Монография «Елтаным баспасы»
дай аптап, күбідей күптеп /пісіп/
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| дай аптап, күбідей күптеп /пісіп/ деп бейнелі жеткізеді. Мұнда
көсемше тұлғалы тіркестің соңынан қимыл қозғалыс етістігі тұруы шарт. Ал молшылықты білдіретін – ит басына іркіт төгілу тіркесінің грамматикалық түрленуі болады: ит басына іркіт төгілген заман, ит басына іркіт төгілгендей т.б. Тез, жылдам мағынасын – қас пен көздің арасында – үстеу; Ескер- ту мəнінде айтылатын – айтпады деме толымсыз сөйлем; Ой толық жеткізілетін– айран сұрап келіп, шелегіңді жасырма сияқты құрмалас сөйлем типтес тұрақты тіркестер сөз тіркестерінен мүлде бөлек тілдік бір- ліктер. Талданған мысалдардың сөз тіркестерінен басты айырмашылығы: фразеологизмдер бір нəрсенің, заттың, құбылыстың атын атап тұрған жоқ, сол зат, құбылысты бейнелеп көрсетіп тұр. Қазақ тілінің ең бай, құнарлы көзі – тұрақты тіркестер. Қатысым əрекетінде лексикалық бірліктермен қатар жүретін қолданыс аясы кең фразеологизмдер ең алдымен тіл байлығын көрсетеді. Фразеологизмдер 46 құрамындағы компоненттер, яғни сөз сыңарларының тұрақты тіркес мағынасын жасауда өзіндік ерекшеліктері бар. Фразеологизмдердің семантикасы құрамындағы сөздердің жеке мағынасынан тумайды. Мысалы, түйе үстінен сирақ үйту – ебедей- сіз адамның қимылы. Ал бүйректен сирақ шығару – орынсыз сөйлеп қалатын, орынсыз жерде ұрыс-керіс шығарытын адамның қ ылығын айтады. Мұндағы түйе, үсті, сирақ, үйту; бүйрек, сирақ, шығару – сөздерінің əрқайсысының өз атаулық, етістік, үстеу мағыналары бар. Бірақ фразеологизм құрамында барлығы бірігіп, фразеологиялық мағына жасайды. Кейде тұрақты тіркес компоненттерінің мағыналары фразеологиялық мағынаға сəл қатысты болады. Мысалы, тырнақ астынан кір іздеу – жаманшылық, бəле қуу; көзіне жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|