Н. Ю. Зуева (жауапты хатшы), О. Б. Алтынбекова, Г. Б. Мәдиева

226 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 3(149). 2014
 
вый материал вышел в № 33 (209) от 3 октября 
2013  г.  Серия  посвящена  выдающимся  исто-
рическим  личностям,  таким  как  Кыз  Жибек, 
Томирис и другие. 
Традиционно в мировых СМИ  появляются 
материалы,  так  или  иначе  касающиеся  жен 
президентов.  Как  правило,  журналисты  при-
меняют  в  подобных  статьях  словосочетание 
«первая леди» или «главная женщина страны». 
Здесь следует отметить, что материалы, посвя-
щенные  официальной  супруге  президента  Ка-
захстана  Саре  Назарбаевой,  за  указанный  пе-
риод  на  страницах  полиязычных  СМИ  не  по-
являлись. Она перестала быть ньюсмейкером.  
Смерть  легендарного  политика,  Маргарет 
Тэтчер,  казахстанские  журналисты  из  поли-
язычных СМИ обошли вниманием – появились 
лишь краткие новостные заметки. Отечествен-
ные  работники  средств  массовой  информации 
вообще  не  проявляют  должного  интереса  к 
мировым  событиям,  которые,  так  или  иначе, 
касаются женщин. 
Подводя итоги, можно сказать, что журна-
листы,  работающие  в  полиязычных  СМИ,  не 
используют  весь  спектр  концепта  «женщина». 
Они  ограничиваются  лишь  поверхностными 
знаниями,  редко  применяют  синонимы,  фра-
зеологические  единицы.  Материалы  на  казах-
ском  языке  подаются  более  разнообразно, 
тогда  как  в  русскоязычных  статьях  границы 
концепта искусственно сужены до минимума. 
 
Литература  
 
1  Колесов  В.В.  Концепт  культуры:  образ – понятие – символ // Вестник  Санкт-Петербургского  университета, 1992, 
Серия 2. – Вып. 3. – № 16. – С. 30-40. 
2 Степанов Ю.С. Константы. Словарь русской культуры. – М.: Языки русской культуры, 1997. – 824 с. 
3  Козлова  И.  Е.  Национальная  специфика  языка  как  объект лингвистического исследования // Актуальные  проблемы 
русистики: Сб. статей / под ред. Т.А. Демешкиной. – Томск: изд-во Том. ун-та, 2000. – С. 59-65. 
4 Лопатин В.В. Толковый словарь современного русского языка. – М.: Эксмо, 2011. – 928 с. 
5 Даль В.И. Толковый словарь живого великорусского языка: в 4-х т. – Т.1 / под ред. проф. И.А. Бодуэна де Куртенэ.  
– М.: ТЕРРА, 2000. – 1743 с.  
6 Толковый словарь русского языка: в 3-х т. – Т.1 / под ред. проф. Д.Н. Ушакова. – М.: Вече, Мир книги, 2001. – 704 с. 
7 Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық / Құрас. Ғ. Қалиев, С. Бизақов, О. Нақысбеков және т.б.  2-том. – Алматы: 
Арыс, 2006. – 744 бет. 
8 Бирих А.К., Мокиенко В.М., Степанова Л.И. Словарь русской фразеологии. Историко-этимологический справочник.  
– СПб.: Фолио-Пресс, 2001. – 704 с.  
9 Қазақ мақал-мәтелдерi – Казахские пословицы и поговорки / Құраст. және ауд. М. Аққозин – Алматы: Алматыкiтап, 
2007. – 272 бет.  
10  Әлпейісова  К.  Мағналас  мақал-мәтелдердің,  қанатты  сөздердің  қазақша  орысша  және  орысша-қазақша  сөздігі.  
– Астана: Аударма, 2006. – 168 бет. 
11 Александрова З.Е. Словарь синонимов русского языка / под ред. Л.А. Чешко. – М.: Русский язык, 1986. – 600 с. 
12 Бизақов С. Синонимдер сөздігі. – Алматы: Арыс, 2007. – 640 с. 
13 Ожегов С.И. Словарь русского языка. Около 53 000 слов. Изд. 7-е, стереотип. – М.: Сов. Энциклопедия, 1968. – 900 с. 
14 Толково-энциклопедический словарь. – СПб.: Норинт, 2006. – 2144 с.  
15 Тихонов А.Н. Словообразовательный словарь русского языка. – М.: Астрель: АСТ, 2003. – 860 с. 
16 Словарь морфем казахского языка. Мусатаева М.Ш. – Алматы: Print-S, 2006. – 352 с. 
17 Қазақ тілінің диалектологиялық сөздігі. – Алматы: Ғылым, 1996. – 200 б. 
18  Словарь  сочетаемости  слов  русского  языка / Ин-т  рус.яз.  им.  А.С.  Пушкина;  Под  ред.  П.Н.  Денисова,  
В.В. Морковкина. – 2-е изд., испр. – М.: Рус.яз., 1983. – 688 с. 
19 Русско-казахский словарь / под общей ред. члена-кор. Академии наук КазССР, д.ф.н., проф. Мусабаева Г.Г. I том.  
– Алматы: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1978. – 577 с.  
20 Национальный корпус русского языка [Электронный ресурс] – Режим доступа: [
http://www.ruscorpora.ru/index.html
] 
[11.02.2014 15:45]. 
21 Частотный словарь русского языка. – М.: Рус.яз., 1977. – 936 с.  
22  Шанский  Н.М.,  Иванов  В.В.,  Шанская  Т.В.  Краткий  этимологический  словарь  русского  языка. – М.:  Изд-во 
министерства просвещения РСФСР, 1961. – 402 с.  
23 Скворцов Л.И. Большой толковый словарь правильной русской речи. – СПб.: ДИЛЯ, 2006. – 1136 с. 
 
References 
 
1 Kolesov V.V. Kontsept kul'tury: obraz – ponyatie – simvol // Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta, 1992, Seriya 2.  
– Vyp. 3. – № 16. – S. 30-40. 
2 Stepanov Yu.S. Konstanty. Slovar' russkoy kul'tury. – M.: Yazyki russkoy kul'tury, 1997. – 824 s. 
3 Kozlova I. E. Natsional'naya spetsifika yazyka kak obekt lingvisticheskogo issledovaniya // Aktual'nye problemy rusistiki: Sb. 
statey/ Pod red. T.A. Demeshkinoy. Tomsk: Izd-vo Tom. un-ta, 2000. - S. 59-65. 
4 Lopatin V.V. Tolkovyj slovar' sovremennogo russkogo yazyka. – M.: Eksmo, 2011. – 928 s. 
5 Dal' V.I. Tolkovyj slovar' zhivogo velikorusskogo yazyka: V 4 t. – T.1 / pod red. prof. I.A. Boduena de Kurtene . – M.: 
TERRA, 2000. – 1743 s.  
А. И. Скрипникова 

227 
 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. № 3(149). 2014
6 Tolkovyj slovar' russkogo yazyka: V 3 t. – T.1 / pod red. prof. D.N. Ushakova. – M.: Veche, Mir knigi, 2001. – 704 s. 
7 Қazaқ әdebi tіlіnің sөzdіgі. On bes tomdyқ / Құras. Ғ. Қaliev, S. Bizaқov, O. Naқysbekov zhәne t.b.  2-tom. – Almaty: Arys, 
2006. – 744 bet. 
8 Birih A.K., Mokienko V.M., Stepanova L.I. Slovar' russkoy frazeologii. Istoriko-etimologicheskiy spravochnik. – SPb.: Folio-
Press, 2001. – 704 s.  
9 Қazaқ maқal-mәtelderi – Kazahskie poslovitsy i pogovorki / Құrast. zhәne aud. M. Aққozin – Almaty: Almatykitap, 2007. – 
272 bet.  
10 Әlpeyіsova K. Maғnalas maқal-mәtelderdің, қanatty sөzderdің қazaқsha oryssha zhәne oryssha-қazaқsha sөzdіgі. – Astana: 
Audarma, 2006. – 168 bet. 
11 Aleksandrova Z.E. Slovar' sinonimov russkogo yazyka / Pod red. L.A. Cheshko. – M.: Russkiy yazyk, 1986. – 600 s. 
12 Bizaқov S. Sinonimder sөzdіgі. – Almaty: Arys, 2007. – 640 s. 
13 Ozhegov S.I. Slovar' russkogo yazyka. Okolo 53 000 slov. Izd. 7-e, stereotip. – M.: Sov. Entsiklopediya, 1968. – 900 s. 
14 Tolkovo-entsiklopedicheskiy slovar'. – SPb.: Norint, 2006. – 2144 s.  
15 Tihonov A.N. Slovoobrazovatel'nyj slovar' russkogo yazyka. – M.: Astrel': AST, 2003. – 860 s. 
16 Slovar' morfem kazahskogo yazyka. Musataeva M.Sh. – Almaty: Print-S, 2006. – 352 s. 
17 Қazaқ tіlіnің dialektologiyalyқ sөzdіgі. – Almaty: Ғylym, 1996. – 200 b. 
18 Slovar' sochetaemosti slov russkogo yazyka / In-t rus.yaz. im. A.S. Pushkina; Pod red. P.N. Denisova, V.V. Morkovkina. – 2-
e izd., ispr. – M.: Rus.yaz., 1983. – 688 s. 
19 Russko-kazahskiy slovar' / pod obschey red. chlena-kor. Akademii nauk Kaz. SSR, d.f.n., prof. Musabaeva G.G. I tom. – 
Almaty: Glavnaya redaktsiya Kazahskoy sovetskoy entsiklopedii, 1978. – 577 s.  
20 Natsional'nyj korpus russkogo yazyka [Elektronnyj resurs] – Rezhim dostupa: [http://www.ruscorpora.ru/index.html] 
[11.02.2014 15:45]. 
21 Chastotnyj slovar' russkogo yazyka. - M.: Rus.yaz., 1977. – 936 s.  
22 Shanskiy N.M., Ivanov V.V., Shanskaya T.V. Kratkiy etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. – M.: Izd-vo ministerstva 
prosvescheniya RSFSR, 1961. – 402 s.  
23 Skvortsov L.I. Bol'shoy tolkovyj slovar' pravil'noy russkoy rechi. - SPb.: DILYa, 2006. – 1136 s. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Разница в объеме концепта «женщина» в русском и казахском языках 

228 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 3(149). 2014
 
 
 
ӘОЖ 792 
 
 
Ш. Смайлова 
 
Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының II курс магистранты, 
Алматы қ., Қазақстан 
Ғылыми жетекшісі – ө. к. доценті М. Б. Жақсылықова 
e-mail: 
smash_art@mail.ru
 
 
Қазіргі қазақ қуыршақ театрларының дамуындағы  
фестивальдердің маңызы 
 
Ғылыми  мақалада  қазақ  қуыршақ  өнерінің  дамуындағы  театр  фестивальдерінің  маңызы  мен  олардың 
көркемдік деңгейі төңірегінде ой қозғалады.  
Уақыт  талабына  сай  қазақ  қуыршақ  театрының  бәсекелестікке  қабілетін  арттыру,  көркемдік  деңгейін 
көтеру  мәселелері  туындап  отыр.  Бүгінгі  таңда    республикамызда  оннан  астам  қуыршақ  ұжымы  халыққа 
мәдени-рухани  қызмет  етуде.  Олардың  өнерін  ғылыми-практикалық  тұрғыда  саралап,  кәсіби  пікір  білдіріп 
жатқан  зерттеулер  саусақпен  санарлық.  Орын  алған  осы  олқылықты  шешуде  елімізде  өткізілетін  қуыршақ 
театрлары  фестивальдерінің  шығармашылық  өресі  қандай,  маңызы  мен  мәні  нендей,  олар  өнер  ұжым-
дарының  дамуына  үлес  қоса  ала  ма  деген  сұрақтар  қарастырылады.  Әлемдік  қуыршақ  өнеріндегі  бүгінгі 
үдерістерден  қажеттісін  алып,  тәжірибе  алмасу  үшін  өткізілетін  қуыршақ  бұл  фестивальдерінің  көркемдік 
деңгейі сарапталып, теориялық-тәжірибелік мәні бағамдалады.  
Түйін сөздер: қуыршақ театры, қуыршақ театры фестивалі. 
 
Ш. Смайлова 
Значение театрального фестиваля для развития искусства кукольного театра 
 
В  научной  статье  затронута  тема  значимости  фестивалей  кукольного  искусства  казахского  театра  и  их 
художественного уровня. 
Рассмотрены вопросы повышения конкурентоспособности, художественного уровня казахского куколь-
ного театра в соответствии современным требованиям. На сегодня в республике для духовного и культурного 
развития  народа  функционируют  свыше  десяти  кукольных  коллективов.  Профессиональные  отзывы  и 
исследования, анализирующие  их  мастерство  с  научно-практической  точки  зрения  единичны.  Для  решения  
этих пробелов, рассматриваются вопросы творческого уровня, смысла и значимости фестивалей кукольных 
театров и  их вклад в развитие творческих коллективов. Для обмена опыта с современным мировым куколь-
ным  творчеством,  анализируется  художественный  уровень    и  теоретико-практическая  значимость  этих 
фестивалей.  
Ключевые слова: кукольный театр, фестиваль кукольных театров. 
 
Sh. Smailova 
Meaning of the theater festival for development a muppet theatre 
 
In this scientific article discussed the importance of festivals of muppet arts of Kazakh theatre and artistic level.  
Deals with issues of competitive recovery, artistic levels of Kazakh muppet theatre in accordance with modern 
requirements. Today in the Republic for the spiritual and cultural development of the people, functioning more than 
ten muppet collectives. Professional reviews and studies that analyzing their skill with scientific and practical point of 
view are individual. For the decision of these gaps, of the issues of a creative level, of the meaning and significance 
of festivals of muppet theaters and their contribution to the development of creative collectives.  For the exchange of 
experience with modern international muppet creative are analyzing the artistic level and the theoretical and practical 
significance of these festivals.  
Key words: a muppet theatre, the festival of muppet theaters.  
______________________________________
 
 
Ағылшындық  қуыршақ  режиссері  Честер-
сон: “Қуыршақ  театрының  философиясы – 
көңіл  бөлуге  тұрарлық  үлкен  философия. 
Қуыршақтар  арқылы  бүгінгі  адамзатқа  қа-
тысты барлық нәрсені айтуға болады. Кішкене 
ғана  кеңістікке  ұлы  ойлар  сыяды” [1], – деп, 
тегін  айтпаса  керек.  Өкінішке  орай,  қазіргі 
қазақ  қуыршақ  өнері  драмалық  театрлардың 
тасасында  қалып,  қоғамнан  өз  орнын  ала 
алмай келе жатқандықтан, "адамзатқа қатысты 
барлық  нәрсені  айту"  мүмкіндігінен  шеттеп 
отыр. 
Ш. Смайлова 

229 
 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. № 3(149). 2014
Уақыт талабына сай қазақ қуыршақ театры-
ның  да  бәсекелестікке  қабілеттін  арттыру, 
көркемдік  деңгейін  көтеру  мәселелері  де  осы-
дан  туындаған.  Бүгінгі  таңда    республика-
мызда  оннан  астам  қуыршақ  ұжымы  халыққа 
мәдени-рухани  қызмет  етуде.  Олардың  өнерін 
ғылыми-практикалық  тұрғыда  саралап,  кәсіби 
пікір  білдіріп  жатқан  зерттеулердің  қарасы 
саусақпен санарлық. 
Орын  алған  осы  олқылықты  шешуде  елі-
мізде  өткізілетін  қуыршақ  театрлары  фести-
вальдерінің  шығармашылық  өресі  қандай, 
маңызы  мен  мәні  нендей,  олар  өнер  ұжымда-
рының дамуына үлес қоса ала ма деген сұрақ-
тар төңірегінде ой өрбітсек. Әлемдік қуыршақ 
өнеріндегі  бүгінгі  үдерістерден  қажеттісін 
алып,  тәжірибе  алмасу  үшін  өткізілетін  бұл 
фестивальдердің көркемдік деңгейіне үңілудің, 
теориялық-тәжірибелік  мәнін  бағамдайтын 
кездің келгені анық.  
Халықаралық  аренада  мемлекеттің  алар 
орны  оның  экономикасының  ғана  емес,  мә-
дени-әлеуметтік жағдайының кемелдігімен өл-
шенеді.  Қазіргі  таңда  қазақ  елінің  қуыршақ 
өнерін әлемдік деңгейде тек Ақтөбе облыстық 
«Алақай»  қуыршақ  театры  ғана  таныстырып 
жүр.  Оннан  астам  қуыршақ  ордасы  бар  еліміз 
үшін  бұл  өте  аз  көрсеткіш.  Жыл  сайын  елі-
мізде  халықаралық  қуыршақ  театрларының 
карнавал-фестивалі  Алматы  қаласының  әкім-
шілігі, Алматы қаласының Мемлекеттік қуыр-
шақ  театры  және  Дүниежүзілік  Қуыршақтар 
Ассоциациясы  ұйымдастыруымен  өтеді.   Дәс-
түрлі  фестиваль  биыл  да  жалғасын  тапты.  Еу-
ропа,  ТМД  және  отандық  ең  үздік  спектакль-
дері  заманауи  қуыршақ өнерінің жетістіктерін 
мәлім етті. Белгілі мәдениет қайраткерлері қа-
зылық  еткен  аталмыш  фестиваль  жоғары  дең-
гейінде  өтті  деуге  негіз  бар. Италия,  Испания, 
Ресей,  Тәжікстан,  Румыния,  Израиль  сынды 
елдермен  қатар  сынға  түскен  театрлар  ішінде 
Алматы  Мемлекеттік,  Ақтөбе,  Петропавл, 
Талғар  және    Оңтүстік  Қазақстаннан  келген 
қуыршық  ұжымдары  болды.  Азулы  мемлекет-
тердің маңдай алды өнерпаздарымен шығарма-
шылық  сайысқа  түсу  қазақ  қуыршақ  артисте-
ріне де қызықты болғаны сөзсіз.  
Қуыршақ  театры  туралы  тұңғыш  жазбаша 
мұра Италияда сақталғаны белгілі. 1550 жылы 
өмір  сүрген  қуыршақ  театрының  басты  кейіп-
кері – Пульчинелла  кейін  дүние  жүзі  театр-
ларында  негізгі  тұлғаға  айналды.  Ұлттық 
қуыршақ  театрының  басты  кейіпкерін  арқау 
еткен  италияндықтардың  «Пульчинелла»  қойы-
лымы  өзінің  орындау  шеберлігімен  тамаша 
өнер  көрсетті.  Жоғары  техникалық  шеберлік, 
жалғыз  актердің  бірнеше  рольді  сомдауы,  ең 
бастысы,  театрдың  кішкентай  көрермендері-
мен  қатар  ересектерді  де  елітіп  әкетті.  Ита-
лянша  ойналған  қойылым  болса  да  көрермен  
оны  іс-әрекетінен-ақ  түсініп  отырды.  Бірнеше 
кейіпкерлермен  сайысқа  түсетін  Пульчинелла 
балалармен сөйлесуді де ұмытпады. Көрермен 
мен  қойылым  арасында  тікелей  қарым-қаты-
нас болды. Шағын декорациямен безендіріліп, 
өзінің  біртұтас  жүйелілігімен  шешімін  тапқан 
қойылымнан  қазақ  қуыршақ  өнерпаздарының 
үйренер тұстары да аз кездескен жоқ.  
Бәйгеге  Қазақстанның  атынан  қатысқан 
қойылымдар ішінен «Алақай» қуыршақ театры-
ның  «Ат  тұяғын  тай  басар»  қойылымын  ерек-
ше атап өтуге болады. Режиссері: Е.Пермяков, 
суретшісі:  Ә.Құрманалина.  Спектакль  маз-
мұны  қазақтың  тұрмыс-тіршілігінен алынған. 
Бас  кейіпкері – Құлыншақ  жеке  тұлға  болып  
қалыптасу  жолында  кездескен  қиыншылық-
тар  мен  тосқауылдарға  төтеп  бере  отырып  
жетілу кезеңін бастан өткереді.  Яғни, үйірінен 
саяқ  кеткен  құлыншақ  сыртқы  жаудан  қор-
ғана  алатын  бесті  айғыр  болып  оралады. Спек-
такль  психологиялық  параллелизмге  негіздел-
ген.  Сәби мен  құлыншақтың  дүниеге  келуі,  
қоршаған  ортаға  таңғала  жүріп,  бейімделуі  
қатар    бейнеленеді.  Қойылымдағы  кейіпкер-
лердің  киімдері  суретші  мен  режиссердің  көп 
ізденгінінен  дәлелдейді.  Музыкамен  көркем-
деуші  Ә.Ермекбаев  спектакль  оқиғасының 
мазмұнын  ашатындай  әуен  тапқан.  Жұртшы-
лыққа  кеңінен  таныс  халық  әндері  мен  бесік 
жырын, қауіп-қатер төнген тұстағы қолданыл-
ған  күйлер  де    спектакльдің  ажарын  аша  түс-
кен.  Мұның  бәрі  спектакльдің  көркемдік  құн-
дылығын арттыруға мол септігін тигізіпті. 
«Ат  тұяғын  тай  басар»  спектаклі  балалар 
тәрбиесі  үшін  аса  маңызды  қойылымдардың 
бірі.  Қазақ  халқының  әдет-ғұрпы,  салт-дәс-
түрлерін  бейнелеп,  жас  көрермендерді  ұлттық 
мәдениетіміздің  нәрімен  сусындатуда  көп 
жетістіктерге  жеткен.  Қуыршақ  өнерінің  сан 
түрлері  қамтылған  бұл  қойылым  үлкенге  де, 
балаға  да  сыйқырлы  ертегі  әлеміне  еніп  кет-
кендей әсер ететіні сондықтан. 
Ал  Алматы  Мемлекеттік  қуыршақ  театры 
«Алтын  балапан»  спектаклін    көрермен  наза-
рына ұсынды. Алтын жұмыртқаны  тауып  ала-
тын  қасқыр  оқиғасынан  өрбитін  сюжет  түл-
кінің келуімен шиелінесе түседі. Қойылым жас 
ерекшелігіне  қарай  балақайларға  арналғаны-
мен,  сахнада  қойылу  шеберлігі  төмен  болды. 
Қуыршақ театры болғаннан кейін басты орын-
Қазіргі қазақ қуыршақ театрларының дамуындағы фестивальдердің маңызы 

230 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 3(149). 2014
 
да  қуыршақ  болып,  актерлер  қуыршақ  техни-
касына  сай  шебер  ойын  көрсете  алмады. 
Спектакльде  актерлер  аң  бейнесіндегі  киім-
дерді  киім  ойнайды.  Бұл  спектакль  дүниета-
нымы  енді  ғана  қалыптасып  келе  жатқан 
бүлдіршін  көрерменге  арналған  екен.  Қойы-
лым тамашалауға келген естияр балаларға қы-
зықсыздау болды. 
Өзге  елдің  өнерпаздары  қуыршақтың  қыр-
сырын  меңгеріп,  асқан  шеберлікпен  ойнап, 
көрерменге айтар ойын жеткізіп жатты. Біздің 
режисерлер  де  түрлі  әдістерді,  заманауи  тех-
нологияларды  меңгеріп,  уақыт  талабына  сай 
тың  дүниелерді  сахнаға  шығарса.  Бұл  қазақ 
қуыршақ  театрының  әлемдік  деңгейде  көрі-
нуіне  бірден-бір  септігін  тигізетін  мүмкіндік. 
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы Мә-
дениет  министрлігі  бірқатар  қуыршақ  театр-
лары  фестивальдерін  ұйымдастырып  жүр. 
Солардың  қатарында  «Ортеке»  қуыршақ  фес-
тивалін атап айтуға болады. 
2013 жылы «Ортеке» ІІІ Халықаралық қуыр-
шақ театрларының фестивалі Астана қаласын-
да  өткізілді.  Бұл  өнер  мерекесі  Бас  қала – 
Астананың 15 жылдық  мерейтойына арналды. 
Оның  негізгі  мақсаты – отандық  қуыршақ 
театры  өнерінің  дамуына  ықпал  ету,  артисте-
ріміздің  кәсіби  және  орындаушылық  деңгейін 
арттыру.  Ең  бастысы  кәсіби  қуыршақ  өнерін 
насихаттап, 
отандық  қуыршақ  өнерін  дамы-
туға ықпал ету еді.
 
Фестивальге  Қазақстан  Республикасының, 
жақын  және  алыс  шет  елдердің  кәсіби  қуыр-
шақ  театрлары  қатысты.  Ресей  Федерациясы 
(Чувашия)  мен  Беларусь  Республикасынан 
(Гомель) екі театры және еліміздің осы саласы 
бойынша  әр  түрлі  халықаралық  фестивальдер 
мен  конкурстарда  көрініп  жүрген:  Алматы, 
Ақтөбе,  Қостанай,  Петропавл,  Астана,  Ақтау 
қуыршақ өнер ұжымдары қатысқан фестиваль 
өз деңгейінде жоғары дәрежеде өтті.  
Фестивалдің  шымылдығын  Ақтөбе  облыс-
тық  «Алақай»  қуыршық  театры  қазақ  халық 
ертегісінің  негізінде  сахналастырылған  «Дала 
аңызы,Уа  Алдар!»  спектаклімен  ашты.  Театр 
сахнасына қойылған бұл қойылымды режиссер 
Бекболат Парманов халықтық жәрмеңке, салт-
дәстүрдің озық үлгілерін көрсететін фольклор-
лық  мотиві  мол  туынды  етіп  жасаған.  Алдар 
көсенің  қулығы  мен  тапқырлығы,  жәбірлен-
гендерді жебеген әрбір тапқырлығы спектакль-
ге негіз болған қойылым көрерменге мерекелік 
көңіл күй сыйлады.  
Ал  Алматы  Мемлекеттік  қуыршақ  театры 
болгар халық ертегілерінің негізінде жазылған 
М.Долгачеваның  «Как  лечить  львиный  страх» 
спектаклін  көпшілік  назарына  ұсынды.  Шат 
көңіл,  жарқын  жүз,  балалардың  тез  қабылдауы-
на  арналған  қойылым  алғашқы  сәттен  бастап 
көрерменді  елітті.  Сахнаға  шыққан  актерлік 
квартеті  спектакльдің  соңғы  нүктесіне  дейін 
көрерменмен  жылдам  әрі  тығыз  қарым-қаты-
наста ырғақты төмендетпей, көтеріңкі нүктеде 
аяқтады.  Жалпы  балаларға  базарлық  болатын 
көңілді  спектакль  әлі  талай  бүлдіршіндерге 
қуаныш сыйлайды деген ойдамыз.  
Гомель  Мемлекеттік  қуыршақ  театры  сла-
вян  халықтары  ертегілері  негізінде  В.Ткачев-
тің «Чародейный рюкзачек» ертегі – импрови-
зациялық  қойылымын  көрсетті.  Камералық 
спектакльдің  өзіндік  атмосферасы  бар  шағын 
шығармашылық  топтың  жұмысына  белгілі 
«Маша  мен  аю»  ертегісі  негіз  болған.  Барлық 
қажетті  қуыршақтарын  рюкзак  ішіне  сыйдыр-
ған көшпелі театрдың артистері үлгісінде келіп 
көрермен алдында спектакль көрсетеді. Көрер-
мендердің  ең  кіші  тобына  арналған  қойылым-
да  режиссерлік  ширақтық,  жүйелі  сахналар-
дың тізбегі, қуыршақтардың сахнада пластика-
лық тарқатылмауы жайлы ескертпелер болды.  
Башқұртстан Мемлекеттік қуыршақ театры 
көрсеткен В.Орловтың «Алтын балапан» спек-
таклі кәсіби шеберлікпен орындалған қойлым-
ның  бірі  болды.  Шағын  кеңістікте  талғаммен 
жасалған  декорация  көп  функциональді,  бір-
неше  міндеттер  атқарып  тұр.  Орындаушылар 
шеберлігі  қуыршақтарға  жан  бітіріп  керемет 
пен ғажайыптан тұратын өнер әлеміне сүңгітіп 
жібереді. Спектакль балалар мен олардың ата-
аналарына да қызықты болып шыққан.   
Солтүстік  Қазақстан  облыстық  қуыршақ 
театры  алып  келген  «Армысың,  Ақ  кеме,  бұл 
мен  ғой!»  атты  Ш.Айтматовтың  «Ақ  кеме» 
повесі  бойынша  жасалған  спектакльді  жас  ре-
жиссер Болат Абдрахманов қойыпты. Салмақ-
ты  прозалық  шығарманың  ересектеу  балалар 
аудиториясына  арнап  қойылуының  өзі  қуыр-
шақ  театрларымыздың  ертегі,  аңыз,  әңгімеден 
бөлек сүйекті де сүбелі туындыларды балалар-
ға тарту ете бастағандығын көреміз.  
Қостанай облыстық қуыршақ театры «Еще 
раз о Красной шапочке» атты қойылымын көр-
сетті.  Жақсы  режиссерлік  шешімі  бар  спек-
такльге  жеңілдік,  орындаушыларға  шеберлік 
қырлары  аздық  етіп  жатты.  Бұл  уақыт,  тә-
жірибемен  келетінін  ескерсек,  жас  театр  ұжы-
мының жетістіктерін болашақта асыға күтеміз.  
Астана  қуыршақ  театры  фестивальге 
И.Миччи,  Дж.Робертс,  Л.Вулвертонның  «Арыс-
тан  патша»  мюзиклін  қазақ  тілінде  ұсынды. 
Ш. Смайлова 

231 
 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. № 3(149). 2014
Спектакль аң патшасы Арыстанның кішкентай 
баласы Симбаның атына сай өз  дәрежесін  алу 
жолындағы  бастан  кешкен  қиындықтары,  ер 
жету  жолындағы  кедергілерді  жеңуі  суреттей-
ді. Спектакль көркем декорациялық киім киіп, 
сан  алуан  аңдардың  қызықты  костюмдермен 
ерекшеленді.  
Маңғыстау  облыстық  қуыршақ  театрының 
режиссері  Н.Насырованың  инсценировкасы-
мен Т.Жарылғаповтың осы аттас пьесасы негі-
зінде  қойылған  «Сұрмерген»  спектаклі  фести-
вальдің  нүктесін  қойды.  Бұл  қойылым  бізге 
Табиғат  Анамен  адамдар  арасындағы  теке-
тірес  екіншілер  үшін  жақсылыққа  алып  бар-
майтын,  кешірілмес  қателіктерге  соқтырарын 
ескертеді. Бүгінгі күннің осындай өзекті мәсе-
лесін  өнер  ұжымы  қуыршақ  театрының  бей-
нелі  тіл,  бедерлі  бояуымен  беруге  тырысқан. 
Театр  таза  қуыршақтарды  ойнату  шеңберінен 
шығып, бүгінде драма театрының үлгісін еркін 
қолдана  бастаған.  Бұл  үлгіде  ойын  көрсетуге 
талпыныс  фестивальде  тек  осы  театрға  ғана 
тән  құбылыс  болмағанын  атап  өтуіміз  керек. 
Сахнада  қуыршақ  өнерінің  таза  үлгісін  ұстап 
қалудан  гөрі  әр  түрлі  бейнелеу  құралдарын, 
олардың  өзгеше  стильдік  ерекшеліктерін  ара-
ластыра  спектакль  жасау  жиі  көрініс  берді. 
Суретші  декорациялық  шешімі  мен  костюм-
дерінің  үлгісін  жасау  барысында  ұтымды  ше-
шімдер таба алған. Режиссер актерлер құрамы-
на  көпшілік  би  сахналарына  мән  беріп,  дина-
микалық  қызуқанды  жаңа  сахналық  қойылым 
жасауға тырысқан.  
Қазылар  алқасының  құрамына  Санкт-Пе-
тербург  Мемлекеттік  театр  өнері  академиясы 
Қуыршақ  театры факультетінің  деканы, қуыр-
шақ  театрының  белгілі  маманы,  профессор 
Николай  Петрович  Наумов  жетекшілік  етті. 
Қуыршақ  ісінің  хас  шебері  деп  танылған  ұс-
таздың  талқылауда  спектакль  туралы  айтқан 
құнды пікірлері біздің актерлеріміз, режиссер-
леріміз,  жалпы  қуыршақ  театрымен  айналы-
сатын барша қауымға қызығушылық туғызды.    
Республика театрларының шығармашылық 
келбетін  көрсеткен  фестиваль  қазақ  топыра-
ғында  кішкентай  бүлдіршіндерге  жасалынып 
жатқан  қуыршақтар  патшалығындағы  хал-
жайдан хабардар етті. 
Қорыта келе,  елімізде жыл сайын өтіп жат-
қан қуыршақ фестивальдерінің қазақ қуыршақ 
театрының  дамуында  алар  өзіндік  орны  бар. 
Өзге  елдердің  қуыршақ  театрларымен  сынға 
түсіп,  театрлардың  шығармашылық  деңгейін-
мен  танысып  тәжірибе  алмасады.  Бүгінде 
еліміздегі  қуыршақ  театрларына  тың  серпіліс 
керек.  Мәселен,  Филипп  Жанти (Philippe 
Genty) – француздық  режиссер  қойылымда-
рында  драмалық  элементтерді,  пантомималық 
қимыл-әрекеттер,  би  және  вокал,  алуан  түрлі 
спецэффекттер    және  сиқыр  атмосферасын  ара-
ластыра  жеткізеді.  Кейіпкерлерін  бүгінгі  қо-
ғаммен байланыстырады. Жанти өзінің «Жыл-
жымайтын  кейіпкерлер»  атты  қойылымында: 
«Моя мечта походит на утопию. Я уверен, что 
мы  не  добьемся  мира  между  людьми,  на-
родами  или  социальными  группами,  пока  не 
будем жить в мире с самими собой. К этому я 
и  стремлюсь  в  своих  спектаклях,  что,  воз-
можно немного наивно. В «Неподвижных пас-
сажирах»  присутствует  политический  под-
текст.  Я  говорю  о  кризисе,  о  торжестве  алч-
ности,  о  крушении  утопий,  о  национальной 
идентичности,  о  ношении  паранджи...  Но  мень-
ше  всего  на  свете  я  хотел  бы  растерять  свою 
поэтическую  силу» [2], – деп  пікірімен  бөлі-
седі.  Советтік  жылдар  мен  күні  бүгінге  дейін 
есімі  дүниежүзіне  белгілі  режиссер  Жантидің 
әрбір  қойылымы  үлкен  ізденіспен  өмірге  ке-
леді.  Бүгінде  қазақ  қуыршақ  театрының  шы-
ғармашылығы  тікелей  әлемдік  өнер  процесте-
рімен  тығыз  байланыста  дамуды  талап  етеді. 
Театрдың  кішкентай  көрермендерін  бүгінгі 
заман  талабына  сай  қойылымдармен  театрға 
шақыруымыз керек. 
 
Елбасымыз  биылғы  «Қазақстан  жолы – 
2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты 
жолдауында: «Жалпықазақстандық мәдениетті 
дамытуға  жаңаша  серпін  берген  жөн.  Мәдени 
саясаттың ұзақ мерзімді тұжырымдамасын әзір-
леу қажет. Онда қазақстандықтардың бәсекеге 
қабілетті  мәдени  ментальдігін  қалыптасты-
руға,  заманауи  мәдениет  кластерлерін  дамы-
туға  бағытталған  шаралар  белгілеу  керек» [3, 
2], – деп
 
мәдениеттің  дамыған 30 елдің  қата-
рына кіру тұжырымдамасындағы айрықша ба-
ғыт  екенін  белгілеп  берді.  Біздің  ендігі  мақ-
сатымыз дамығын  30 елдің қатарына кіру мақ-
сатында  мәдениетімізді  дамыту.  Болашақ  ел 
тізгінін  ұстайтын  тұлға  тәрбилеу.  Тұлғалық 
өнер биік деңгейде болғанда ғана ұлттық құн-
дылық  болады  және  оның  баға  жетпес  нарқы 
болады. 
ХХІ  ғасырда  рухы  биік  мәдениетіміз  бен 
біліми  әлеуетімізді  қалыптастыруда  қуыршақ 
театрының  маңызы  зор.  Рухы  мен  мәдениеті 
биік,  білімі  терең  деңгейдегі  жастары  бар  ел 
ғана  жаһандану  деген  алып  мұхиттың  үстінде 
өзінің келбетін жоғалтпайды. 
 
Қазіргі қазақ қуыршақ театрларының дамуындағы фестивальдердің маңызы 

232 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. № 3(149). 2014
 

жүктеу/скачать 3,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: