Монография \ 3 «санат» а л м п и 1мп &5,O0 L


BipiHiiii. Адам Т1ршшк ету ушш бугйш eMip



Pdf көрінісі
бет27/298
Дата29.01.2022
өлшемі12,37 Mb.
#24525
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   298
BipiHiiii. Адам Т1ршшк ету ушш бугйш eMip неге жайсыз? 
Осыган  KiM  жазыкты ?
Екшид.  Адам ертенд жайлы eMipre кдйткенде  жетпек? 
Ол ушш  не icmey керек ?
Орыс  эдебиетшщ  алтын  гасырында  туган  Герценнщ 
“ Юм жазыкты?”  романы мен Чернышевскийдщ  “ Не ктеу 
керек?” романы ездергнщ атымен эдебиет атаулыньщ затъш 
нускап,  керсетш тур.
Эр  жазушы  тек  осы  е й   сураккя  жауап  беру  ушш  гана 
eMip  cypyi  шарт.  Эр  жазушынъщ  eMip  мен  енердеп  орны 
осы е й   сураккд берген жауабымен елшенуге тшс.
44


Екшин  тарау
C 0 3   0H E P I  ЖАЙЛЫ  ГЫЛЫМ
I
Эдебиеттщ теориялык,мэселелер1, эдетте, дэл осы тарау- 
дан,  ягни  эдебиеттану жайын,  оньщ гылымдык, сыры мен 
сипатын,  эр  алуан гылыми  салаларын таддап туспдаруден 
басталатын.  Bi3  олай  етпедцс,  ой-пйарлер1м1зд1  эдебиет 
туралы гылымнан емес, эдебиеттщ тура езшен, яки эдебиет 
туралы жалпы тусшжтен бастадык-
Неге?
Эдебиеттщ  оз1  эдебиет  туралы  гылымнан  тумайды, 
керюшше, эдебиет туралы гылым эдебиеттен туады. Эдебиет 
жок  жерде  эдебиет  туралы  гылым  болуы  да  мумкш  емес. 
Ендеше,  эдебиет туралы гылымнан бурын, алдымен эдебиет 
дегеннщ  e3i  не  нэрсе  екенш,  эдебиетп  жасаушы  суреткер 
женш, сез енершщ кргамдык 6mMi мен идеологиялык пшпнш 
жалпы  турде  6ip  байыптап  алу  шарт.  Б1з  солай  егпк, 
нэтижесшде  сез  eHepi  жайлы  накгы  угым-тужырымдарга 
келдЬс. Енда сол сез eHepi женшдеп гылымды, оньщ туу, даму 
тарихьш кыскдша шолып етш, одан epi б1рынгай теориялык 
толгамдарга кеипп кетуге мумюндак бар. Соган юрюешк.
Эдебиеттану — сез енерш зерттейтш гылым. Бул гылым- 
га  бет  ашар 
T 9pi3fli 
эдебиеттщ  табигатына  тэн  ец 
6 ip  
кдрапайым кдгидалар, 
b u d  
тусшгктер “Эдебиеттануга 
id p ic - 
пе” деп аталатьш арнаулы пэн аркылы талданып, тексерше- 
fli.  Одан  аргы  курдел1  мэселелердщ  69pi  эдебиеттанудыц 
езге салаларыныц улесше кэлады. Ал эдебиет туралы гылым, 
непзшен, мынадай уш турл1 гылыми салфа белшеда:  эдебиет 
теориями,  эдебиет  тарихы жэне  эдебиет сыны.
Эдебиет  теориясы  керкем  эдебиет miц   болмысы  мен 
6imiMin, 
эдеби шыгарманыц сыры мен сипатын, эдеби дамудыц 
магынасы мен мэнт  байыптайды.  Эдебиеттщ взте тэн
45


ерекшелШн,  оныц  кргамдык,  кызметт,  керкем  шыгарманы 
талдаудыц принциптер1 пен методикасын,  эдеби жанрлар мен 
оныц турлерт,  елец жуйелерт,  ты  мен  стиль,  эдеби  агым 
мен  керкемдж  edic  мэселелерт  туп-тугел  тек  эдебиет 
теориясынан  гана  танып-бтуге болады.
Окырман,  айталыц,  6ip  роман  окыды.  Ютаптыц  кей 
жерше  кызыкты,  кей  жершен  жалъщгы.  Bip  алуан  беттер 
оны эр турл1 куйте салды:  куантты, ренжггп, кулд1рд1, жы- 
латты, эйтеу1р теб1рещцрд1, толгандырды да ойландырды... 
Сонымен, ол элп романды окып бтрдо. Сощы бетш жапты. 
Ал калай екен?  Роман унады ма,  унамады ма?
Осыныц  e3i  —  9pi  оцай  сурак,  epi  киын  сурак.  .Бул 
суракка  жауап  беру  ушш,  6ip  жагынан,  Tiirri  ойланудыц 
кереп  жок;  унады  не  унамады  дей  салуга  болады.  Еюнип 
жагьшан, неге унаганын немесе неге унамаганын айту ушш 
ойланбауга TiiTri де болмайды.
Жэ,  окырман  ойланды  делис:  роман  нес1мен  унады 
немесе  неменеге  унамады?  Бул  —  киын  сауал.  Алдымен 
осы сауалта жауап берер окырманныц эдеби сауаты кандай, 
сулулык, ce3iMi неишс,  эстетикалык, талгамы кай дэрежеде? 
Элп  окыганыныц  байыбына  бара  ала  ма?  Сол  роман 
дегешщздщ e3i  не,  ец болмаса соны бше ме?..
Дуниеге  6ip жаксы роман келдь  Осыныц e3i не нэрсе? 
Bip суреткердщ творчестволык жетютт, болмаса ерлш ме? 
Иэ, солай.  BipaK бул аз! Bip улттыц эдебиетшдеп жацалык, 
болмаса кубылыс па? Иэ, солай.  BipaK бул аз! Ещц немене?
Шын мэншдеп шынайы, керкем шыгарманыц дуниеге 
Kenyi  —  букш  когамныц  рухани  eMipianeri,  6enruii  6ip 
элеумегпк ортаньщ парасат элемшдеп бутш 6ip окща.  Мше, 
гэп осы арада!.. Роман T9pi3fli курдел1, кесек шыгарма туды 
ма,  онда б1здщ мэдени  TipuibiiriMi3fle  6ip  мэнд1,  мацызды 
окща  болып  erri  деп  бшу  керек.  Bi3  жогарыда  айткдн 
романнын  байыбына  бару деген  дэл  осынау,  болып  еткен 
Mmdi, мацызды окцганыц байыбына бару деген сез.
Ол ушш 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   298




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет