Мультимедиа технологиялар

13

жинақталған  қасиеттерінің  үш  артықшылығын  қолдану  керек  болады:

артықшылықтар, болжағандық 

жəне 

мiндеттi еместiк. Графикалық

ақпараттарды қысуды жүзеге асыру үшін көптеген əдістер бар. Олардың көбісі

алдыңғы сабақтарда айтылады.

Видео  жəне  анимация. Қазіргі  уақытта  персональды  компьютерлерді

қолдану  ортасы  əлі  де  кеңейтілуде, үй  видеостудиясын  компьютер  қорында

құру  туралы  ой  туындайды. Бірақ, сандық  видеосигналмен  жұмыс кезінде  өте

үлкен көлемді  ақпараттарды  өңдеу  жəне  сақтау  қажеттілігі  туындайды, қазіргі

түснік  бойынша  видео  статикалық  суреттердің  жүйелілігін  қамтамасыз  етеді,

секундына  кем  дегенде   бір-бірін 25÷30 жиілігімен  алмастыратын , сонымен

қатар видео үшін деректер ағыны тiптi ұлы болып табылады.

Мысалы, суреттің 640×480 өлшемі  үшін  жəне  түстің  тереңдігі 16 бит

видеоағыны 25 кадр/секундта (FPS - Frame Rep Second) 50 Мбайт/секундқа тең.

Деректерді  видеоқысу  кезінде  статикалық  суреттерге  қарағанда  əлдеқайда

маңыздырақ болып келеді.

MPEG-қысу  арқылы  видеоақпарат  көлемі  елеулi көрiнуі  мүмкiн, яғни

суреттердің деградациясының көрініуінсіз.

Дыбыс. Мүмкін  сандық  жазба, редактрлеу, дыбыстық  деректердің

толқындық формаларымен жұмыс (WAVE), сонымен қатар сандық музыканың

фондық  көшірмесі. MIDI порты  арқылы  жұмысы  ескерілген. Конвертор

сонымен  қатар WAVE, PCM, AIFF форматындағы (Apple аудиофайлдардың

форматы)  аудиодеректерді  өзгертеді. Соңғы  кездері  МрЗ  ерекше

танымалдылықты 

алды.MPEG-1 Layer III негiзiне 

адамдық 

есту

қабылдауларының  ерекшеліктері  кіреді, "псевдоакустикалық" модельде

көрсетілген. MPEG өндірушілері  постулаттардан  шығарылды, дыбыстық

сигнал  құрамындағы  барлық  ақпараттар  қамтылмайды, олар  маңызды  жəне

қажетті  болып  келеді– бірақ  көп  тыңдаушылар  оларды  қабылдамайды.

Сондықтан  деректердің  нақты  бөлігі  артық  болып  саналады. Бұл "артық

"ақпарат  субъективтік  қабылдау  үшін  ешбір  зиянсыз  өшіріле  алады.

"Тазалаудың" қолайлы дəрежесі бiрнеше рет сарапшылық тыңдаулар жолымен

анықталды. Сонымен  қатар  стандарт  көрсетілген  шектерде  кодтау

параметрлерін  ауыстыруға  мүмкіндік  береді, жоғары  сапада  қысудың  төменгі

дəрежесін  алуға, керісінше, компрессияның  жоғарырақ  коэффициентi үшiн

қабылдаудағы  жоғалтуға  баруға  дейін  барады. Дыбыстық wav-файл, MPEG-1

Layer III өзгертiлген форматына 128 Кбайт/сек –қа ағынның жылдамдығымен,

винчертерде 10-12 есе аз орынды алады. 100-мегабайттық ZIP-дискетте дыбыс

шығарулардың бір жарым сағаты, компакт-дискте реттің 10 сағаты орналасады.

256 Кбайт/сек  жылдамдықпен  компакт-дискке  кодтау  кезінде  музыканың CD-

мен  салыстырғанда  сапа  айырмашылығының 6 сағатын  жазуға  болады,

үйренген сарапталған құлаққа ғана қолжетімді.

Мəтін. Microsoft басқаруында  енгізудің  құралдарына  ерекше  назар

аударылады  жəне  мəтіннің  үлкен  массивін  өңдеу  болаып  табылады. Əртүрлі

əдістер  ұсынылады  жəне  сақтаудың  əртүрлі  форматтары  арасында  мəтіндік

құжаттарды  өрнектеу  бағдарламалары , құжаттардың  құрылымын  қоса,

ағымдық құжатқа тəн  мəтіндік процессорлардың кодтарын басқаратын немесе

14

жиын  машиналары, сілтемелер, кіріспелерін, гипербайларныстары  жəне  т.б.

ұсынылады. Сканерленген текстермен жұмыста мүмкін, символдарды танудың

оптикалық құралдарын қолдану болып табылады.

Мəтіндік  компоненттер. Негізгі  талап  ретінде  мультимедиа-өнімдерінің

барлық  мəтіндік  фрагменттерінің  бір  гипермəтіндік  құрылымға  бірігуі.

Гипермəтінді  айқасқан  сілтемелермен  байланған  мəтіндік  ақпараттың  массиві

ретінде анықтауға болады.

Керек ақпаратты іздеудің қарапайым тəсілі ретінде индексті  іздеу болып

табылады. Сонымен қатар барлық деректер жиналған болуы керек, сұрыпталған

жəне белгілі бір принцип бойынша жиналған. Мысал ретінде əліпбилік немесе

тақырыптық  принцип  бойынша  кітапханадағы  кітаптар  каталогы  болады.

Мұндай жағдайда іздеу iзделiп отырған көзге дейiн ақпараттық ағаш бойынша

түсу сияқты болады.

Гипермəтін  ақпаратын  өңдеу  болжамы  бойынша  бұл – деректерді

көрсетудің  формализацияланған  моделін  қажет  етпейтін, пəндік  облыста

қарастырылған  жүйе. Оның  орнына  ақпараттардың  фрагменттер  арасындағы

семантикалық (мағыналық) байланыстар  қолданылады, яғни  олар  формальды

түсінікті  қамтымайтын, бірақ  осы  байланыстардың  негізінде  көруді  жүзеге

асыру мүмкін, ақпаратты талдау жəне жаңа фрагменттерді құру.

Гипермəтін. Гипермəтiн  жолының  дамуы  гипермедиа  болып  табылады,

сілтемелер мультимедиа-компоненттердің əртүрлі  түрлерін қамтиды: суреттер,

дыбыстар, видео жəне т.б.

Екіөлшемді  анимация  кадрлық  анимация  бойынша  дəстүрлі  əдісті

қолданады. Кейбір  жағдайларда  твининг (tweening) қолданылады, ол  аралық

кадрларды автоматты генерациялау болып табылады. Сонымен қатар морфинг,

суреттерді  деформациялау, əртүрлі  оптикалық  эффектер  жəне  түстің  циклдық

өзгеруі  қолданылады.

Технология бойынша қуыршақтық үшөлшемді анимацияны еске түсіреді:

міндетті түрде объектінің қаңқасын құру керек, материалдарды анықтау қажет,

оның  жабысқан  барлық  бiртұтас  сахналарға  құрастыру, жарықтықты  жəне

камераны  орнату, сосын  фильмде  кадрлар  санын  жəне  заттардың  қозғалысын

қою керек.

Қазіргі  уақытта  видеоның  екі  типі  бар: аналогті  жəне  сандық. Сандық

видеофайлдардың  көлемін  кішірейту  үшін  деректерді  қысу  əдістері

қолданылады, яғни  олар  математикалық  алгоримдік  жоюларда  негізделеді,

видеосигналда  бар  ұқсас  мəлiметтердi топтау  жəне  ортақ  шамалылары. Қысу

алгоримдердің  көптеген түрлері бар,  олардың қатарына  Compact Video, Indeo,

Motion-JPEG, MPEG, Cinepak, Sorenson Video.

Мультимедианың  жүйесін  құрастыру  үшін  қосымша  техникалық  қолдау

қажет: аналогты-сандық  жəне  сандық-аналогты  түрлендiргiштер  аналогты

аудиоларды  жəне  видеосигналдарды  сандық  эквивалентке  жəне  керісінше

ауыстыру  үшін, қарапайым  телевизиялық  сигналдарды  түріне  қалыптастыру

үшін  видеопроцесстер, жаңадан  өндiрiлетiн  электронды  сəулелiгi дисплейдiң

тұрбасына, теледидар стандарттарының өзара өзгеруi үшiн декодерлер жəне т.б.

Дыбыстық  карталар. IBM үйлесiмдi компьютерлерінің  дыбыстық

15

карталары үшін  келесi тенденциялар бақылап отырады; Біріншіден, дыбысты

жиілік модуляциямен (FM) бірге ойнату үшін енді  кестелік (wavetable) немесе

\УТсинтез қолданылады, солай алынған сигнал, нақты аспаптардың дыбысына,

РМ-синтезге  қарағанда  ұқсас  келеді. Екіншіден, бұл  дыбыстық  карталардың

ұқсастығы.Құралдар  дамуының  тарихымен  салыстырғанда, мультимедиа  де-

фактоның  бiрнеше  негiзгi стандарттарының  дыбыстық  карталарына  қарағанда

пайда болды.

Үшіншіден, қазіргі  дыбыстық  карталардың  компонентінің  бірі  болып

сигналды  процессор DSP(Digital Signal Processor) болды, осы  құралдың

функционалды міндеттерінің мүмкіндіктеріне мыналар жатады: сөздiң айырып

тануы, үш  өлшемдi дыбыс  шығару, %Тсинтез, сигналдарды  қысу  жəне

декомпрессиясы. Төртіншіден, жүйелiк  төлемде  дыбыстық  карталардың

функцияларының 

интегралдауын 

орнықты 

тенденция 

пайда 

болды.

Бесiншiден, өндiрушiлердiң  фирмасының  табиғи  көшiрмеден  астам  дыбысына

талпынысына (3D ) көлемдi немесе  үш  өлшемдi дыбыс  шығару  технологияны

пайдаландыра  алады. Алтыншы, CD-ROM ерiксiз  келтiрулердi қосу.

Жетіншіден, DualDMA карталарда  режимі  қолданылады, яғни  жадыға  тура

қатынас құру.

Дыбысты  енгізу, шығару  құрылғыларының  ең  бастысы  аудиоадаптер.

Оған: кірістер-сызықтық  кіріс, микрофонды кіріс, CD ROM-ға  арналған  кіріс,

сигналдарды  микширлеуге  арналған  тəуелсіз  кіріс; MIDI-сигналдар  үшін  кіріс

жəне  шығыс; қалыпқа  келтіруші  кіріс  күшейткіштері-сигналдарды  кіріс

араластырушылары-микшер; аналогты  кіріс  дыбыстық  сигналдарды  цифрлық

кодтарға  түрлендіруші  аналогты-цифрлық  түленгіштер (АЦТ); арнайы

дыбыстық  эффектілерді (көлемді  дыбыс, жаңғырық  жəне  т.б.) ойнату  жəне

дыбыстық  сигналдарды  өңдеудің  күрделі  тəсілдерін (шуылды  басу, DOLBY

жүйесі  жəне  т.б.) жүзеге  асыратын, сондай-ақ, цифрланған  дыбыстық

сигналдарды  компрессиялау /декомпрессиялау  жүйесін  аппараттық  жүзеге

асыруға  арналған DSP сигналдық  процессоры (немесе ASP); цифрлық

кодаларды (файлдарда 

сақталған) қайтадан 

аналогты 

сигналдарға

айналдыратын цифроаналогты түрлендігіш (ЦАТ), электромузыкалық аспаптар

мен олардың интерфейстеріне MIDI стандартын қанағаттандыратын музыкалық

дыбыстар  синтезаторы, бұл FM-синтезаторы  немесе  музыкалық  дыбыстарды

кестеден  таңдайтын (кестелік  синтезатор  деп  те  аталады) толқындық

синтезатор;  стереофондық шығыс күшейткіші жəне микшер.

Лазерлік дискілер, CD ROM. Бұл құрылғы, жалпы дискілер қымбат емес,

өте  сенімді, ақпараттың  үлкен  көлемін  сақтай  алады, сондықтан  олар

программаларды, деректердің  үлкен  көлемін  жеткізуге  өте  ыңғайлы,

деректерге: каталогтар, энциклопедиялар, оқытатын, демонстрациондық, ойын

бағарламаларын  жатқызуға болады.

IBM PC біріккен  компьютерлерінде  бейнесигналдармен  жұмысқа

арналған құрылғылар өте көп. Бірнеше түрге жіктеуге болады: бейнетізбектерді

(Cupture play) енгізу  жəне  ұстау  құрылғылары, фрейм  грабберлер

(Framegrabber), TV-тюнерлер, VGATV жəне  MPEG-плейерлер  сигналдарын

түрлендіргіштер.

16

TV-тюнер. Бұл  карта  немесе  бокс (шағым  коробка) түріндегі

құрылғылар. Олар  кабельдік  телевидене, бейнемагнитофоннан  неміс

комкодерден (camcorder) келіп  түсетін 

аналогты 

бейнесигналдарды

түрлендіреді. TV-тюнерлер MPEG-плейерлер  немесе  фрейм  граббер. Сенімді

басқа  да  құрылғылардың  құрамына  кіру  мүмкін. Олардың  кейбіреулерінде

дыбысты  түрлендіруге  арналған  тіркелген  микросхемалары  болады. Кейбер

тюнерлер телемəтінді шығару мүмкіндігінде қамтиды.

Фрейм  грабберлер. Графикалық, аналогты-цифрлық  микросхемаларды

қамтиды, ол  бейнесигналдарды  дискреттеуге, көріністің  жекелеген  кадрларын

буферге  сақтауға (оны  алдағы  уақытта  дискіге  немесе  монитор  терезесіне

шығару үшін) мүмкіндік беретін бейнесигналдарды өңдеуге арналған.

VGA-TV түрлендіргіштер. Бұл құрылғы VGA көріністің цифрлық түрдегі

сигналын  аналогты  сигналға  аударады, оны  алдағы  уақытта  телевизиялық

қабылдағышқа енгізуге болады.

Бейнеұстау платасын бағалау өлшемі. Телевидение жүйесіндегі платаның

маңызды  көрсеткіші  телевидениенің  қандай  жүйеде  жұмыс  істейтіндігіне

байланысты. Платаның  мультижүйелік  болғаны  дұрыс, яғни PAL, NTSC,

SECAM-ды  қолданғаны  жөн. Келесі  маңызды  сипаттама – платаның  қандай

сигнал түрлерімен жұмыс жасайтындығында. Overley режимі – егер плата осы

режимді  қолдаса, онда  компьютерлік мониторда "тірі"толық  экранды видеоны

көруге  болады. Берілген  мүмкіндік  жұмысты  қарапайымдырақ  жəне  көрнекі

жасауға, сонымен  қатар  видеомəліметті  көру  үшін  видеомониторды  жиі

қолдану көп қажет етпейді. Дыбыстық мүмкіндіктер  – егер дыбыс видеоұстау

платасының  ішіне  құрастырылған  болса, жақсы  болады. Бағдарламалық

қамтама  жəне  тезегіштер – ереже  бойынша  сызықты  емес  видеомонтаж  үшін

санды  платаның  видеосын  иемденеді. Ол  үшін  видеомонтаждық  пакеттер,

қолданылады, яғни 

олар 

сіздің 

видеомəліметіңізді 

эффектілермен,

фильтрлермен, титрлармен  жəне  т.б. безендіреді. Көптеген  платалар

жабдықтауды жиынтығына ұқсас пакеттерді қосады.

Қатты дисктер – берілген плата винчестердің қандай  типтерімен қажетті

өндіруді қамтамасыз етілуі керектігін алдын ала анықтау қажет.

Негізгі əдебиет: 1[31-44], 2 [97-111], 2 [6-8, 11-12, 20-21]

Қосымша əдебиет: 2 [12-15, 35-41]

Бақылау сұрақтары.

1.Мультимедиа өңдеуінің құралдар түсінігіне не кіреді ?

2.Мультимедианың техникалық құралдарына не жатады?

3. Видеоұстаудың қандай платалар ын білесіз?

Дəріс 3. Бағдарламалық құралдарға шолу

Мультимедиалық  қосымшаларды  өңдеу  үшін  бағдарламалық

құралдардың көптеген түрі бар. Оларды бірнеше категорияларға бөлуге болады:

- суреттерді құру жəне өңдеу құралдары;

- анимацияны құру жəне өңдеу құралдары, 2D, 3D – графикалар;

- видеосуреттерді  құру  жəне  өңдеу  құралдары (видеомонтаж, 3D-

титрлар);

17

- құру құралдары жəне дыбысты өңдеу;

- Презентацияны құру құралдары.

Графика  жəне  фотосурет. Графикалық  редакторлар  қазiргi суреттермен

(көбінесе  сканерленген) манипуляция  жасауға  бағытталған  жəне  суреттің  кез

келген  тұрғысын түзетуге құралдар жиынтығын қамтамасыз етеді. Векторлық

графиканың  бағдарламаларында  геометриялық  түсіндірме  ретінде  сақталатын

объектілер мен суреттер, бір – бірінен тəуелсіз өмір сүреді, кез келген уақытта

өзінің  қабатын  өзгертуге  мүмкіндік  береді, орналастыру  жəне  кез  келген

композициялықты  құра  алатын  кез  келген  басқа  объектілердің  атрибуттарын

орналастырады. Векторлық  графиканың  қазіргі  бағдарламалары  растрлық

суреттермен жұмыс істеу үшін құралдарын қамтиды.

Adobe Photoshop.  Суреттерді  өңдеудің  кəсіби  пакеті. Қабаттармен

жұмыстарды  қолдайды  жəне  векторлық  графика  бағдарламаларынан

объектілерді  экспорттауды  қамтамасыз  етеді. Түсті  түзету  үшін  құралдардың

толық  жиынын  қамтиды, яғни  суреттердi өңдеулер, қарама-қарсылықтың

реттеулерi жəне түс қанықтығы, жасырулар, əртүрлі  түстік эффектілерді құру.

40-тан  астам  фильтрлер  түрлi арнайы  эффекттерді  құруға  рұқсат  береді.

Қосылатын модулдардың жиыны əр түрлi өндiрушiлермен жасалған.

CorelDRAW . Графикалық  редактор, кең  мүмкiндiктеріне  ие  болатын

жəне  дайын  бейнелердің  үлкен  кітапханаларымен, классикалық  бағдарлама

ретінде  тұрған  векторлық  сурет  салу. Пакет  тек  суре  салу  үшін  ғана  емес,

сонымен  қатар  графикаларды  дайындауға  жəне  растрлық  суреттердi

редакциялау үшін арналған. Ол файлдарды басқарудың өте жақсы құралдарын

қамтиды  жəне  компьютер  дисплейінде  слайд-фильмдерді  көрсету  мүмкіндігі,

қолдан сурет салуды жəне бейнелердің қабаттарымен жұмыс жасауын қамтиды,

арнайы  эффекттерді  қолдайды, сонымен  қатар  үшөлшемді, жəне  мəтiндермен

жұмыс жасу үшiн икемді мүмкiндiктерді қамтамасыз етеді.

2D-графикасы  жəне  анимациясы. Екіөлшемді  анимация  кадрлық

анимация  бойынша  дəстүрлі  əдісті  қолданады. Кейбір  жағдайларда  твининг

(tweening) – аралық  кадрларды  автоматты  генерациялау  болып  табылады.

Сонымен  қатар  морфинг, суреттерді  деформациялау, түрлі  оптикалық

эффектілерді жəне түстің кезеңдік өзгеруі  қолданылады.

CorelXARA. Векторлық  бейнелрді  құруға  мүмкіндік  берді. Мөлдiрлiктiң

тамаша  жүзеге  асырылған  градиеттік  қасиеттерінің  эффектiсіне  ие  болады.

Бағдарлама  растрлық  бейнелердің  негізгі  операцияларын  орындайды: түстің

тереңдігін  өзгерту,  жарықтық, қарама-қарсылықтар, ашықтық, көмескі

бейненің фильтрін қолдану жəне басқа арнайы эффектерді қолдану. Үлкен ішкі

кеңейтілу( дюймде 72 мың  нүкте ) объектілерді 2500 есе  үлкейтуге  мүмкіндік

береді.  JPG, GIF жəне  анимацияланған  GIF форматты  файлдарды  көруге

рұқсат етеді. Adobe Photoshop үшін plug-in-мен үйлесiмдi келеді

Adobe 

Illustrator.  Adobe  фирмасының  Illustrator  векторлық  пакеті

иллюстрацияларды  құруға  арналған  жəне  беттердің  жалпы  дизайнын  өңдеу

үшін  жəне  дайын  бейнелерді  жоғары  кеңейтілуімен  шығаруға  бағытталған.

Пакет фигураларды  жəне  кез келген форманың нышандарын  құруға, ал  сосын

масштабтау, айналдыру  жəне  оларды  деформациялауға  мүмкіндік  береді.

18

Сонымен  қатар Illustrator текстпен  жұмыс  жасау  үшін  аспаптардың  кең

спектрiн жəне көп бетті құжаттарды қамтиды.

GIF Animator. Ulead фирмасының  анимация  бағдарламасы GIF-

файлдардың  артықшылықтарын  кейбір  бейнелерді  сақтау  үшін  қолданады.

Видеодан  айырмашылығы, анимация  кезінде  əр  бейне  үшін  жеке  бір  момент,

орны жəне экранда бейненің пайда болу ұзақтығы орнатылады. Бейнелер   еркін

өлшемдерді  қамтуы  мүмкін, онда  күрделі  шығармаларды  бөлек  бөліктерден

жинау арқылы құруға болады.

Macromedia Flash. Бағдарлама  екіөлшемді  бейнелердің  анимациясын

құруға мүмкіндік береді, видео  жəне дыбыстық  қатарларды дайындайды  жəне

редакциялайды, бір видеороликке барлық компоненттерді біріктіреді.

3D-графикасы  жəне  анимациясы. 3D Studio MAX. 3D-анимацияның  ең

танымал  пакеттерінің  бірі Kinetix фирмасының  өнімі. Бағдарлама  үшөлшемді

фильмді  құрудың  бүкіл  процесін  қамтамасыз  етеді: объектілерді  модельдеу

жəне көріністі, анимацияны жəне визуалдауды қалыптастыру, видеомен жұмыс.

Бағдарлама SGI жұмыс  станциясы  үшін  мықты  пакетпен  бақталас  рөліне

ұсынылады. Бағдарламаның  интерфейсі  барлық  модульдр  үшін  тең  жəне

интерактивтіктің  жоғары  дəрежесін  қамтиды. 3D Studio MAX анимацияны

басқарудың  кеңейтілген  мүмкіндігін  жүзеге  асырады, əр  объект  өмірінің

тарихын  сақтайды  жəне  əртүрлі  түстік  эффектілерді  құруға  мүмкіндік  береді,

3D-акселераторларды  қолдайды  жəне  ашық  архитектураны  қамтиды, яғни

үшінші  бір  фирмаларға  қосымша  қолданбаларды  жүйеге  қосуға  мүмкіндік

береді.

Maya. Alias|Wavefront фирмасының  үшөлшемді  анимация  пакеті. Оның

құралдары  модельдеу, күрделі  иерархиялық  объектілермен  жұмысты

қолдайтын жəне үстірттігі, полигон деңгейінде объектілерді құрудың ең мықты

жəне  ыңғайлы  құралдардың, ең  маңыздысы, сплайндардың  кешенінің  бірі

болып  табылады. Пакет  шынайы  бейнелерді  құруға  мүмкіндік  береді, тамаша

айқындау мүмкіндіктерінің арқасында –  қоңыр түске түскен ақ дақтарды жəне

басқада  эффекттерді  қолданып  бағытталған  жəне  шашыранды  болып  келеді.

Пакет  көлеңкелеудің  қымбат  құралдарын  жəне  шындықтың  берілуінің

үстірттігін қолдайды, яғни тегіс жəне қатты  үйлесімді жандандыруға мүмкіндік

береді, өзінің  компьютерлік  шығу  тегін  шығарады. Maya объектілер

анимацияларының  қымбат  құралдарын  қамтиды, жарық  пен  камераның

көздерін, бөлшектерi бар  жұмыс  үшiн  өте  жақсы  құрал-сайман  жəне

анимацияларды  автоматизациялау. Пакеттегі  анимация  кілттік  кадр  ретінде

құрылады, инверсті  кинематика  негізінде  жəне  тірі  актерлерден  компьютерлік

кейіпкерлердің қозғалыстарын тасымалдау технологиясының көмегімен жүзеге

асырылады, яғни  ол  объектілердің  табиғи  қозғалысы  ретінде  нəтижені  алуға

болатынын көрсетеді.

Видео.  Видеоны  редактирлеу  үшін  көптеген  бағдарламалық  өнімдерді

қолдануға  болады. Үшөлшемді  анимация  пакеттеріне  қосымша  ретінде  тар

шеңберде  мамандырылған  бағдарламалар  бар, мысалы, көлемдi шрифттерді

құру болып саналады. Олар  сонымен  қатар  анимацияның əртүрлі  эффекттерін

қолданады, бейненің  визуализациясын  орындайды  жəне  видеофайлдарды

19

құруға мүмкіндік береді.Олардың кейбіреулері келесіде айтылады.

Adobe Premiere. Цифрлық  видеоны  редактрлеудің  кең  таралған

бағдарламасы. Ыңғайлы  интуициялық  түсiнiктi интерфейске  ие  болады.

Бірнеше  видео  жəне  дыбыстық  каналдарды  қолдайды, кадрлар  арасында

ауысулар  жиынын  қамтиды, дыбысты  жəне  бейнені  синхронизациялауға

мүмкіндік  береді. MOV жəне AVI форматты  файлдарды  қолдайды. Қосымша

модульдердің (plug-ins)  қосылуы  тəуелсіз  өндірушілерден  бағдарламалардың

мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Сандық  дыбыс. Дыбыспен  жұмыс  жасауға  арналған  бағдарламалар

шартты түрде екі үлкен  топтарға бөлуге болады: секвенсорлар- бағдарламалар

жəне  бағдарламалар, дыбысты  жазудың  цифрлық  технологияларына

бағытталған, олар дыбыстық редакторлар деп аталады.

Sound Forge. Sound Forge бағдарламасы  дыбыстық  редакторлар

арасындағы  көшбасшысы  болып  саналады. Ол  редактрлеудің  мықты

функцияларына  ие, DirectX технологиясын  қолдйтын  кез  келген  қосылған

модульдерді  салуға  мүмкiндiк  бередi, ыңғайлы  қазіргі  интерфейс  болып

табылады. Екі  қосымша  компонентті  қосады: Batch Converter – файлдар

топтарын  бір  жалпы  файлға  біріктіруге  мүмкіндік  береді  жəне  Spectrum

Analysis – деректерді  екі  түрде  көрсетеді (спектр  жəне  фонограмма), Фурье

жылдам  қалыптасуын  қолданады. Қазіргі  дыбыстық  форматтарды  қолдайды,

сонымен қатар  RealAudio.

Презентациялар  жəне басқа  мультимедиа-өнімдер. Барлық  мультимедиа-

компоненттерді  құрған  соң  бір  мультимедиа-қосымшаға  біріктіру  қажет.

Сонымен қатар бағдарламалық құралды таңдауды оның өндіру үшін тапсырма

туындайды. Əртүрлі  мультимедиа-компоненттерді  бір  өнімге  біріктіру

құралдарын үш топқа бөлуге болады:

- басқарушы программаны тiкелей өңдеу үшiн алгоритмдік тілдер;

- презентацияны  құру  жəне  оларды  Интернетте  жариялау  үшін  арнайы

бағдарламалар (мультимедиа-қосымшалардың жылдам дайындығы);

-мультимедианың авторлық аспапты құралдары.

Бөлу  бұл  шартты  түрде  жеткілікті, себебі  көптеген  құралдар

бағдарламалық  модульдерді  сценарий  тілінде  құрудың  мүмкіндіктеріне  ие

болады. Ереже бойынша, құралды таңдау мультимедиа-қосымшалардың жұмыс

тиімділігінің  талаптарында  қалыптасады  жəне  оны  өндірудің  жылдамдығы.

Сонымен  қоса  маңызды  талап  болып  қолданушымен  өзара  қатынас  дəрежесі

саналады. Арнайы  презентациялық  бағдарламалар  бірінші  ретте  ақпаратты

беруді  компьютерден  қолданушыға  бағытталған. Авторлық  аспапты  құралдар

өзара  қатынастың  жоғары  дəрежесін  жүзеге  асыруға  жəне  шынымнде

интерактивті қосымшаны құруға мүмкіндік береді.

Кез  келген  алгоримдік  тілде  мультимедиа-қосымшаларды  өндіру  үшін

бағдарламалауды білу қажет, бірақ қазіргі визуальді бағдарламалаудың ортасы

бөлек 

интерфйстердің 

элементтерін 

құруға 

əртүрлі 

шеберлермен

толықтырылған, бағдарламаның  кодын  автоматты  түрде алуға  болады. Өндіру

үшін  уақыт  шығыны  бұл  жағдайда  маңызды  болып  келеді, бірақ  алынған

қосымша – компьютердің  ресурстарын  оптимальды  қолдануы  жəне  жұмыс

20

жасаудың жылдамдықтары болып табылады.

Авторлық  аспапты  құралдар  өндіру  процесін  қысқартуға  мүмкіндік

береді, бiрақ құрылған қосымшаның жұмысының тиiмдiлiгiндегi ұтылыстарын

бередi. Сонымен  қатар, өндіру  үшін  міндетті  түрде  берілген  құралдың

мүмкіндігін  жақсы  білу  қажет  жəне  олармен  жұмыс  істеудің  эффективті

əдістері.

Қарапайым  жəне 

жылдам  ретінде  презентацияларды  құрудың

бағдарламаларын  қолдану  болып  табылады, кейбір  жағдайларда  күрделі  емес

мультимдиа-қосымшаларды құру мүмкіндіктері жетерліктей болады. Авторлық

жүйелер  бағдарламалық  өнімдерді  қолданушымен  өзара  қатынастың  жоғары

дəрежесімен  құруға  арналған. Қолданушылық  интерфейсті  өндіру  үшін

авторлық  жүйелер  арнайы  сценарий  тілін  ұсынады. Олар  соңғы  өнімді  құруға

мүмкіндік  береді, барлық  мультимедиа-компоненттерін  бір  басқарушы

бағдарламаға  біріктіреді. Оның  басты  ерекшелігі  жалпы  интерфейстің  бар

болуы, кез  келген  мультимедиа-компоненттен  таңдауға  рұқсат  береді,

орындауға жібереді (дыбыстық файлды тыңдауға жəне видеоны көруге), тиісті

объектіні іздеуді ұйымдастыру.

Презентацияны құру бағдарламалары бастапқыда электронды слайдтарды

жасауға  қолайлы, баяндамашының  хабарламасын  мысал  келтіруге  көмектесу,

енді барлығы көбінесе мультимедианы қолдануға бағытталады. Үлкен көлемде

мұндай  бағдарламалар, жиынмен  айыратын  бейнелеу  жəне  анимация

эффекттерi қолданылады.

PowerPoint. Microsoft Office пакетіне кіретін презентациялық бағдарлама.

Көрнекі  жəне  анимациялық  эффекттердің  саны  бойынша  көптген

мультимедианың  авторлық  аспаптық  құралдарға  жол  бермейді. Орыс  тілді

нұсқасының болуы орыс тілінде мəтіндермен жұмыс жасауға мүмкіндік береді.

Интернеттің  орнатылған  қолдауы  презентацияларды HTML кеңейтуімен

сақтауға  мүмкіндік  береді, бірақ  анимациялалған  компоненттері PowerPoint

Animation Player арнайы  қосымшаның  қоюларын  талап  етедi. Күрделі

бағдарламалық құрылымдарды Visual Basic for Application бағдарламалауының

тілінде құруға мүмкіндігі бар. Custom Soundtracks Add-In арнайы құрылымдары

презентацияны  мелодиялардың  мол  тандау  мүмкiндiгiмен  фон  музыкалық

бақылап отыруымен толықтырады.

жүктеу/скачать 0,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: