Н. Ж. Жақашов, Ж. Ж. Бекмағамбетова, М. Е. Жоламанов, Қ.Қ. Тоғызбаева
жүктеу/скачать 9,48 Mb.
|
Учебник Гигиена-каз
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Нормалау қағидалары.
| 2. Нормалаудың бiрiншi кезектiлiгi .
Ғылыми техникальқ прогрестiң жедел қарқынмен дамуы, жылсайын өндiрiсте қоршаған ортаны ластайтын ондаған жүз жаңа химиялық қосылыстардьң пайда болуына әкеп соғуда. Бұл заттардың биологиялық белсенділігі белгiсiз деп айтуға болады, ал ғылым қарамағындағы зерттеу мекемелерi мұндай мәлiметтердi алу үшiн жеткiлiксiз. Сондыктан да гигиена ғылымы практика алдында қарыздар . Жоғарыда айтылғанды ескере отырып, гигиеналық нормалауды жүргiзу кезiнде, қай факторды бiрiншi кезекте нормалау керек екендiгiн анықтау қажет. Оны анықтауда негізге алатын критерийлер: 1. Нормалауға алатын фактордың көп тарағандығы және оның әсерiне ұшырайтын (адамдардың) халыктың саны. Қоршаған ортада көп тараған факторлар бiрiншi кезекте нормалануы тиiс. 2. Фактордың биологиялық әсер сипаты. Салдары әсерінен бiраз уақыт өткеннен кейiн пайда болатын (мутагендiк, канцерогендiк, эмбриотоксикалык) факторлар алдымен нормаланауы тиіс. З. Фактордың көзі болып табылатын өндiрiстiң келешектегi дамуын ескерiп, оның әсер ету кеңдiгiнің болжау. Бiрiншi кезекте нормалауға алынатын факторлар өндiрiстiң кеңейу дәрежесiмен аньқталады. 4. Фактордың коршаған ортада тұрақтылығы. Бiрiншi кезекте ең тұрақты факторлар нормалануы қажет. 5. Биологиялық белсенділігінің күрт жоғарлауына әкеп соғатын, заттың қоршаган ортада трансформациялануы. Осындай заттарға норматив бiрiншi кезекте орнатылуы қажет (мысалы, сынап металы микроорганизмдердiң әсерiмен, ұыттылығы сынаптан жоғары, метилсынапқа айналады). 6.Нормалауға алынатын фактордың денсаулыққа зиянды әсерiн одан әрi күшейтетiн басқа факторлармен өзара әсерлесеуі (аралас, кешенді, қабаттасқан). 7. Фактор жөнiнде мәлiметтер болуы және гигиеналық зерттеу жургiзу үшін мүмкіндік болуы. Бiрiншi кезек осы бөлiм бойынша қорытындыға байланысты берiледi. 3. Нормалау қағидалары. Орта факторларын нормалау теориясы, нормалау саласында жаңа білімдерді алған сайын, үнемі жетiлдiрiлiп және толықтырылып отырады. Дегенмен нормалау келесi қағидалар негiзiнде жүргiзiледi: 1. Медициналық көрсетуi жағынан бірінші орында болу қағидасы. Бұл қағиданың негiзiнде, адамның денсаулығы мен оның өмiрiндегi санитарлық жағдайына, фактор әсерiнiң бiрiншi дәрежелiк маңыздылығы туралы жағдайлар жатыр. Бұл кез келген фактор үшiн гигиеналық норматив орнатудың негiзгi қағидасы және ешқандай мүлтiксiз орындалуы қажет. Бұл қағида бойынша: 1. Іс жүзiндегi концентрацияны төмендету жөнiнде тиiмдi шаралардың жоқтығы және қоршаған ортаға түсетiн су немесе ауаға ұшатын шаңдарды, газдарды тазартатын әдiстiң жоқтығы жөнiндегi ешқандай себептер бекітілетін норматив деңгейiне әсерiн тигiзбеуi қажет. 2. Гигиеналық регламент орнатқанға дейiн заттар өндiрiске енгзiлмейдi, осыған байланысты ғылыми зерттеулер алдымен жургізiлуі қажет. 3. Бекітілген норматив, қазiргi ғылымның ең соңғы жетiстiктерiн ескерген кезде, адам үшiн абсолюттiк қауiпсiздік кепiлдiгiн беруi қажет. 2. Ағзаның биологиялық жауаптарын дифференциялау қағидасы. Ағзаның химиялық заттардың әсерiне реакциясы үш көрсеткiштерге байланысты: заттың биологиялық белсенділігіне; заттың дозасына: ағзаның қарсылық күшiне Неғурлым заттың биологиялық белсенділігі және оның концентрациясы (дозасы) жоғары болса, сондай-ақ, ағзаның қарсылық күшi төмен болса, солғұрлым ағзаның биологиялық жауабы күштiрек болады. Ағзаның биологиялық жауабын келесi түрлерге бөледi: өлiм-жітім, аурушандық, аурудың физиологиялық белгiлерi, ағзадағы табиғаты белгісіз өзгерістер, заттардың ағзада жиналуы. Бұл кезде келесі заңдылықтарды айырып көрсетуге болады: Биологиялық жауаптың ең үлкен күшiне (өлiм -жітім) ең аз жауап жиiлiгi сәйкес келедi, яғни ағзаның жауабы қолайсыз әсерге ұшыраған халыктың ең аз бөлiгiн қамтиды. Биологиялық жауаптың ең аз күшiне (заттың ағзада жиналуы) жауаптың ең үлкен жиiлiгi сәйкес келедi, яғни жауап реакциясы қолайсыз әсерге ұшыраған халықтың бәрін де қамтиды. Ағзаның қарсылық күші ауыспалы мөлшер болып табылады, себебi ол қолайсыз фактор әсер еткен кездегi генетикалық кодқа және функционалдық, жағдайына байланысты. Бiрдей жағдайларда бiр адамның ауырып калуы мүмкiн, екiншiсi ауырмайды. Ең сезiмтал контингенттерге балалар мен қарт адамдар жатады. Осы айтылғаннан гигиеналық нормалаудың маңызды екi шарты шығады: Нормативтер биологиялық жауаптың бiрiншi төрт деңгейiн (өлiм-жітімді, аурушандықты, аурудың физиологиялық белгiлерiн, ағзадағы, табигаты белгiсiз, өзгерiстердi) болдырмауы қажет. Биологиялық. жауаптың бесiншi деңгейiн болдырмауға (заттың ағзада жиналуын) бүгiнгi күнi мүмкiншiлiк жоқ. Нормативтер халықтың ең сезiмтал топтарын ескеруi қажет. жүктеу/скачать 9,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|