Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,86 Mb.
|
Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова-emirsaba.org
| ризация» және «пікірлердің жас ерекшелік экстремалдігі» сияқ-
ты жалпы құбылыстар бар. Бірінші жағдайда дәл топтық шешім- дерде топ «консерваторлар» мен «радикалдарға» бөлінеді, олар- ды аяқтау сатыларында радикалдар үлкен ықпалға ие болады. Екінші жағдайда топтың ықпалымен пікірлер мен жеке бала- малы санаттық шамасы арта түседі. Тәуекелдік (экстремистік) пікірлер арқылы топ мүшелері әлдеқайда жоғары топтық мәр- тебе алуға көшбасшы рөліне ұмтылады. Осындай ұсыныстарды айтуға арналған объективті мүмкіндіктер шешім қабылдау мәсе- лелерінің нақ өзінде ғана өте зор. Керісті әдейі ушықтыру құбылысы. Оның мәні кернелуді әдейі ушықтыру сәттерінде оның қорытынды сатыларында ше- шім қабылдауда жетекші рөлді «мәселеден тысң, яғни мазмұн- дық емес, тұлғааралық, көңіл-күйлік факторлар орнайтын жағ- дай туындайтынында. Осы жағдайды қорғаныс-өтемдік меха- низм ретінде қолданатын кейбір топ мүшелерінің біліксіздігі осымен бүркемеленеді. Оны жетекшілер де жиі қолданады. Бұл құбылыс шешім процесіне белсенді ықпал етеді, оның меха- низмдерінің бірі бола түседі. Коллегиялық басқаруды таңдау мәселелерінде, басқа жағ- дайларға қарағанда, «көпшілік пен азшылықтың норматив- тік мінез-құлқын» зерттеу тұрғысында сипатталған жалпы құ- былыстар кешені көрініс береді (С. Московиси және басқала- ры). Шешім қабылдау процестері стрессогендікпен ерекше- ленеді, сондықтан оларда көпшілік пен азшылықтың мінез- құлықтық стилінде айырмашылық күшейе түседі. Олардың таңдау қорытындысына ықпалы оған топ мүшелерінің жауаптық әсерлерінің күшімен, жылдамдығымен және сипатымен ерек- шеленеді. 166
Идиосинкразикалық несие құбылысын Е. Холандер сипат- таған. Бұл – топтың девианттік мінез-құлықты (жалпытоптық нормалардан ауытқитын) өзіндік шешуі. Топ мүшесінің пікірі нормалардан өзінің мәртебесіне және топтық мақсаттарға жетудегі бұрынғы үлесіне пропорционал ауытқуы мүмкін. Бұл құбылыс топтық дамумен байланыстағы инновациялар жағ- дайында күшейе түседі. Бұл құбылыс жетекші іс-әрекетінде және таңдау жағдайларында, олардың механизмдері бола оты- рып, аса күшті байқалады. Қарастырылған құбылыстардың барлығы бір-бірімен өзара байланысқан – өздерінің байқалуы мен бағытталуы шамасын, сондай-ақ басқаларға тәуелділігінің мәнін өзгерте алады. Олар шешім шығару механизмдері болып табылады. Басқару шешімдерінің жеке айырмашылықтары Басқару шешімдерін қабылдау процестері өздерінің күрделі- лігіне қарай үлкен жеке вариативтілікпен сипатталады. Жекелену құбылысы тұлғаның жеке психологиялық сапа- ларының бүкіл жиынтығымен шартталады. Тұлғалық сапалар басқару шешімдерін қабылдау процестеріне ықпал ететін субъективтік факторлардың өте маңызды санатын құрайды. Олардың болуы шешім қабылдау теориясының аса маңызды іргелі құбылысын шарттандырады: шешімдердің нақты (дес- криптивтік) бейнесінің нормативтікпен (идеалдық-нақтылық- пен) дәл келмеуі шешімді ең көп шамада «деформациялай- ды», субъективтік факторларға психологиялық өзіндік сипат береді. Субъектілік факторлар жиынтығын негізгі үш категория бө- леді: тұрақты, жалпы және жеке. Адамның психикалық ұйым- дасуының ең типтік ерекшеліктері тұрақты болып есептеледі, шешімдер процесінде байқалатын және анықталатын, оларға кіретіндер: таңдаудағы тиімділіктен ауытқулар, ақпаратты өңдеу процесінің өзіндегі келісім мен қарама-қайшылықтарға ұмтылу, психика қызметінің бірарналы принципі, т.б. Жалпы сипаттамаларға барлық адамдарға тән ерекшеліктер жатады. Бірінші кезекте – олардың жеке мүмкіндіктерін шектеу. 167
нылу шамасы мен формасындағы айырмашылық. Субъектінің тұлғалық сапалары жеке сипаттамалардың айрықша тобын құрайды: 1. Жеке сапалардың шешімдердің процесіне ықпалының маңызды заңдылығы болып табылатыны – оның шешімдердегі жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|