  баска; 
6ipaK  ол,  амал  не,  жылдар  бойы  партократия  жетепнде 
кеткендпсген келе-келе  катал сынга ушырады.  Бул туралы 
кешн...  Ал эз1рге  “партиялылык,” дегеннщ одан epi таралу 
тарихын тугендеп шыкдай болмайды.
1925  жылгы  18  маусымда  РК(б)П  Орталык,  Комитеп 
“Партияныц  керкем  эдебиет  женгндеп  саясаты  туралы” 
кдрар кабылдады. Бул тусташ тарихи жагдай журткд матм. 
Кдзан тецкер1сшен кешн сепз жылга жуык, уакыт ети. Жыл 
жарым  бурын Ленин кдйтыс  болды.  Ал елдщ iund куш де, 
сырткы  хал1  де  орасан  ауыр,  аса  курдел1,  киын  жэне  эр 
сипатта болатын.  Ога н мысал ретшде, кдрардыц езшде атап 
керсетшгендей,  “шаруашылык,  процесшщ  курделшгш, 
шаруашылыктьщ 6ip-6ipiHe кдйшы, Tinri 6ip-6ipiHe душпан 
турлершщ  кдтар  ecin  отыруын,  шаруашылыктыц  бул 
дамуьшан  келш  шыгатьш  жаца  буржуазияныц  туу  жэне 
ныгаю npoijeci бурынгы жэне жаца интеллигенцияньщ 6ip 
болегш,  алгашкы  уакытта  онша  угып,  сезш  ютемесе  де, 
буржуазиета сезс1з бой ургызатынын” айтсак, та жеткшкп.
Тужыра саралап 
талдасак,, 
керкем эдебиет саласындагы 
кдрарда керсетигген партиялык саясат мынадай:
—  пролетариат  жазушыларыныц  осуше,  гегемония 
алуына барынша кемекгесе отырьт, олардыц шпнде комму- 
нист1К менмендгк тууына мумкшдгк бермеу, таза “пролета- 
риаттык,”  эдебиет жасау ушш эрекеттенушшермен куресу;
—  шаруа жазушыларына достык, кезбен кдрап,  оларды 
co3ci3 колдап отыру;
—  “жолбикелермен”  сыпайы  кэрым-кдтынас  жасау, 
оларды  баулу,  олардыц  коммунистах  идеология  жагына 
шыгуьша жагдай тугызу;
— коммунистж сынды эдебиетте команда беру эдетшен 
арылту;

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: