шзге шартты турде уялайды. Сол аркылы  6ip

Жалгыз-ак, драмалык образдыц 
6ip 
кемипн жерг эпикалык 
не лирикалык образдар секщщ клал бепнде бар кдсиетш сакгап 
кзлып, мэцп 
eMip 
суре алмайды; эр образ езш жасаган 
акгермен 
6ipre 
кетеда, кергеи адам санасында тек 
9cepi 
мен 
eneci 
гана кдлады. Бул ретге кейде 
ep6ip 
сахналык бейненщ 
гумыры бар кешпк тэрцда. Алайда драмалык образ, гумырыныц 
муншалык кыскалыгыньщ есесше, 
6ip 
кершсе де бгрегей, 
кэщмп 
ripinepuie 
дидарласып, оларды крлма-кол куцдарш не 
жылатып, куантьш не суйсштш, суйпзш не жек керпзш, 
oirreyip, 
пкелей ыкдал жасап, ойлантып, 
Te6ipemin 
кетеда. 
Бул тургыдан алганда драмалык образдыц эстетикалык жэне 
тэрбиелпс мэш орасан улкен 
epi 
куши.
Драмалык образдыц жасалу тэсшдер1 де езшше белек. 
Эпикалык образ кец кулашты баяндаулар мен суреттеулер 
аркылы, лирикалык образ турлйле кендл 
Kytoiepi 
мен 
шабытты толганыстар аркылы жасалса, драмалык образ 
шиелешскен тартыстар мен кым-кигаш кимыл-эрекеттер 
аркылы жасалады. Эрине, бук — сахнада психологиялык 
ой образын жасауга болмайды деген байлау емес. Кдндай 
да болсын, парасат пен ойсыз, сыр мен c©3iMci3 образ жасау 
мумкш емес. BipaK бул сахнадагы шешуш нэрсе кимыл- 
эреюет, тартыс пен кдкгыгыс екенш де жоккд шыгармаса 
керек. Кдншама ойшыл адамньщ драмалы образын жасамак 
болсацыз да, 
6opi6ip, 
оны сахнага жетелеп экелот, уш сагат 
бойы ун-туназ, кимыл-крзгалыссыз ойлантып коя алмай- 
сыз. Ондай жым-жырт “ойшылга” театр керуцц журт уш 
сагат тупл уш минут та шыдап отырмайды. Демек, драмалык 
образ оймен катар 1ске, сезгммен 
6ipre 
кимылга курылады.
1с-эрекетйц, кимыл-харекеттш, сахнада драмалык образ 
жасау ушш кдншалык кджет екенш, кандай шешутш рел 
аткдратынын Юрий Олеша “Драматургтьщ жазбаларында” 
аса эдем1 айтады: 
“YftipiMfli Kici 
деседа. 
YftipiMfli xicrnep 
бар. 
YftipiMci3 idcbiep 
— эжептеу1р акылды, бшмдх, адал, 
сергек, 
6ipaK 
журек жылытар 
yffipiMi 
жок 
Kicuiep 
де болады. 
Крнакгыкган 
6ipre 
кайткьщ келмейтш, кдшып кутылгыц 
келспн 
Kicinep 
де жок емес. Алайда 
Э р 
адам... элгшердщ 
эркдйсысы эрекет устшде, пайдалы кимыл устшде, кджетп 
харакет устшде еркдшан 
yitipiMfli... 
Тйлгкындау сахнасы, 
жауаптау сахнасы, соттау сахнасы — оЬыныц 
6dpi 
пьеса 
ушш кдндай утымды, керуий журткд кдндай суйюмд1!” *. 
Сондыктан болса керек, драмалык шыгарма жазудыц,
* 
Советские драматурги о своем творчестве. “Искусство”, М., 1967, 
стр. 68-69.
129

драмалык образ жасаудъщ жолдары кептен коп. Оган кейш
— кезщце токуаламыз.
Ендеше, &з дел осы арада ер жанрдьщ езгеш елтне 
байланысты емес, жалпы эдебиеттщ бар жанрга б1рдей ортак 
табитатынан туган ер алуан тэсшдер аркылы жасалып, ек- 
шелген, ез ерекшелЬсгерхмен сараланган б1рнеше образдыц 
турлерше гана аз-кем назар аударып етпекшз.
Образдыц жасалу тэсшне байланысты турлерш таратып, 
бас-басына сипаттама бермес бурын, жалпы едемшк туралы 
шмде 61рнеше (комедия жене трагедия, героика жене фан­
тастика дегендер терйда) эстетикалык, категориялар болаты- 
нын бшу шарт. Комедия акцкдт шьшдыкуагы не адам мшез1 
мен бтм щ деп кулкип жайлардан туса, трагедия бутан 
кдрама-кдрсы кдйгылы кубылыстардан туатыны; героика 
аса 6ip асыл, аяулы касиеттерден туса, фантастика асынкы, 
аскдк, эрекетгерден туатыны мел1м. M ike, осы тэсшдердщ 
эркдйсысына лайык, геройлык, трагедиялык, фантастикальщ 
образдар болатыны сющты, комедиялык, тэсш арщллы 
керкем образдыц юморлыкжене сатиралык турлер1 жасалады.
Юморлык, образ — кулкш кейшкер; юмор — ем1рдеп 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: