ит пешə, ит пешмəсə, бит пешə. • Кунак –хужаның ишəги, кунак булсаң, тыйнақ бул.- деген тіркес-
тер жаман үйдің қонағы билейдіфразеологизміне балама айтылған.
Қазақ мақал-мəтелдері, фразеологизмдерінде «тарақан» сөзі мүлде
кездепейді. Татарларда Кара таракан булу – оказаться третьим лиш-
ним;
Татарлар қазақтарға қарағанда ертерек отырықшы болғандықтан, жер-
ді игеру, пайдалану мəдениетіне қарай, егін, көкөніс, құс шаруашылығына
қатысты жасалған тұрақты тіркестер жиі кездеседі. Мұндағы ұйытқы
сөздер сұлы, шалкан, үйрек, қаз т.б.;
Мысалы: солы чəчсəң суга чəч; пешкен шалкам; үрдəк биргəн қаз алыр, һич бирмəгəн не алыр? Ал чебешне көз саныйлар; цыплят по осени считают үрдəк очыру – пустить утку, біздіңше, бұл фразеологизмдер
татар тіліне орыс тілінен калькаланған болу керек.
Татар, башқұрт тілдерінде қазақ тіліне қарағанда тауық, қаз, үйрек
236
атаулары ұйытқы болған тіркестер көп. Қ.Қалыбаеваның көрстеуі бойын-
ша:
Моны эт те белə, тавык та белə – мұны тауық біледі, ит те біледі Тавык атлап чыгарлык – жақын жер Тавык мие эчкен – мисыз, ақылсыз адам деген мағынада Каз биреп үрдəк алу – орынсыз айырбас жасау, ақылсыздық [Қалыбаева, 2009:278] ◊ Татар тіліндегі: Чыраена қарама, ыраена кара; я уңа, я туңа; ты-
