Н. Ж. Туралина Қазақ поэзиясы: стиль және бейнелілік
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
Н. Ж. Туралина аза поэзиясы стиль ж не бейнелілік
| ҚОРЫТЫНДЫ
Мұзафар Әлімбаев:«Ақын өлеңмен ойлайды, өрнекпен толғайды», – дейді. Шындығында да, дүниені, қоршаған ортаны, өмірді, тұрмыс-тіршілікті ақындық көзбен көру, құпия жұмбақтарына үңілу, өткір де шынайы қабылдау, түйсіну, тану – поэзия тілінің бастау көзі. Яғни, ақындық шеберлік – сөз өнерпазының көркемдік ойлау жүйесіне, ақындық сапасына, терең дүниетанымына тікелей қатысты. Ендеше, Мұзафар Әлімбаевтың ой-өрісі, дүниетаным өресі, білім-білігі, парасат-пайымы, шығармашылық қабілет- қарымы айрықша назар аудартады. Сол себептен ақын поэзиясының бейнелілік жүйесінде небір көркемдік құбылыстар аса мол. Қуатты ақындық ой-сезімінен нәр-қорек тапқан ақын тілінде алуан сырлы көркемдегіш-суреттегіш құралдар қызметін зерттеу жұмысы барысында бағамдауға талпындық. Ақын шығармаларының музыкалық архитектоникасы өлең құрылысына жасаған түбірлі өзгерістерінен де көрінеді. Ол өлеңнің буын, бунақ, тармақ, ұйқас, шумақ, дыбыстық жүйесіне қыруар жаңалықтар енгізді. Әрине, мұның барлығы көркемдік мақсаттан, саналы поэзиялық ойдан, философиялық толғаныстардан туғандығын байқауға әбден болады. Шығармашылық әлемін шолар болсақ, мынандай сипат-белгілерді атауға болады: – Ақынның ұлтжанды азаматтығы, елдік ұранына жаршы болуы. Мұзафар Әлімбаев қазақ өлеңін көпсөзділіктен, боссөзділіктен арылтқан ақын. – Өлең түрлерін байытуға, құбылтуға баса зер салып, отыздан астам түр енгізген. – М.Әлімбаев қазақ әдебиетінде философиялық поэзияны көркейтуге үлес-сыбаға қосқан ақын. – М.Әлімбаев – қазақ поэзиясында диалог-өлеңдер жанрын дамытқан ақын. – М.Әлімбаев – қазақ поэзиясына жалғыз жолды жырларды тұңғыш енгізе бастаған ақын. – М.Әлімбаев – қазақ поэзиясында қос сөзді жырлар, үш сөзді жырларды алғашқы жазған ақын. – М.Әлімбаев – қазақ поэзиясында ұмытылған түр - рубаиларды қайта жандандырушылардың алдыңғы сапындағы ақын. –М.Әлімбаев – қазақ поэзиясында төлтума нақылдар тудырушы ақын. –М.Әлімбаев – қазақ поэзиясына окказианал сөздерді енгізген алғашқы ақын. Диссертациялық жұмыста М.Әлімбаев поэзиясының ең басты, ең негізгі ерекшеліктерін, атап айтқанда лирикалық кейіпкер табиғатын, бейнелілік жүйесін және өлең құрылысын сөз еттік. Ақынның лирикалық «меніне» ішкі рухани дүниенің байлығы, лирикалык ой-сезім, ұлттық дүниетаным, философиялық ой түйіндеулер, адамгершілік қасиеттер, ақиқат, қайырым мен 83 сұлулықтың үйлесімі, жақсылыққа, жаңалыққа құштарлық, идеялық -эстетикалық мұрат, азаматтык әуен, әлеуметтік сана тән. «Арманшылмын абыз қазақ атамдай, Ақылдымын атаң айтқан мақалдай. Дарындымын, жалындымын әкеңдей, Кең далаға кең тарадым мәтелдей» [47, 383-б], – дегені осынау пікірімізге дәлел. Мұзафар Әлімбаев қазақ халық ауыз әдебиеті тұнығынан сусындап, фольклорлық туындылардың жарқын үлгілерін жинастырып, олардан тәлім алып, көңілге түйіп, сол дәстүрді жалғастыра, жаңа қырынан жарқырата алды. «Халықтан асқан ақын да жоқ, өнерпаз да жоқ» [72,52-б], «Елден үйренген ер кенжелемейді» [72, 444-б], – деп тұжырымдайды ақын бұл жөнінде. Ақын өз өлеңдерінде әрқашан ұлттық тәрбие мен салт – дәстүрге ерекше мән беріп отырады, қытымыр кездің өзінде Мұзафар Әлімбаев бүлдіршіндерді халқымыздың бойына тән игі жақсы қасиеттерге баулып отырады. Жұмбақ, санамақ, мақал-мәтел, өтірік өлең, жаңылтпаш тәрізді халықтық жанрлар ақын шығармашылығында трансформацияланып, өз жалғасын табады. Шынайы өнер туындысынан халықтық рух пен діл, ұлттық мінез бен салт-дәстүр, халықтың өзіне тән болмысы мен таным көкжиектері көрініс табуы қажет. Сонда ғана шығарманы халықтық деп атауға негіз бар. Мұзафар Әлімбаев поэзиясының өміршеңдігі оның халықтық айдыннан нәр алып, сан ғасырлар сынынан өтіп, бүгінгі күнге дейін жалғасып келе жатқан қазақ поэзиясының құнарлы топырағында гүлденуі дәлел. Қаламгер жырлары бүлдіршіндер үшін бір жағынан ұғынықты болса, екінші жағынан көркем, бейнелі, әрі әсерлі. Бұл, әрине, ақын шеберлігінің айғағы. Қорыта айтсақ, дарынды ақынның біз атаған қырлары міне осындай. Сонымен қазақ лирикасын, жалпы қазақ поэзиясын, шындап келсек, бүкіл туған әдебиетімізді әр салада аса қымбат жаңа көркемдік сапалармен көркейткен М.Әлімбаевтың еңбегі орасан зор. 84 |