Национальной академии наук республики казахстан

Доклады Н
 
                
 
         
 
Сурет 4 –
 
Дефо
салынған
көрсетті, 
деформац
беріксізде
Көпт
салыстыр
сəйкес ке
6060 
микроқұр
тұрды.  А
көлденең 
болатын ұ
 
Национальной
                    
                   
– 400 
о
С темпе
ормацияның
  бөлшектеп
яғни  тəжі
циялаудың 
енудің өтуін
теген  жағд
руға  болаты
леді.  
алюминий
рылымға  ие
Айтылған  тү
бағытында
ұсақ түйірш
й академии н
 
        а)        
        в)        
а – вар
ературасында 6
ң дəрежесі 
ε
п  деформаци
ірибелерде 
дəрежесі  ж
не əсер етіп,
дайда  дефо
ын  жағдайл
й  қорытпа
емденген.  О
үйіршіктерд
а 468 мкм  т
шіктер орнал
аук Республи
                    
                    
риант 1; б – вар
6060 алюмини
кедергіс
ε
> 10 - 25 %
иялаудың  қ
қолданылға
жəне  дефор
, осы процес
ормация  к
ларда  алынғ
асынан  жас
Осы  микро
дің  орташа 
тең  болды.  І
ласқан.  
ики Казахста
   
60  
                   
                    
риант 2; в – ва
ий қорытпасын
сінің қисық сы
% болған кез
қисық  сызық
ан  деформа
рмация  жыл
стерді жылд
кедергісін 
ған,  əдебие
салған  дай
оқұрылым  р
мөлшері  ү
Ірі  түйіршік
ан  
                    
                   
ариант 3; г – ва
н əр түрлі вари
ызықтары 
зде, 400 жəн
қтары  біртін
ация  аралы
лдамдығы 
дам жүргізуг
тəжірибеме
еттерде [6,1
йындама  б
рекристалли
үлгіліктің  б
ктердің  шек
     б)  
         г) 
ариант 4 
иантармен сына
не 450 
о
С те
ндеп  үлкейе
ығындағы  т
динамикалы
ге мүмкіндік
ен  зерттеп
10]  жариял
бастапқы  к
изацияланба
биіктік  бағы
карасында  ө
ап алынған деф
емпературал
етіндігін  тə
тыныстар,  б
ық  жəне  с
к берді.  
п  алған  н
анған  мəлім
күйде  бірке
аған  ірі  тү
ытында 431
өлшемі ~ 53
 
 
формация 
лары үшін 
əжірибелер 
бөлшектеп 
татикалық 
нəтижелер, 
меттермен 
елкі  емес 
үйіршіктен 
1  мкм,  ал 
3 – 58 мкм 

ISSN 222
                
                
 
Сурет 5 –
 
Дефо
шөктірілг
түйіршікт
бағытта 4
үлкейткен
Соны
құрылым
қалыптас
тығыздығ
350, 
рекристал
бағытынд
өлшемі 45
 
4–5227        
                    
                    
– 450 
о
С темпе
ормацияланғ
ген  металды
терінің  орта
468 мкм-ден
н кезде түйір
ымен 250 ж
дық  күйін
атындығын 
ғы жоғарлап
400 жəне 45
ллизациялан
дағы түйірш
5 мкм-ден 84
                    
   а)             
     в)           
а – вар
ературасында 6
ған  үлгілікт
ың  құрылым
аша  өлшемі
н 1270 – 132
ршіктердің ө
жəне 300 
о
С
н  зерттеу, 
көрсетті (с
п, ені 12-35 м
50
°С темпер
нған.  Өйтк
іктер өлшем
4 мкм-ге дей
                   
                    
                    
риант 1; б – вар
6060 алюмини
кедергіс
ті  металлогр
мы  рекрист
і  биіктік  ба
20 мкм дейін
өлшемдері к
С  температу
үлгіліктің
суреттер 6 ж
мкм-де тең 
ратураларын
кені  ыстық
мі 55 мкм-де
йін кішірейед
                    
 
61 
                   
                   
риант 2; в – ва
ий қорытпасын
сінің қисық сы
рафиялық  зе
аллизацияла
ағытында  4
н өзгерді. С
кішірейетінд
урасында  ш
ң  көлденең
жəне 7). Осы
болатын ығ
нда деформа
қтай  дефор
ен 92 мкм-ге
ді (суреттер 
                   
                    
                   
ариант 3; г – ва
н əр түрлі вари
ызықтары 
ерттеу, 250 
анбаған  еке
31  мкм-ден
онымен бірг
дігін айта кет
шөктірілген 
ң  бағытын
ындай кезде
ғысу жолағы
ацияланған ү
рмациялау 
е дейін жəне
8, 9 жəне 10
                    
б)  
г)  
ариант 4 
иантармен сына
жəне 300
о
ендігін  көрс
н 10-35 мкм
ге, соңғы қа
ткен жөн (су
6060  алюм
нда  микро
е ішкі түйір
ы құрылады.
үлгіліктер м
нəтижесінд
е көлденең б
0).  
                   
 
ап алынған деф
о
С  температ
сетті.  Өйтке
м  дейін,  ал
апастардағы
уреттер6,б ж
миний  қоры
ожолақтық 
ршікті дисло
.  
металының қ
де  алынған
бағыттағы тү
  
№ 3. 2016 
 
 
формация 
турасында 
ені  үлгілік 
л  көлденең 
ы жаншуды 
жəне 7,б).  
ытпасының 
құрылым 
окацияның 
құрылымы 
н  биіктік 
үйіршіктер 

Доклады Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
62  
 а)
б) 
 
в)
 д) 
 
а – вариант 1; б – вариант 2; в – вариант 3; г – вариант 4 
Сурет 6 – 6060 алюминий қорытпасын 250 
о
С температарусында жаймалаған кезде  
оның түйіршіктерінің өлшеміне жаншу мөлшерінің жəне дефрмация аралық тыныс уақытының əсері 
 
 
  а)  
б) 
  в)  
 г) 
 
а – вариант 1; б – вариант 2; в – вариант 3; г – вариант 4 
Сурет 7 – 6060 алюминий қорытпасын 300 
о
С температурасында жаймалаған кезде  
оның түйіршіктерінің өлшеміне жаншу мөлшерінің жəне дефрмация аралық тыныс уақытының əсері 
 
 

ISSN 2224–5227                                                                                                                               
№ 3. 2016  
 
 
63 
а) 
б) 
в) 
г) 
 
а – вариант 1; б – вариант 2; в – вариант 3; г – вариант 4 
Сурет 8–6060 алюминий қорытпасын350 
о
С температурасында жаймалаған кезде оның түйіршіктерінің өлшеміне жаншу 
мөлшерінің жəне дефрмация аралық тыныс уақытының əсері 
 
 а)  
б) 
 в)  
 г) 
а – вариант 1; б – вариант 2; в – вариант 3; г – вариант 4 
Сурет 9 – 6060 алюминий қорытпасын 400 
о
С температурасында жаймалаған кезде оның түйіршіктерінің өлшеміне 
жаншу мөлшерінің жəне дефрмация аралық тыныс уақытының əсері 
 
Мөлшері  бойынша  ең  кішкентай  түйіршіктер, 450
°С  температурасында  деформацияланған 
үлгіліктер металында алынғанына ерекше көңіл аудару қажет. Осы температурада үлгілік металын 
ыстықтай  деформациялаған  да  биіктік  жəне  көлденең  бағыттарда  түйіршіктер  өлшемі  өте  жақсы 
кішірейген, яғни түйіршіктер өлшемі биіктік жəне көлденең бағыттарда мынандай аралықта өзгерген 
(сəйкесті жазылған): 55 – 72 мкм; 45 – 68 мкм(сурет 10).  
Сонымен, 350, 400 жəне 450
°С температураларында үлгіліктерді деформациялау, дайындаманың 
бойлық  жəне  көлденең  бағыттарында  жуықты  біркелкі  жəне  теңосьті  құрылымды  қалыптастыруға 

Доклады Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
64  
алып  келді  (суреттер 8, 9 жəне 10). Тағыда  айта  кететін  жай,  олтемпература  өскен  сайн 
дайындаманың  түйіршікті  жəне  субтүйіршікті  құрылымың  ары  қарай  ұсақталуы.  Дайындама 
металында  беріксіздену  процестері  жүру  нəтижесінде,  полигонизация  жəне  рекристаллизация 
процестері  жүрген  құрылым  үлгіліктің  барлық  көлемі  бойынша  қалыптасып,  үлгілікте  орташа 
өлшемі 45 – 92 мкм болатын түйіршіктер пайда болады.  
Жоғарыда  айтылған  құрылымның  өзгеру  заңдылығын  анықтағаннан  кейін,  деформация 
кедергісінің 350, 400 жəне 450
°С температураларында тез өсуін деформацияның үлгілікте біркелкі 
таралуымен  тек  түсіндіруге  болады.  Деформация  біркелкі  тарағанда  деформация  кедергісі 
мөлшерінің үлкен болатындығы белгілі [6,10]. Осымен бірге, 250 жəне 300 
о
С температураларында 
деформация кедергісінің бояу өсуінеүлгіліктің белгілі бір жерлерінде деформацияның шоғырлануы 
тек себеп болады деп айтуға болады.  
 
 а)  
 б) 
 в)  
 г) 
 
а – вариант 1; б – вариант 2; в – вариант 3; г – вариант 4 
Сурет 10 – 6060 алюминий қорытпасын 450 
о
С температурасында жаймалаған кезде оның түйіршіктерінің өлшеміне 
жаншу мөлшерінің жəне дефрмация аралық тыныс уақытының əсері 
 
Металл  құрылымының  осындай  заңдылықпен  өзгеруін  былай  түсіндіруге  болады. 
Деформация температурасы төмен болған кезде алюминий қорытпаларында беріктену процестері 
едуір жылдам жүреді.  
Алюминий  қорытпаларын  жоғары  температураларда  деформациялағанда  ішкі  энергияны 
жинау  жеткілікті  қарқынмен  жүрмейді.  Бұндай  жағдайларда,  тек  салыстырмалы  жоғары 
дефомациялар  мөлшерімен  жаймалағанда,  мөлшері  жеткілікті  ішкі  энергия  жиналап, 
полигонизация жəне рекристаллизация процестері толық жүреді. Бұл ұсақ түйіршікті құрылымды 
алуға мүмкіндік береді.  
Қорытынды. 1. 6060 алюминий қорытпасын төменгі температурада бойлық-сыналы орнақта 
жаймалау металл құрылымында салыстырмалы ірі түйіршіктерді қалыптастыруға алып келеді. 
2. Алюминий 
қорытпасын 
бойлық-сыналы 
орнақта 
жоғарғы 
температураларда 
деформациялағанда жолақ металында салыстырмалы ұсақ түйіршіктерді құрылым қалыптасады. 
 
ƏДЕБИЕТ 
 
[1]  Бродова  И.Г.,  Петрова  А.Н.,  Ширинкина  И.Г.  Сравнение  закономерностей  формирования  структуры 
алюминиевых сплавов  при  большой  и  интенсивной  пластической  деформации / И.Г.  Бродова, // Известия  РАН,  Серия 
физическая, 2012, №11. - С. 1378-1383. 

ISSN 2224–5227                                                                                                                               
№ 3. 2016  
 
 
65 
[2]  Колачев  Б.А.,  Елагин  В.И.,  Ливанов  В.А.  Металловедение  и  термическая  обработка  цветных  металлов  и 
сплавов: учеб. для студентов вузов, обучающихся по специальности "Металловедение и терм. обраб. металлов" /. - Изд. 
4-е, перераб. и доп. - М. : МИСИС, 2005. - 427 с.  
[3]  Колачев  Б.А.,  Елагин  В.И.,  Ливанов  В.А.  Металловедение  и  термическая  обработка  цветных  металлов  и 
сплавов. Учебник для вузов. 3-е изд., перераб. и доп. М.: МИСИС, 1999. 416 с. 
[4] Fragmentation of the structure in Al-based alloys upon high speed effect / I.G. Brodova, E.V. Shorokhov, A.N. Petrova 
et all // Reviews on Advanced Materials Science. - 2010. - № 25. - P. 128-135.  
[5] Brodova I., Shirinkina I., Petrova A. Dispersion of the structure in Al-based alloys by different methods of severe plastic 
deformation// Materials Science Forum. - 2011. - Vol. 667-669. - P. 517-521. 
[6] Микляев П.Г., Дуденков В.М. Сопротивление деформации и пластичность алюминиевых сплавов: Справочник. 
М.: Металлургия, 1979. -183 с. 
[7] Скрябин С.А. Технология горячего деформирования заготовок из алюминиевых сплавов на ковочных вальцах // 
– Винница: А. Власюк. – 2007. – 284 с. 
[8]  Галкин  В.И.,  Шлёнский  А.Г.  Моделирование  процессов  штамповки  методом  конечных  элементов:  Метод. 
указания. – М.: МАТИ, 2006. – 76 с. 
[9] Моделирование процесса объемной штамповки в системе QForm / Сост. А.В. Овчинников: Метод. указания. – 
М.: МАТИ, 2006. – 39 с.  
[10]  Патент  РК  № 27884 . Продольно-клиновой  стан  для  прокатки  полос  из  сталей  и  сплавов / Машеков  С.А., 
Нугман Е.З., Машекова А.С. и др. // Опубл. 25.12.2013, бюл. №12. 3 с.: ил.  
[11]  Полухин  П.И.,  Гун  Г.Я.,  Галкин  А.М.  Сопротивление  пластической  деформации  металлов  и  сплавов. 
Справочник. - М.: Металлургия, 1983. - 352 с.  
 
REFERENCES 
 
[1] Brodova I.G., Petrova A.N., Shirinkina I.G. Sravnenie zakonomernostej formirovanija struktury aljuminievyh splavov pri bol'shoj i 
intensivnoj plasticheskoj deformacii / I.G. Brodova, // Izvestija RAN, Serija fizicheskaja, 2012, №11. S. 1378-1383. (in Russ.). 
[2] Kolachev B.A., Elagin V.I., Livanov V.A. Metallovedenie i termicheskaja obrabotka cvetnyh metallov i splavov: ucheb. 
dlja studentov vuzov, obuchajushhihsja po special'nosti "Metallovedenie i term. obrab. metallov" /. - Izd. 4-e, pererab. i dop. - M. 
: MISIS, 2005. - 427 s. (in Russ.). 
[3] Kolachev B.A., Elagin V.I., Livanov V.A. Metallovedenie i termicheskaja obrabotka cvetnyh metallov i splavov. 
Uchebnik dlja vuzov. 3-e izd., pererab. i dop. M.: MISIS, 1999. 416 s. (in Russ.). 
[4] Fragmentation of the structure in Al-based alloys upon high speed effect / I.G. Brodova, E.V. Shorokhov, A.N. Petrova 
et all // Reviews on Advanced Materials Science. - 2010. - № 25. - P. 128-135. (in Russ.). 
[5] Brodova I., Shirinkina I., Petrova A. Dispersion of the structure in Al-based alloys by different methods of severe plastic 
deformation// Materials Science Forum. - 2011. - Vol. 667-669. - P. 517-521. (in Russ.). 
[6] Mikljaev P.G., Dudenkov V.M. Soprotivlenie deformacii i plastichnost' aljuminievyh splavov: Spravochnik. M.: 
Metallurgija, 1979. -183 s. (in Russ.). 
[7] Skrjabin S.A. Tehnologija gorjachego deformirovanija zagotovok iz aljuminievyh splavov na kovochnyh val'cah // – 
Vinnica: A. Vlasjuk. – 2007. – 284 s. (in Russ.). 
[8] Galkin V.I., Shljonskij A.G. Modelirovanie processov shtampovki metodom konechnyh jelementov: Metod. ukazanija. 
– M.: MATI, 2006. – 76 s. (in Russ.). 
[9] Modelirovanie processa ob#emnoj shtampovki v sisteme QForm / Sost. A.V. Ovchinnikov: Metod. ukazanija. – M.: 
MATI, 2006. – 39 s. (in Russ.). 
[10] Patent RK № 27884 . Prodol'no-klinovoj stan dlja prokatki polos iz stalej i splavov / Mashekov S.A., Nugman E.Z., 
Mashekova A.S. i dr. // Opubl. 25.12.2013, bjul. №12. 3 s.: il. (in Russ.). 
[11] Poluhin P.I., Gun G.Ja., Galkin A.M. Soprotivlenie plasticheskoj deformacii metallov i splavov. Spravochnik. - M.: 
Metallurgija, 1983. - 352 s. (in Russ.). 
 
РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИЙ ГОРЯЧЕЙ ПРОКАТКИ ЛИСТОВ ИЗ АЛЮМИНИЕВЫХ СПЛАВОВ  
НА НЕПРЕРЫВНОМ ПРОДОЛЬНО-КЛИНОВОМ СТАНЕ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ МЕТОДА  
ФИЗИЧЕСКОГО МОДЕЛИРОВАНИЯ 
 
С.А.Машеков
1
, Б.Н. Абсадыков
2
, М.М. Акимбекова
1
, А.С. Машекова
1
  
 
1
Казахский национальный исследовательский технический университет имени К.И. Сатпаева, г. Алматы,  
Республика Казахстан; 
2
Казахстанско-Британский технический университет, г. Алматы, Республика Казахстан 
 
Аннотация.  С  использованием  современной  высокоточной  установки Gleeble3500 исследованы  закономерности 
изменения  сопротивления  деформации  и  структуры  алюминиевого  сплава 6060. При  этом  данные  закономерности 
исследованы путем физического моделирования прокатки полос на продольно-клиновом стане с различными режимами 
обработки. С единой позиции описано изменение структуры алюминиевого сплава 6060 при многоступенчатом обжатии 
при различных температурах и скоростях деформирования. Установлено, что прокатка алюминиевого сплава при низких 
температурах  приведет  к  формированию  в  структуре  крупнозернистой  структуры  и,  наоборот,  прокатка  при  высоких 
температурах способствует формированию в структуре металла мелкозернистой структуры.  
Ключевые  слова:  сжатие,  сопротивление  деформации,  пластичность,  эксперимент,  упрочнение,  разупрочнение, 
рекристаллизация. 
Поступила 16.05.2016 г. 

Доклады Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
66  
REPORTS OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES 
 
OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN 
ISSN 2224-5227 
Volume 3, Number 307 (2016), 66 – 71 
 
UDC  620.01 
 
THE ELECTRONIC CIRCUIT SYSTEM OF TRACKING THE MOVEMENT OF THE SUN  
ON THE BASIS OF PIC MICROCONTROLLERS TO CONTROL THE SUPPORTING-
TURNING MECHANISM HELIOSTAT 
 
S.U. Ismailov
2
, F.A. Satybaldyieva
1
, A.A. Saribaev
2
, A.A. Musabekov
2
,  A.S. Ismailova
2
  
 
1
Kazakh national research technical university named after Satpayev K.I.; 
2
South Kazakhstan State University, named after M. O. Auezov 
feruzaken@mail.ru 
 
Key words: microcontroller, heliostat, optoelectronic counters, phototransistors, sensors. 
Abstract: At the present time in many editions of far and near abroad, offering a range of electronic circuits for 
tracking the movement of the Sun, but each of them has certain disadvantages, especially in terms of improvement. 
In work use of the combined system of tracking Sun movement in heavenly sphere is offered. Association of 
programmed control and system of tracking is connected with feedback by following reasons: programmed control is 
convenient for using, when there is a necessity to establish heliostat on the necessary position, for example, at 
clearing of weather after a rain, changes of weather with cloudy for clear day etc. System of tracking with feedback 
the automatic will spend during the day process of tracking the Sun but when there will be weather changing when 
there will be moments of insufficient radiation of Solar energy, heliostat will stop and will pass in a waiting mode. 
After weather will clear up also Sunlight will be enough, the system of tracking of programmed control by a 
settlement way will define co-ordinates of position of the Sun and will establish heliostat in the necessary position, 
then the system of tracking of programmed control will transfer control to system of tracking with feedback. Thus, the 
economy of consumption of energy heliostat by installations and an operational administration will be carried out.     
For the implementation of the automated management system heliostat mirror concentrating system may use a 
PIC microcontroller with a special routine which implements the function equation of motion of the object. 
Therefore working out of the electronic scheme of system of tracking on the basis of PIC the microcontroller will 
allow to adapt and combine functions of management and tracking in one single whole, will allow to reduce factor 
the Inertia and delay of system of tracking, at the expense of use of the combined system of tracking.  
In this work the presented ratio decreases the inertia and lag of the tracking system. This is achieved through 
the use of combination tracking system. 
        
  УДК  620.01 
 
ЭЛЕКТРОННАЯ СХЕМА СИСТЕМЫ СЛЕЖЕНИЯ  
ЗА ДВИЖЕНИЕМ СОЛНЦА  
НА БАЗЕ PIC МИКРОКОНТРОЛЛЕРА ДЛЯ УПРАВЛЕНИЯ  
ОПОРНО-ПОВОРОТНЫМ МЕХАНИЗМОМ ГЕЛИОСТАТА 
 
С.У. Исмаилов
2
 , Ф.А. Сатыбалдиева

жүктеу/скачать 9,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: