Непрерывного педагогического образования, рассмотрены вопросы роста

618 

 

сабақтан  кейін  өз  ойларын  бөлісіп  жатады.  Міне  осы  мақсатта  оқушылардың 

пәнге  деген  қызығушылығын  ояту,  қазіргі  заманның  сұранысы  болып  тұрған   

ақпараттық-комуникациялық  технологияларды  пайдалану  арқылы  білім  беру 

деңгейін  көтеру  қолдану  арқылы  біршама  өсу  көрініп  тұр.  АКТ  –ны  қолдану 

арқылы  мен  білім  5  «  б»,  «в»  сыныптарында  Ондық  бөлшектерге  амалдар 

қолдануды компьютер 

арқылы шығарып , диаграммаға салғанда олардың есеп шығаруға деген 

қызығушылығы, есепті  дұрыс  шығаруын, компьютер өзі бағалап берді.  Ал  6- 

сыныптарда сол ондық бөлшетерді қарама-қарсы таңбамен қолдандым.  Сонда 

екі  2012-2013жж,  2013-2014жж    арасында    АКТ-ны  сапасының  жоғарылауына 

көзімді жеткіздім.  

 

2012-2013жж            2013-2014жж. 

 

Және  де,  басты  айта  кететін  бір  мәселе  электрондық  оқулық.  5-6 

сыныптарда  сабақтары  Кейде  оқушыларыма    «Мултимедиялық  кабинетте 

жұмыс  жасаймыз,  есеп  шығарамыз  »  дегенде  қуанғандарынан    төбелері  көкке 

бір  елі  жетпей  тұрғандай  көрінеді.  Міне  осы  кішкентай  ғана  көріністен 

оқушылардың  компьютерді  қолдана  отырып  есеп  шығаруға,  пәнге 

қызығушылықтары өте жоғары деңгейде екендігін  байқауға болады.Ұстаздың 

шығармашылық жұмысы ең алдымен сабаққа даярлықтан басталады. Сабақтың 

өз  мәнінде  өтуі  ұстаздың  біліміне,  ұйымдастыру  қабілетілігіне,  яғни 

шеберлігіне 

байланысты.Оқушылардың 

шығармашылық 

даралығын 

қалыптастыру  үшін,  оқушының  дайындық  деңгейін,  ынтасын  және  қабылдау 

жылдамдығын  ескеру  арқылы  жаңа  материалды  оқытуды  процесіне  жаңа 

ақпараттық  технологияның  мүмкіндіктерін  пайдаланған  дұрыс.  «Қазіргі 

заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  әлемдік  стандартқа 

сай  мүдделі  жаңа  білім  беру  өте  қажет»    деп  [1]  ,  Елбасы  атап  көрсеткендей, 

жас  ұрпаққа  білім  беру  жолында  ақпараттық  технологияны  оқу  үрдісіне 

оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. 

 Сабақтарымда    ақпараттық  коммуникациялық  технологияларды  қолданып, 

келесі нәтижелерге қол жеткіздім 

-Ақпараттық технологиялар арқылы, білім сапасы көтерілді; 

5 б  

5 в 

6б 

6в 

Ондық бөл.қосу 

Ондық бөл. Азайту 

Ондық бөлш. Көбейту 

619 

 

-Оқушылардың пәнге қызығушылығы артты. 

-Ақпараттықммәдениет дамыды; 

-Сабақта уақыт үнемді пайдаланылды 

-Оқушылардың коммуникативтік қабілеттері дамыды. 

Жоғарыда  айтылған  ой  пікірлерді  тұжырымдай  келе,  компьютерді 

қолдану  негізінде,  мектеп  пәндерін  оқыту  сапасын  арттырып,  білім  беруді 

ақпараттандыру,  жүйелі  түрде  іске  асады  деуге  болады.  Ақпараттық 

коммуникациялық  технологияларды  және  компьютерлік  желі  арқылы  жаңа 

білім 

әдістерін 

пайдалануы 

кеңейтіліп 

келеді. 

Жаңа 

ақпараттық 

технологияларды білім жүйесінде қолданудың негізгі күші – адам. 

Қорытындай  келе,  әр  оқушының  математикалық  сауатты  болуы,  біздің 

яғни ұстаздардың сабақ беру сапасынан –ақ байқауға болады деп ойлаймын. Әр 

тақырып  сайын  мұғалім,  сол  тақырыпқа  сай  кез-келген  деңгейдегі 

тапсырмаларды,  сонымен  қоса ойлау  қабілеттерін  арттыратын  тапсырмаларды 

жиі  қолданып  сабақ  өткізсе,  барлық  оқушының  математикалық  сауатты 

болмауы да анық көрініс табатын еді. 

 

Библиографиялық сілтемелер 

1.  «Болашақтың  іргесін  бірге  қалаймыз»  Н.Ә.Назарбаев  халыққа 

жолдауы 2011ж 

2. «Жеке тұлғаға бағытталған оқытуды ұйымдастыру арқылы оқушының  

шығармашылық  мүмкіндіктерін  дамыту»    ТүменбаевТ.Қ.,Тлеукенова 

Л.А., СегізбаеваС.Қ.,Әділғазина Ғ.З.  Өскемен,2006ж 

3.  Ана тілі газеті , Елбасының халыққа жолдауынан 1 бет,  №5 2011ж 

4.  Математика және Физика ғылыми әдістемелік журнал №5, 2007ж    

5.  Информатика негіздері №3,2006ж  

6. Жаңа форматта білім беру үлгілері. Алматы 2013ж  

7. ШҚО педагогика жаршысы, №2, 2008 

8.  Әбдікәрімұлы  Б.  Мәлібеков  М.  Білім  берудегі  педагогикалық 

технологиялар /Ізденіс-Поиск   2003,  №2,   

 

 

Вера Васильевна Чумаченко 

КГУ «Гимназия № 12 имени А.Гумбольдта 

с углубленным изучением иностранных языков» 

 акимата  г.Усть-Каменогорска 

Казахстан, Усть-Каменогорск 

 

МЕТОДЫ И ПРИЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННОЙ 

КОМПЕТЕНЦИИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ 

 

В  статье  рассматриваются  вопросы  создания  на  уроках  математики 

особой  развивающей среды, способствующей формированию информационной 

компетенции и формированию функциональной грамотности. 

620 

 

 

Ключевые  слова:  Функциональная  грамотность,  информационная 

компетенция,  метод  проектов,  работа  с  текстом  учебника,  практико-

ориентированные задачи. 

 

 

Задача,  поставленная  главой  государства  Н.  Назарбаевым  в  Послании 

народу  Казахстана  от  27  января  2012  года  «Социально-экономическая 

модернизация  -  главный  вектор  развития  Казахстана»  все  более 

актуализируется  в  процессе  вхождения  Казахстана  в  число  50  наиболее 

конкурентно способных стран мира. 

Современные условия жизни требуют от школы подготовить выпускника, 

не просто владеющего  суммой знаний, а обладающего определенным  уровнем 

компетентности  в  способах  жизнедеятельности  в  современном  обществе, 

способного  самостоятельно  ориентироваться  в  потоке  информации  и 

пополнять   свой  личностный  багаж  знаний   для  решения  социально  и 

личностно значимых проблем. 

  

Только такой выпускник сможет оправдать социальные ожидания нашего 

государства  в  становлении  нового  работника,  который  способен  творчески 

решать  сложные  профессиональные  задачи.  В  условиях  решения  этой 

стратегически  важной  для  страны  задачи  главными  функциональными 

качествами  личности  являются  инициативность,  способность  творчески 

мыслить 

и 

находить 

нестандартные 

решения, 

умение 

выбирать 

профессиональный  путь,  готовность  обучаться  в  течение  всей  жизни.  Все 

данные функциональные навыки формируются в условиях школы. 

Результатом  развития  функциональной  грамотности  является  овладение 

обучающимися  системой  ключевых  компетенций,  позволяющих  молодым 

людям эффективно применять усвоенные знания в практической ситуации и  в 

процессе  социальной  адаптации.  Ключевые  компетенции  -  это  требование 

государства  к  качеству  личности  выпускника  средней  школы  в  виде 

результатов образования, заявленные в ГОСО и учебных программах. 

Одной  из  ключевых  компетенций  выпускника  средней  школы  является 

информационная 

компетенция 

- 

способность 

к 

самостоятельной 

познавательной деятельности или умение учиться на протяжении всей жизни.  

Мы живем в информационном обществе, поток информации растет большими 

темпами.  В  условиях  стремительного  развития  информационных  технологий, 

во  многом  определяющих  становление  современного  общества,  существенно 

возрастает  роль  информационной  деятельности  человека,  поэтому  каждый 

ученик должен 

-  уметь  ориентироваться  в  информационных  потоках,  выделять  в  них 

главное и необходимое; 

-  ощущать  потребность  в  значимой  информации,  уметь  формулировать 

вопросы; 

621 

 

-определять источники  информации и использовать стратегии ее поиска, 

уметь  самостоятельно  искать,  извлекать,  систематизировать  и  отбирать 

необходимую для решения учебных задач информацию; 

-владеть  навыками  работы  с  различными  источниками  информации  - 

книгами, учебниками, энциклопедиями, каталогами, словарями,  интернетом; 

-творчески  преобразовывать,  сохранять  и  передавать  найденную 

информацию,  владеть навыками использования информационных устройств; 

-уметь  использовать  программные  средства,  ориентированные    на 

решение задач в различных сферах деятельности.  

Информационная  компетенция  включает  в  себя навыки  деятельности  по 

отношению к информации в учебных предметах и образовательных областях, а 

также в окружающем мире; владение современными средствами информации и 

информационными  технологиями;  поиск,  анализ,  синтез,  сравнение  и  отбор 

необходимой информации, ее преобразование, сохранение и передачу. 

  

Каждому  человеку  в  своей  жизни  приходится    читать  информацию, 

представленную  в  виде  таблиц,  диаграмм,  графиков,  схем,  а  это  является  

важной стороной назначения математического образования - развивать умение  

выполнять  математические  расчёты,  находить  в  справочниках  и  применять 

математические  формулы,  измерять  и  осуществлять  построения,  читать  и 

обрабатывать  информацию,  представленную  в    разнообразных  формах.  Как 

показывают результаты международного исследования PISA,  наши школьники 

не  владеют  навыками  работы  со  сложно  организованными  фрагментами 

информации. Наблюдается  несформированность   у школьников умения видеть 

причину  возникшего  затруднения  при  решении  задачи    и  самостоятельно 

находить нужную информацию в  тексте задания,  сопоставлять разрозненные 

фрагменты,  соотносить  общее  содержание  с  его  конкретизацией, 

целенаправленно  искать  недостающую  информацию;    учащиеся  не  владеют 

навыками  целостного,  творческого  анализа,    целеполагания,    постановки 

гипотез.  

Это объясняется жесткой «привязкой»  предметных способов действий  к 

типу  заданий  и  задач.  Стандартные  формулировки  заданий  в  учебниках 

приучают к тому, что ученики не умеют внимательно читать текст и выделять в 

нем только те факты и данные, которые необходимы для получения ответа на 

поставленный вопрос.  

Для формирования информационной компетенции учащихся я использую 

следующие методы, приемы и формы работы: 

1.

 

Метод  проектов  –  развивает  умение  самостоятельно  искать, 

извлекать,  систематизировать,  формулировать,  анализировать  необходимую 

для  решения  проблемы  информацию,  решать  задачи  практического 

содержания, связывать их с реальными ситуациями в жизни. 

Проекты  учащиеся  начинают  выполнять  с  5  класса  -  от  мини-проектов, 

связанных    с  темой  урока  или  применением  данной  темы  в  различных 

жизненных  ситуациях  до  исследовательских  проектов  на  городской  конкурс 

«Зерде». 

622 

 

  

Проект – это информационный продукт, созданный учащимися, который 

и  становится  показателем  информационной  компетентности  школьника. 

Проектная  деятельность  в  большей  степени    способствует  формированию 

устойчивых  навыков  самостоятельной  работы  с  большими  объемами 

информации и развитию информационной культуры личности. 

2.

 

Работа  с  учебником,  который  является    не  только  носителем  новой 

информации,  но  и  средством,  организующим  образовательную  деятельность 

учащихся. Дидактическая функция учебника позволяет вести систематическую 

работу на всех этапах обучения. Учу детей рациональному  чтению, выделению  

главного, составлению  опорных конспектов по темам или разделам,  умению 

делать выводы, анализировать, сравнивать, формулировать и задавать вопросы 

по тексту и к тексту. 

На  уроке  при  работе  с  учебником  можно  зачитывать,  анализировать  и 

озаглавливать    отдельные  абзацы,  составлять  рассказы  по  рисункам,  схемам, 

таблицам  и  диаграммам,   приводить  собственные  примеры,  вопросы, 

составлять опорный конспект, кластер,  постер,  алгоритм, справочник;  можно 

использовать приемы  «Отсроченная отгадка», «Найди недостающие сведения», 

«Составь вопросы соседу», «Составь задание», «Найди образец решения»  и т.д.  

В  результате  учебник  выступает  как  эффективное  средство  изучения, 

закрепления  изложенного  материала,  активизации  умственной  деятельности 

учащихся  и  играет  особую  роль  в    формировании  информационной 

компетенции учащихся. 

3.

 

Важнейшим видом учебной деятельности при обучении школьников  

математике является  решение задач. Целенаправленное  формирование умений 

решать математические задачи  является одним из путей достижения качества 

образования. А это, в свою очередь, связано с формированием навыков анализа 

условия  задачи,  поиска  путей  её  решения,  осмысления  результатов  решения. 

В содержание уроков необходимо включать практико-ориентированные задачи, 

аналогичные  задачам  для  проверки  математической  грамотности  в 

исследованиях  PISA.  Кроме  чисто  математических  в  PISA  используются 

контекстные  задачи, в них описывается некоторая ситуация и возникающая в 

ней  проблема,  для  решения  которой  наряду  с  математическими,  необходимо 

использовать  знания  по  другим  предметам,  причем  во  многих  заданиях 

информация предъявляется в виде таблиц, графиков, рисунков, схем.  

Контекст обеспечивает подлинные условия для использования математики при 

решении,  оказывает  влияние  на  решение  и  его  интерпретацию.  Целью 

использования  данного  типа  заданий  является:  научить  учащихся  работать  с 

информацией  (добывать,  интерпретировать,  критически  оценить,  отобрать, 

найти  собственное  решение,  решить  проблему  математическими  методами).  

Можно  обычные  задачи  дополнять  контекстом,  данными  из  окружающей 

жизни,  вовлекая  самих  учащихся  в  поиск  дополнительной  информации,  при 

этом    предусмотреть  возможности    использования    ИКТ,    справочного, 

исторического, местного (регионального) материала  и т.д.  

 Контекст задачи должен содержать излишнюю информацию;  таблицы, схемы, 

623 

 

диаграммы, графики, чертежи и т.д. 

 

Можно  делать  мини-проекты  в  группах  по  составлению  практико- 

ориентированных  задач  с  информационно-познавательной,  исторической, 

здоровьесберегающей,  экономической,  экологической,  хозяйственно-бытовой, 

профессиональной направленностью.    Эта  работа  требует  поиска  информации  

в справочниках, газетах, журналах, сети интернет, она предоставляет огромный 

простор для творчества и вызывает интерес учащихся. 

Использование  на  уроках  таких  заданий  повышает  математическую  

грамотность,  способствует  развитию  информационной  компетенции,  у 

учащихся накапливается жизненный опыт. 

4.

 

Современный  педагог  должен  использовать  все  преимущества 

информационных  технологий  в  учебном  процессе  и    воспитывать  у  учащихся 

потребность применять эти технологии на практике.  

Опережающее  задание  по  разработке  презентации  на  тему,  презентации  на 

обобщение  и  систематизацию  материала,  презентации  к  проектам,  поиск 

нестандартных  решений,  материал    из  истории  математики,  материал  для 

занятий  математического  кружка  источник  дополнительной  и  актуальной 

информации,  используя  которую  возможно  сделать  процесс  обучения  более 

эффективным.  

Сегодняшним  школьникам  предстоит  жить  в  новом  информационном 

обществе,  поэтому  очень  важно  сформировать  у  них  умение  общаться  с 

безграничными  ресурсами  компьютерной  сети,  критически  перерабатывать 

извлеченную информацию. Создание информационных  продуктов  (проектов, 

опорных  конспектов,  моделей,  презентаций,  электронных  пособий  и  т.п.) 

является важным показателем  информационной  компетентности. 

Думаю,  что    используемые  мной    методы  и  приемы  формирования 

информационной компетенции  способствуют решению общей задачи развития  

функциональной грамотности школьников. 

 

Библиографические ссылки 

1. Иванов 

Д.А.  Компетенции  и  компетентностный  подход  в 

современном образовании. // Завуч. Управление современной школой. - 

№1. – 2008. с. 4-24. 

2. Национальный  план  действий  по  формированию  функциональной 

грамотности школьников на 2012-2016гг//www.edu.gov.kz 

3.

 

Хуторской  А.В.  Статья  «Ключевые  компетенции  как  компонент 

личностно-ориентированного  образования»  //  Народное  образование.  – 

2003. - №2. – С.58-64 

 

 

Дүйсенби Шардарбеков 

Арай Байжановна Карсыбаева 

«Өрлеу»БАҰО» АҚ филиалы АОБПҚБАИ 

Қазақстан, Алматы 

624 

 

 

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНДЕРІ БОЙЫНША ОҚУШЫЛАРДЫҢ 

ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ 

 

Негізгі  және  орта  мектепті  оқушыларына  жаратылыстану  пәнін  оқытуда 

функционалдық  сауаттылықты  дамыту,  қабілетті  және  құзыретті  тұлғаны 

қалыптастырудың жолдарына, әдіс-тәсілдеріне талдау жасалған. 

 

Түйін  сөздер:  Функционалдық  сауаттылық,  жаңа  технологиялар, 

танымдық қабілеттері, жаратылыстану ғылымы, пәнарлық байланыс.  

 

Қоғамның жыл өткен сайын алға дамуына байланысты білім беру үрдісі 

де  алға  жылжи  береді.  Соның  бірі  2012  жылы  қабылданған  «Оқушылардың 

функционалдық сауаттылығын дамыту» туралы құжат. 

Функционалдық  сауаттылықты  дамыту  бағдарламасының  мақсаты  – 

мектеп  оқушыларының  зияткерлік,  дене  және  рухани  тұрғысынан  дамыған 

азамат болуына және оның  әлемдік әлеуеттік бейімделуін қамтамасыз ету. 

Қазіргі  кезде  қоғамның  өркендеп  өсуі,  білім  жүйесінің  сапасын 

жақсартуды,  жаңа  технологияларды  кеңінен  қолдануды,  жаңа  формациядағы 

ұятаздар  дайындау  арқылы,  еліміздің  білім  жүйесін  халықаралық  стандарт 

деңгейіне  жеткізуді,  нарық  экономикасына  бейімделген,  бәсекеге  қабілетті 

білімді  де  білікті  мамандар  дайындауда  негізгі  стратегиялық  межеге 

жатқызады.  Бұл  мақсаттар  еліміздегі  білім  беру  жүйесінің  алдына  жаңа 

инновациялық,  технологиялық  әдістерді  қолдануды  игеру  ,  оқытудың  жаңа 

модельдерін  іздестіру  және  оны  үнемі  жетілдіріп  отыру  міндеттерін  күн 

тәртібіне  қояды.  Осы  бағытта  Қазақстанның  әлемдік  қоғамдастыққа 

ықпалдасуды  іске  асыру  үшін  шетелдік  озық  тәжірибелерді  зерделеп  еңгізу 

талабы  туындап  отыр.  Әлемдік  білім  кеңістігінің  даму  тарихы,  оның  әр 

кезеңдегі  айқындалған  тенденциялары  әр  халықтың  өркендеуінің  қоғамдағы 

прогрессивті  өзгерістердің  білім,  ғылыммен  байланыстылығын,  білім 

саласының өзгермелі өмірдегі аса маңыздылығын дәлелдеп отыр. 

Әрбір  мемлекеттің  интеллектуалдық,  экономикалық,  парасаттық  және 

мәдени  қарым-қатынасы  сол  елдегі  білім  саласымен,  оның  прогрессивті  даму 

тарихымен 

айқындалады. 

Қазір 

мектептегі 

оқушылардың 

бойына 

функционалдық  сауаттылық  пен  өмірге  қажетті  құзыреттіліктер  жиынтығын 

дамыту  басты  назарда  тұр.  Сондықтан  әрбір  ұстаз,  жаңа  кезең  мұғалімінің 

қызметіне  сай  болу  үшін  педагогикалық  үрдістің  бірізділігін  және  оқу  мен 

тәрбиенің  біртұтастығын  сақтай  отырып,  оқушының  рухани  өсуіне  жағдай 

туғыза  алатын  жаңалықты  қабылдауға  міндетті,  өз  әрекетіне  өзгеріс  ендіре 

алатын,  өзгермелі  өмірге  оқушыны  да,  өзін  де  даярлай  білетін  шығармашыл 

тұлға болуы тиіс. 

Білімді,  білікті  ұрпақ  тәрбиелеу  адамзат  баласы  пайда  болған  кезден 

бастап  дамып  қалыптасып  келеді.  Қоршаған  ортадағы  заттар,  құбылыстар, 

жануарлар,  өсімдіктер,  кен  орындары  туралы  білім  мен  біліктің  өсуі  алғашқы 

625 

 

қауымдық  құрылыстан  бастап  қазіргі  кезеңге  дейінгі  жалғасын  тауып,  дамып, 

өсіп, кеңейіп келе жатқан педагогикалық үрдіс. 

Ғалым  И.Я.Лернердің  айтуынша  қазіргі  заманда  бала  жан-жақты  білім 

алу  үшін  қазіргі  заманауи  техникалармен  бірге  терең  пәндік  білім  және  оны 

өмірмен  байланыстыра  білу  міндеті  тұр.  Сондықтан  функционалдық 

сауаттылық мынадай компоненттерден тұрады: 

-

 

қоғам, табиғат, ғылым туралы толық білімдер жүйесі болуы; 

-

 

терең ойлау қабілетін іске қосу; 

-

 

технология мен техниканы іске қосу; 

-

 

жалпы интелектуалды практикалық дағдылар жүйесін жасау; 

-

 

шығармашыл, креативті, жаңашыл іс-әрекеттер жасау; 

-

 

басқаға адамгершілік сезімдік қарым-қатынас құру; 

-

 

үнемі ізденісте затты, құбылысты зерттеп жүру.  

Осыдан барып оқыту, білім беру  үрдісінен 5 логикалық кезеңін білім алу 

барысында пайдалану қажет. 

Олар: 

-

 

жанды іс-әрекет жасау; 

-

 

талдау (анализ), жинақтау (синтез); 

-

 

заң, ереже, тусініктерін т.б. игеру; 

-

 

білімді іс жүзінде практикада пайдалану; 

-

 

біліктілікпен іске асыру. 

Міне  осындай  компоненттер  мен  логикалық  кезеңді  пайдалану  арқылы 

оқушыда функционалдық сауаттылықтың негіздері қалыптасады. 

Жаратылыстану  ғылымы  -  табиғаттану  қоршаған  орта  туралы  ғылым. 

Табиғаттың  жаңа  заңын  ашу  –  ғылымның  шешуші  сүбелі  ерекшелігі.  Ол 

ғылымның  белгілі  бір  құлбылыстарды  түсіндіру  мен  практикалық  өзгерту 

функционалдарының  негізі.  Дүниені  қоғамды  өзгерту,  қайта  қарап  танып  білу 

әдісі-  философиялық  үрдіс.  Ғылымды  техникамен  және  өндіріспен 

байланыстыратын  қажетті  буын  –  қолданбалы  зерттеулер  мен  техникалық 

ізденістер. Олардың міндеті іргелі ғылымдар ашқан жаңа заңдармен, идеяларды 

өндірісте  қолданудың  ең  жеңіл  әрі  тиімді  жолдарын  іздеу.  Осы  тұрғыдан 

алғанда ғылымның педагогикалық функционалдық сауаттылығы аса қажет. 

Химия  ғылымының  негізін  салушылардың  бірі  А.Лавузвеннің  пікірінше 

кез-келген ғылымды игерудің 3 компоненті бар. Олар: 

-

 

ғылыми деректер; 

-

 

теориялық көзқарастар; 

-

 

ғылыми тіл. Осы үшеудің біреуі болмаса ғылым орындалмайды. 

Оқушылардың  бастауыш  сыныптан  бастап  ғылымға  пәнге  деген 

қызығушылығын  арттыратын  функционалдық  сауаттылығын  дамытатын 

факторлардың  бірі  сабақты  түрлендіріп  қызықтырып  яғни  сабаққа  оқыту 

технологияларын  оның  ішінде  қазіргі  таңдағы  кең  қолданылатын  «Сыни 

тұрғыдан ойлау» технологиясы арқылы оқыту үрдісі. 

626 

 

Жаратылыстану  пәніне  ортақ  «Мұнай  және  оның  маңызы»  тақырыбын 

осы  «Сыни  тұрғыдан  ойлау»  технологиясы  арқылы  өтіп  оқушылардың 

функционалдық сауаттылығын арттырып көрейік. 

«Сыни тұрғыдан ойлау» технологиясы 3 кезеңнен тұрады: 

-

 

қызығушылықты ояту; 

-

 

Мағынаны ашу; 

-

 

Ой толғаныс (рефлексия). 

Қызығушылығын  ояту  кезеңінде  «Мұнай»  туралы  жалпылама  айтып 

оқушылардың  мұнайға  деген  қызығушылығын  оятамыз.Бұл  кезеңде  мынадай 

сұрақтар төңірегінде әңгіме қозғалады: 

1.

 

Мұнай дегеніміз не? 

2.

 

Құрамы қандай? 

3.

 

Қандай пайдасы бар? 

4.

 

Қазақстан мұнайы? 

5.

 

Әлемдегі мұнай туралы түсінік? 

Мұнай  күрделі  қоспа.  Құрамында  парафиндер,  циклопарафиндер, 

ароматты көмірсутектер, газдар, қоспалар минералды тұздар бар. Мұнай негізгі 

энергия  көзі.  Қазіргі  таңда  жылына  7,5  млд.т  көмірсутектер  өндіріледі,  оның 

95% отын ретінде қолданылады. 

Әлемдегі энергияның пайдалану мөлшері: 

мұнай -  40% үлесте; 

газ - 22% үлесте; 

көмір - 27% үлесте; 

ядролық энергия - 11% үлесте. 

Қазақстан  мұнайға  бай  ел  қатарына  жатады.  Қазақстан  мұнайы  осыдан 

100 жылдан аса Батыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау өлкесінде ашылып,қазір 

өндіру жылдан жылға көбейіп келеді. Мұнай еліміздің экономикалық қуат көзі. 

Барлық  транспорттар  (автомобильдер,  космостық,  ракеталар)мұнай  өнімдерін 

пайдаланады.Одан соң завод, фабрика, ауыл шаруашылығы барлық өндірістер 

мұнайға байланысты. 

Мағынаны ашу кезеңінде: 

1.

 

Мұнайдың физикалық қасиеті 

2.

 

Мұнайдың химиялық қасиеті 

3.

 

Мұнайдан алынатын өнімдер 

4.

 

Қазақстан мұнайының ерекшелегі, шикізаттары 

5.

 

Мұнайды өңдеу әдістері 

6.

 

Мұнайдың реакциялары т.б. 

Осы  тәрізді  сұрақтар  төңірегінде  әңгіме  жүргізіп  тақырыптың  мәнін, 

мағынасын ашып аламыз. Бұл кезеңде оқушылар мұнайдың елімізге аса қажет 

екеніне  көздері  жетеді.  Бүгінгі  таңдағы  әлемдегі  барлық  қақтығыстар  (Араб 

елдеріне  қарсы  АҚШ  Европа  арасындағы)  барлығы  мұнай  соғыс  екендігін 

түсіндіру. Осы мәліметтер арқылы оқушыларда патриоттық тәрбие еліне жеріне 

деген мақтаныш сезім пайда болады. 

Ой толғаныс (рефлексия) 

627 

 

Оқушылардың 

функционалдық 

сауаттылығын 

анықтайтын, 

қорытындылайтын,  бағалайтын  осы  кезең.  Бұл  кезде  оқушылар  алған  білімін 

өздері  саралайды,  талдайды,  өзінің  ой  елегінен  өткізеді.  Бұл  кезеңді  өткізудің 

түрлі амалы немесе стратегиялары бар. Олар: 

-

 

алдағы екі кезеңде алған білімдерін бекіту; 

-

 

түйінді сөздердің мәнін ашу; 

-

 

шығарма ( эссе) жазу; 

-

 

күнделік жазу; 

-

 

синквейн, инсерт,т.б. 

Соңынан 

мұнай 

тарауын 

жоғарыдағы 

стратегиялар 

арқылы 

қорытындылап немесе БББ арқылы білімді түйіндейді. 

Білемін 

Білмеймін 

Білгім келеді 

 

 

 

Елімізді  кәсіби  құзыретті  мамандармен  қамтамасыз  ету  үшін,  әлемдік 

бәсекеге  қабілетті  30  елдің  құрамына  ену  үшін,  жас  жеткіншектерді  білімді, 

білікті,  мәдениетті,  әлемнің  кез-келген  жерінде  мамандығы  бойынша  жұмыс 

істей  алатын    функционалдық  сауаттылығы  жоғары    оқушы  тәрбиелеуіміз 

керек. 

 

Библиографиялық сілтемелер 

1. Назарбаев  Н  «Әлеуметтік  экономикалық  жаңғырту  Қазақстан 

дамуының басты бағыты» Жолдау 2012 ж. 27 қаңтар. 

2. Мемлекеттік жалпыға  білім беру стандарты 2010 ж. 

3. Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде Қарағанды 2011 ж. 

4. Заир-бек С.И. Муштавинская И.В. Развитие критического мышления на 

уроке М.Просв. 2011. 

5. Химия 9 сынып Нурахметтов Н. Т.б. 2009 ж. Алматы. 

6. Химия 11 сынып Темірболатова Ә. 2011 ж. Алматы. 

 

 

Баян Қырықбаевна Шаушекова 

Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды 

Мемлекеттік университеті, п.ғ.к 

Алтынгүл Кенесовна Шадетова  

«Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы 

Қарағанды обл. бойынша ПҚ БАИ 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: