Н. Ш. Чернышевский мұраларын оқып таныс болған, Батыс Еуропа әдебиетінен Гете, Дж. Байрон
жүктеу/скачать 3,44 Mb. Pdf көрінісі
|
| ЖАНҚҰЛИЕВ Әзімбек (1962. Жамбыл обл. Байзақ ауд. Шоқан а. - 27.9.2003. сонда) - айтыс
ақыны. ҚазҰУ-ды бітірген. Ж. айтыскер ақын ретінде 1984 ж.бастап танылды. Көптеген айтыстардың жүлдегері. ЖАНҚҰТТЫ Ботанбайұлы Жақсы Жанқұтты (1810.Қарағанды обл. Шет ауд. Аюлы тауының баурайы. - 1873. Сауд Арабиясы. Мекке қ.) - шешен, би. Ауыл молдасынан мұсылманша сауатын ашқан. Кейін әкесі Ж-ны медресеге оқуға береді (1824). Кейін ел ішіндегі әртүрлі билік, әкімш. жұмыстарына араласады. Ж. өз заманының әділ биі, от ауызды, орақ тілді шешені Шабанбай бидің тәлім-тәрбиесін көрген. 1850. 1873 жылдары қажылыққа барған. Соңғы барғанда Құнанбайдың келесі жылы барайық деген сөзіне: "Келер жылға мен қарар едім, ажал қарамайды ғой" деп жүріп кетеді. Сол сапарында Меккеде қайтыс болады. Шешеннің айтқан дуалы сөздерінен халыққа қамқор болу, сыртқы дұшпандарынан қорғану үшін жасаған іс-әрекеттерді; ел бірлігін сақтау, ру арасындағы даулы мәселелерді шешу барысында әділ қазылық жасау; ұрпаққа ұлағатты сөз қалдыру, жастарды тәрбиелеуге айрықша мән беріп, көңіл бөлу жайлы бағыттар байқалады. Ж. туралы деректер Қ. Жұмалиевтің "XVIII-XIX ғ-дағы қазақ әдебиеті" (1967). Б. Адамбаевтың "Халық даналығы" (1984). "Ел аузынан" (1990) еңбектерінде келтірілген. ЖАНР - (франц. genre, лат. generis -түр, тек) - өнердің барлық түрлерінде тарихи қалыптасқан іштей жіктелім жүйесі. Әдебиеттегі Ж. - әлем әдебиетіндегі немесе нақтылы бір ұлттық әдебиеттегі белгілі бір дәуірде қалыптасқан, ортақ типологиялық, т.б. белгілері бар көркем шығармалар түрлерінің жүйесі. "Жанр" сөзі француз тілінде "тек" ұғымын береді, сондықтан да эпос, лирика және драманы ертеректе Ж. деп атады, кейде Ж. терминіәдеби түр терминімен теңестіріледі (қ. Әдебиеттің тегі мен түрі), Ж-ларды тегі мен түріне қарап лирикалық, эпостық және драм. деп бөлеміз. Әлемдік әдебиетте лирикалық Ж-ларға: элегия,эпиграмма, эпитафия, ода, идилла, сонет, ронд, мадригал, баллада, п а м ф л е т , р о м а н с , ө л е ң , терме, толғау, т.б. жатқызады. Адамның көңіл-күйі, ой мен сезімінің үндесуі лирикалық Ж-лардың басты ерекшеліктері болып табылады. Олар өзара өзіндік реңк, бояуымен де ерекшеленеді: элегия - мұң, эпиграмма - сықақ, ода - мадақ, т.б. Лирикалық Ж-ларды мазмұны мен тақырыптық өзгешеліктеріне қарап қана емес, бейнелеген өмір құбылыстары, ой-сезім өрнектері ерекшеліктеріне байланысты саяси-әлеум. лирика, филос. лирика, көңіл-күй лирикасы, табиғат лирикасы, т.б. жүйелеп топтастыру үрдісі де бар. Э п о с т ы қ Ж-ларға эпикалық кең тыныс, көп желілік, мазмұн қоюлығы, баяндау стилі тән. Дегенмен, бұл Ж-лардың да шағын, орта және үлкен түрлері бар (әңгіме, повесть, роман), Эпостық Ж-лар ұлттық әдебиеттегі аңыз, ертегі, батырлық, тарихи жырлардан бастау алады. Қазіргі заманғы әдебиеттегі эпостық Ж-ларға: новелла, мысал, әңгіме, повесть, поэма, роман, роман-эпопея, т.б. жатады. Драмалық Ж-лардың драма, трагедия, комедия сияқты тарихи қалыптасқан үш түрі бар. Драм. Ж-лар іштей Ж-лық түрлерге бөлінеді. Трагедия мен комедияның бір-бірі-мен ұштаскан траги комедия, ал комедияның лирикалық комедия, сатиралық комедия, водевиль, фарс, т.б. түрлері бар. Комедияда өмірдің келеңсіз құбылыстары, адам мінезіндегі мін - күлкі, әзілмен беріледі. Ал трагедияның Ж-лық ерекшелігі - шығарма күрделі оқиға, ымыраға келмейтін тартысқа құрылып, соңы қайғымен аяқталады. жүктеу/скачать 3,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|