Мухаметжанова Айгуль Олжабаевна Абильдина Салтанат Куатовна «Қазіргі қоғам жағдайындағы тәрбие жүйелерінің дамуы» пәні бойынша
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
| 3. Мектептің негізгі қағидалары. Саммерхил мектебінің негізгі қағидалары. Нейлл әр бала қайталанбас даралық, өмірді сүю қабілеті бар және өз қызығушылықтарын таба алады деп санады. Егер оған мұмкіндік берсе ол өзінің жеке ерекшелігіне қарай дамиды. Оған тек толық тәуелсіздік беру керек.
«Саммерхилл» мектебінің негізін қалаушы педагог Александр Нилл балалар негізінде қорыққандықтан өтірік айтады деп есептеген. Бала қорқыныштан арылған кезде ғана ешкімді алдамайтын болады. Кейбір ата-аналар баламыз көп өтірік айтады деп қатты уайымдап, олардың тек қана шындықты айтуын озбырлықпен талап етеді. Ал Александр Нилл баланың өтірігі туралы былай дейді: «40 жыл ұстаздық еткенімде мен шәкірттеріме бір де бір әдейілеп өтірік айтқан емеспін. Оның қажеті де болмаған. Айтпақшы, бір рет қатты өтірік айтыппын. Отбасылық жағдайы нашар бір қыз ақша ұрлап алды. Мектептегі ұрлық комитеті бойынша үш бала оның балмұздақ пен шылым сатып алғанын көріп, жол үстінде сұрақтың астына алған. Ол болса «Мұны маған Нилл берді» деп мойындамай, тұрып алыпты. Ұлдар оны маған алып келді. «Лизаға ақша берген сен бе?» деп сұрады. Жағдайды бірден түсінген мен бірден «Иә, мен бердім» деп жауап бердім. Мен, егер оны ұстап бергенімде, ол маған енді ешқашан сенбейтінін білдім. Сондықтан оны жақтайтынымды соңына дейін растауым керек болды. Егер оның отбасы адал әрі еркін жандар болғанда, ол қыздың басынан мұндай жағдай ешқашан өтпес еді. Мен әдейі – ол қыздың ұятын ояту мақсатында өтірік айттым. Ал басқа жағдайда өтірік айтуға аузым бармас еді.» Бұрынғы мектептер оқушының ақыл-ой дамуына бағытталған еді. Нейлл эмоциональдық өмір ақыл-ойға қарағанда анағұрлым маңызды деп есептеді. Ол невротикалық ғалымды тәрбиелегенше бақытты қарауылшықты тәрбиелеген дұрыс деп сенді. Мектептің басты міндеті балаға ата-ана немесе педагогтардың тәрбие мақсатымен өмір сүру емес, өз өмірімен өмір сүруге мүмкіндік беру . Сезім белсенді өмір позициясымен, шығармашылықпен бөлінбестей байланыста және ол ақыл-ой дамуына қолайлы жағдай жасайтынына сенімді бол отырып, Нейлл балалар үшін саммерхиллде тәуелсіз өзін-өзі ашылуға мүмкіндік жасады. Қоғамның барлық жағдайы, ережелер мен тыйымдарды ол кейінге тастап, балалардың мінез-құлқын реттейтін жалғыз ереже қалдырды. Ол- өзара сезімді құрметтеу. Бала өзін қалай ұстағысы келсе солай ұстады, тек басқа адамның сезіміне жара салмауы қажет немесе оған зиян келтірмеуі керек. Нейлл Саммерхиллде мектепке кішкене «бүлініп», яғни ыза мен агрессия кешенімен келген балаларға терапеялық қызметте көрсетті. Мұндай жағдайларда ол тәрбиешілердің алдына мұндай балаларды ерекше қамқорлыққа алу міндетін қоятын, олар өзін қауіпсіздікте сезінсін, оларға ешқандай қауіп төніп тұрмағанын ұғынсын, оларды қабылдағанын және жақсы көретінін білсін. Саммерхилл мектебі үш қиын жасөспірімдерден басталды, оларды үмітсіз ата-аналар жіберді, олардан лайықты адамдар жасайтынына үміттенді. Үш жыл өткеннен кейін балалардың саны 27-ге дейін өсті. Олардың көпшілігі қорлаушылар, бес минуттық қылмыскерлер болды. Бұл балалардың мінез-құлық бұзылыстарынан зардап шекті. Александр Нилл қандай да бір тәртіпті, басқаруды, тәлімгерлік пен моральдық тәрбиеден бас тартты. Ол өзінің тәжірибесі дәлелдегенін бірнеше рет атап өтті: балаға өзі болуға еркіндік берілуі керек, содан кейін ол өзінің әлеуетін ашатын болады. Бұл мектепте сабақ кестесі тек оқытушылар үшін ғана болған. Балалар өздері қалаған сабақтарға ғана келе алды. Немесе аулада күні бойы ойнады. Александр Нилл әдетте жаңа оқушыларға арналған бейімделу 2-3 айдан кейін орын алғанын атап өтті. Балалар жеткілікті түрде ойнап, қызығушылықпен оқуды бастады. Саммерхилл мектебінде үш жыл бойы бейімделетін бір ғана жағдайды еске алады, бұған дейін қатаң монастырлы хостелдегі тәртіптен азап шеккен қыз баланы атады. Александр Нилл оқудың бір ғана шығармашылық тағдырын бұзуы мүмкін екенін атап өтті. Өйткені, кейде шығармашылық рухы бар балалар өздерінің бағыттарында ғана дамиды, түнде кітаптарда отырмай, бастарын пайдалы ешқашан таба алмайтын ақпаратпен толтыруға тырысады. Мысалға, Нилл мектепте емтихан тапсыра алмаған талантты хореограф Нежинскийдің тағдырын сипаттап берді және онсыз олар мемлекеттік балетке айналды. Егер мұғалімдер Нижинді емтихан мәтіндерімен бірге тапсырмаса, онда тапсырмаларға жауаптар, бәлкім, әлем ұлы орыс бишілерінің бірін танымас еді. Оның айтуынша, мектепті бітіргеннен кейін университетте оқуын жалғастыруды жоспарлап отырғандықтан, балаларға міндетті пәндерді оқытуға мәжбүр болды. Нейлл сыныптар мен емтихандарды балаларға шынайы жеке дамудан алшақтатып, сүйікті жұмысына толық көңіл бөлу қиын деп есептейді. Ересектер балалардың қалыпты дамуы үшін ойынға мұқтаж екенін ескермеуді қалайды. Нилл осындай баланың күнделікті ойнайтыны туралы қорқынышта және осы уақыт ішінде жаңа ештеңе үйренбейтіндіктен, бірақ соңында ол аттестациядан өтпейді деп қорқытты. Ол толықтыру үшін жеткілікті түрде ойнаған бала «ойынның дамудың маңызды факторы ретінде танымайтын әдеттегі бес, алты немесе жеті жылдық мектептің орнына бірнеше жыл бойы қарқынды зерттеуден кейін емтихан тапсыра алады» деп сенген. Нейлл ата-ана балаларды өздерінің заңды құқығынан айыруға болмайтындығына сенді, өйткені ойын ішінара білім берудің негізгі функцияларының бірін орындайды - үлкен әлемдегі балаларға тәуелсіз жүзуді дайындайды. Саммерхилл мектебінің негізгі қағидалары: Ең бастысы - балалар , ересектердің жоспарлары мен міндеттері емес. Өзін-өзі басқару - табысты және бақытты өмірдің кілті. Босату орнына еркіндік. Барлық адамдардың эмоционалдық және заңды теңдігі. Тәртіп балалардың қызығушылығын тудырады. Ойын сабақтан гөрі маңызды. Бағалар мен емтихандар жоқ. Александр Ниллдің негізгі қағидасы - педагогикалық ережелердің қатал болмауы, себебі кез-келген педагогикалық күш балаға зиян тигізуі мүмкін. Туғаннан бері бәріміз бір нәрсеге мәжбүр етуге тыйым саламыз және оларға қажетті және қажет емес деп айтылады. Мұның бәрі баланың шын мәнін бұзады, оның сипатын бұзады. Өте жақсы жағдайда адам «өмірді растайтын» жағдайында дамуы керек және «өмірді жоққа шығару» емес. Александр Нилл «Өмірді қуанту - бұл қуаныш, ойындар, махаббат, қызықты жұмыс, хобби, күлкі, музыка, би, басқалар үшін эмпатия және адамға деген сенім. Өмірден бас тарту - борыш, мойынсұнушылық, пайда және билік», деген. Негізгі әдебиеттер: Шилова М.И. Мониторинг процесса воспитания школьников// Педагогика. – 2001. - №5. – С. 40-45. Щуркова Н.Е. Диагностика воспитанности: педагогические методики. – М., 1994. Мұсылманов А. Адамгершілік бағытындағы жұмыстар//Тәрбие құралы 2004. Сілембекова Т.Ұлттық адамгершілік қасиеттер.//Тәрбие құралы 2003. Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики М.,1997. Комплексная программа воспитания в организация образования 15. РК. Астана,2000. Сластенин В.А., Подымова Л.С. Педагогика: инновационная деятельность М., 1997. Шварцман К.А. Философия и воспитание.- М.1989. Александр Нилл. Школа Саммерхилл — воспитание свободой. — М.: АСТ, 2014. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|