Мулдабекова Камчат Тулюгиновна АҚпараттық технологиялар арқылы болашақ мамандардың коммуникативтік қҦзыреттілігін қалыптастыру
жүктеу/скачать 2,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2 Бoлaшaқ мaмaндapдың ақпараттық технологиялар арқылы коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастырудың әдicтемесі
| Білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігі ұғым деңгейін анықтауға арналған сауалнама сұрақтары:
Педагогикалық үдерістегі қарым-қатынас дегенді қалай түсінесіз? Коммуникативтік құзыреттілік ұғымын қалай түсінесіз? Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру үшін қандай тілдік заңдылықтарды білу қажет? Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру дегенді қалай түсінесіз? Коммуникативтік құзыреттілігі қалыптасқан маман қандай болуы керек? Ӛзіңізді коммуникативтік құзыреттілігі қандай деңгейде қалыптасқан маманмын деп ойлайсыз? Коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруда қандай педагогикалық технология тиімді деп ойлайсыз? 8. Бастауыш сынып маманының коммуникативтік құзыреттілігіне сипаттама беріп кӛріңіз. Тілдік дағдыларға не жатады? Мысал келтіріп дәлелдеңіз. 82
Коммуникативтік құзыреттілігі қалыптасқан маман деп кімді айтар едіңіз? Оқытушыларға арналған сауалнама сұрақтары Қарым-қатынас және коммуникация ұғымдарын қалай түсінесіз? Қазіргі жастар бойында қарым-қатынас мәдениеті қандай деңгейде деп ойлайсыз? Неліктен? Қарым-қатынас мәдениетінің тӛмен болу себебі неде деп ойлайсыз? Коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейін қалай байқауға болады? Коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға университетте қандай жұмыс түрлері жүргізіледі? Университет білім алушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға қажетті қандай ғылыми еңбектерді оқыдыңыз немесе басшылыққа аласыз? Коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру компоненттерін атаңыз? Коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда қандай педагогикалық технологияларды қолдану тиімді деп ойлайсыз? Коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру формалары мен әдістерін атаңыз? Бастауыш сынып маманының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың қандай әдістемені басшылыққа аласыз? Анықтау эксперименті барысында тӛмендегідей міндеттер шешілді: - білім алушылардың жеке пәндер бойынша алған білім деңгейі; - болашақ мамандардың оқу іс-әрекетінің деңгейін анықтау; - болашақ бастауыш мектеп мамандары бастауыш сынып оқушыларының оқу іс-әрекетін қалыптастыру мүмкіндіктерін қарастыру; - педагогикалық білім алушылардың танымдық қызығушылығын ояту мен коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда туындайтын қиындықтарды ашу; Жоғарыдағы міндеттерді шешу барысында педагогикалық, психологиялық зертеулердің әртүрлі әдістері мен технологиялары кеңінен қолданылды: - психологиялық, педагогикалық, философиялық әдебиеттерге талдау жасалды; - педагогикалық білім алушылармен әңгімелесу, сауалнама жүргізілді; - тестік тапсырмалар, жазба, бақылау және ӛзіндік жұмыстар талданды. Анықтау эксперименті барысында жүргізілген жұмыстар нәтижесі тӛмендегідей ой тұжырымдауға мүмкіндік берді: - оқытушылардың шет тілі пәнінің мазмұнын білім алушыларға меңгерту барысында олардың логикалық ойлауы мен шет тілін меңгерту жұмыстарының ӛз деңгейінде ұйымдастырылмайтындығы; - білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыратын проблемалық жағдаяттардың ӛте сирек қолданылатындығы; - коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда жүйелі сӛйлеуіне әсер 83 ететін «тірек сӛздерді» пайдалануға аз кӛңіл бӛлетіндігі; ӛзіндік жұмыстар орындатқанмен, оның нәтижесін қорытуда білім алушылардың белсенділігін, сӛйлеу мәнерін бір-бірімен қатысын күшейтетін тәсілдердің ӛте сирек қолданылатындығы; жұптық, топтық жұмыстарда білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға жете мән берілмейтіндігі. Осылардың салдарынан білім алушылардың ағылшын тілінен сӛздік қорының аздығы, сӛйлеу шеберлігінің тӛмендігі туындайтыны мәлім. Сонымен қатар, білім алушылардың бірін-бірі тыңдау, бірігіп қорытынды шығару сияқты психологиялық бірлестікке үйренбегендігі, ӛзін-ӛзі жүзеге асыруы мен ӛзін-ӛзі дамытуының, ӛзіне және топтағы оқушылардың білімін бағалай білуінің тӛмендігі және т.б. айтуға болады. Білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға арналған сауалнама, сұрақтар, әртүрлі деңгейде болды. Сауалнамадағы кейбір сұрақтарға болашақ мамандардың оқу-танымдық іс-әрекеті тәжірибесінің қалыптасуына, екінші бӛлігі коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру құралдарына арналды. Сауалнама бойынша оқытушылар білім алушылардың оқу іc- әрекетінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру басты мәселе екендігі саналы түрде түсінетіні, бірақ оқу іс-әрекеті мен коммуникативтік құзыреттілігі туралы білімдері жеткіліксіздігі, тәжірибе және жобалау әрекеті туралы мағлұматтары толық емес екендігі анықталды.Бұл кемшіліктер педагогикалық білім алушылардың оқу іс-әрекетінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі бойынша арнайы әдістеменің болмауымен түсіндіріледі. Педагогикалық іс-құжаттарды, әрбір оқытушының пәндік жұмыс оқу бағдарламасын талдағанда, оларда білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға байланысты мәселелердің жеткіліксіз қамтылғанын байқадық. Педагогикалық университетте оқытушыларының жұмыс оқу бағдарламаларымен және педагогикалық практика бағдарламаларымен танысқанда, білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі ӛз дәрежесінде еместігі айқындалды. Осыдан кейін алынған мәліметтерді нақтылау үшін базалық пәндер бойынша білім алушылардың оқыту үдерісінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырылуын бақыладық. «Ағылшын тілін оқыту әдістемесі» пәні бойынша ӛткен сабақты қайталау барысында білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда сӛйлеу мәнерінде жіберген қателеріне, ӛз ойын жеткізе білу қабілетіне оқытушылардың кӛңіл аударылмайтыны анықталды. Оқытушылардың ӛткізген «Ағылшын тілін оқыту әдістемесі» пәні сабағының мазмұнына талдау барысында оқытушылардың сӛйлеудегі логикалық ой тұжырымы, жаңа тақырыпты баяндауы, сӛйлеу мәдениеті, шығарма мазмұнын дұрыс жеткізе білуі мен педагогикалық біліктілігі бақыланды. Педагогикалық университетте білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруды анықтау мақсатында топтық 84 жұмыстар ұйымдастырылды. Топтық жұмысты білім алушылардың жеке пәндерге деген қызығушылықтары айқын кӛріне бастағанда жүргіздік. Сондай-ақ анықтау эксперименті кезінде болашақ мамандардың педагогикалық практикада барысындағы бастауыш сынып оқушыларының оқу іс-әрекетін ұйымдастыра білу дағдылары тексерілді.Педагогикалық практика кезінде практиканттардың сӛйлеу мәдениеті, балалармен қарым-қатынасы, коммуникативтік-тілдік дағдылары бақылауға алынды. Біздің зерттеу мәселеміздің негізгі нысаны педагогикалық университетте білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру болғандықтан, болашақ мамандардың білімін анықтауда «Коммуникативтік құзыреттілік» атты тақырыпта әңгімелесу жүргізілді. Бұл әңгімелесу барысында болашақ мамандар үлкен белсенділік танытты, ӛз ойларын айтуға тырысты. Тақырып қызық, тартымды болғандықтан, экспериментке қатысқан білім алушылардың барлығы ӛздігінен жауап беруге тырысты. Педагогикалық университет білім алушыларының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға танымдық қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру, шығармашылық ізденіске баулуға бағытталған тапсырмалар жүйесі талқыланып, оның кӛлемі, мазмұны іріктеліп, педагогикалық экспериментке ендіруге ұсынылды. Білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру үшін оқу іс-әрекетін анықтау мақсатында алға қойған міндеттерді шешуге педагогикалық зерттеудің әртүрлі әдістері қолданылды. Онда: оқытушылар мен білім алушыларға сауалнама жүргізу, әңгімелесу, шығармашылық тапсырмалар беріліп, олардың жазба және дербес жұмыстарына талдау жасалынды. Сӛйтіп, анықтау эксперимент нәтижелері шығарылды. (кесте - 2) Кесте 2 – Болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігінің қалыптасуын анықтау эксперименттің нәтижелері (%)
Бұл анықтау эксперименті нәтижесінің динамикалық үлгісін 1-суретте тӛмендегіше қарастырамыз. Бұл мәліметтер бойынша болашақ мамандардың оқу-танымдық іс-әрекеттерінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру жағдайы бүгінгі заман талабына сай жетілдірілу қажеттілігі мен қатар білім алушылардың оқыту үдерісінде танымдық-тілдік тапсырмаларға қызығушылығы тӛмен екендігі анықталды.
Сурет - 2 Болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігінің қалыптасуын анықтау эксперименттің диаграммасы Біздің ойымызша, білім алушылардың оқыту үдерісінде тәжірибесінің тӛменгі деңгейінің бірқатар себептері айқындалды: - бірінші себебі –оқытушылардың оқыту үдерісінде білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігінің қалыптасуына жеткілікті зейін аудармауы; - екінші себебі – оқыту үдерісінде білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігінің қалыптасуына қызығушылықтың тӛмендігі; - үшінші себебі – оқыту үдерісінде білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейін арттыруға ықпал ететін әртүрлі формалар мен әдістерді, ақпараттық технологияларды жеткілікті қолданбауында. Анықтау экспериментінің нәтижелері педагогикалық университетте білім алушылардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға байланысты бұрын бар бағдарламалар мен әдістемелердің кемшіліктерімен оны жетілдіру қажеттілігін айқын кӛрсетті. Осы мәліметтерді ескеріп, тірек университетінде білім алушылардың 86 коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға байланысты тәжірибелік- эксперимент ұйымдастырылды. Тәжірибелік-эксперимент жүргізу үшін «Бастауыш сыныптарда шет тілін оқыту әдістемесі» таңдау пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені дайындалды. Студенттерге арналған оқу-әдістемелік бағдарлама (силлабус) типтік оқу бағдарламасы және мамандықтың жұмыс оқу жоспары негізінде құрастырылды. Тірек топтарында «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы бойынша оқитын білім алушылармен эксперимент ретінде шет тілінің бастауыштың 1 сыныбынан оқытылуына байланысты әрі осы курсқа дейін ӛткен «Шет тілі», «Ағылшын тілін оқыту әдістемесі» пәндері бойынша меңгерген білімдеріне сүйене отырып, осы мамандықта «Бастауыш сыныптарда шет тілін оқыту әдістемесі» атты 1 кредитке дайындаған арнайы курстық бағдарламамызды 3 курста тәжірибелік эксперимент жұмысын жүргізуге әзірленді. 87 2.2 Бoлaшaқ мaмaндapдың ақпараттық технологиялар арқылы коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастырудың әдicтемесі Болашақ мамандардың кәсіби құзыреттілігі мәселесінің кең аясын шешуге деген дайындық ретіндегі педагогтың коммуникативтік құзыреттілігін қарастыру – оны болашақ маман ретінде қалыптасуын қамтамасыз етуді жүзеге асыру қажеттігі туындайды. Коммуникативтік мәселелерді шешу сатыларын проблемалық жағдайларды шешу сатыларына ұқсастықтар бойынша белгілеуге болады, атап айтқанда: мәселені түсіну, мәселені қабылдау, шешу тәсілдерін қарастыру, таңдап алынған тәсілдерді жүзеге асыру, нәтижеге қол жеткізу, нәтижені бағалау, бұған ӛзін-ӛзі бағалау да кіреді. Болашақ мамандардың бастауыш сыныптарда шет тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың негізі болып табылатын келесі әдіс-тәсілдерді меңгерту кӛзделеді: тыңдалым, айтылым, жазылым, естілім. Қазақ тілін оқытуда да меңгертілетін осы әдістерді шет тілін оқытуда қолдану жолдарын салыстыра отырып оқыту мақсаты қойылды. Енді осыларға жеке-жеке тоқталсақ: Тыңдалым – «аудирование» деген терминнің білдіретін мағынасы – «Есту арқылы түсіну». Бұл термин айтылған не техникалық аппараттарға жазылған аудиомәтіндегі сӛздерді, сӛйлемдерді тыңдай білудің нәтижесінде қабылдау және түсіну деген ұғымды білдіреді. Тыңдалымды жете меңгеру оған қатысты мынадай белгілерді үйретумен байланысты: басқа дыбыстардан тілдік дыбыс толқынын, олардың ерекшеліктерін ажырата білу; аудиолық тілдік тұлғалардың мағынасы мен мәнін дұрыс қабылдай білу; мәтіннен қажетті деректі тауып, пайдалана білу; тыңдалымға қатысты негізгі кӛрсеткішщтерді жан-жақты меңгеру. Тілді үйренуде тыңдалымның маңызы мен ерекшелігін белгілейтін ең басты кӛрсеткіш – тыңдалымға арналған мәтін, яғни аудиомәтін. Тілді үйрену барысында тыңдалымның сапалы болуы екі факторға байланысты: а) объективтік фактор, ә) субъективтік фактор. Тыңдалымға арналған мәтін әртүрлі ерекшелігіне сай таңдалады. Олар: үйренетін тлдің айрықша белгілері мен тілдік ерекшелігіне қарай; тақырыбына қарай; мазмұнына қарай; қатысымдық тұлғалардың құрылымына қарай. Мәтінмен жұмыс хабарды түсіну дәрежесіне қарай әртүрлі мақсатты кӛздейді. а) Мазмұнды толық түсіну; ә) Ең басты ойды түсіну; б) Бӛлшектеп түсіну; в) Ақпаратты ӛз қажетіне қарай нақтылап түсу. жүктеу/скачать 2,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||