Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| 155-сурақ. Организмде комірсулар алмасуы қалай журеді және бул
процесс қалай реттеледі? Ac қорыту жолында көмірсулар негізінен моносахаридтерге айна- лып, фосфорлану процесінен өткен соң қанға сіңеді. Қанға өткен моносахаридтер қақпалық венамен бауырға тасымалданып, онда гли- когенге айналады да (гликогенез процесі), қорға жиналады. Гликоге нез процесі бүлшық етге де жүреді. Бауырда гликогеннің мөлшері 2- 8, ал бұлш ық етте 1%-ға жетеді. Глюкозаның біраз бөлігі бауырда тотьпу процесіне ұшырап, энергияға айналады немесе өртүрлі уытты заттарды залалсыздандыруға қажет қосылыстарды (мысалы, глюку- рон қышқылы) түзу үшін пайдаланылады. Организм мұқтаждығына сөйкес бауырда көмірсулардың бір түрі екінші түрге (галактоза мен фруктоза — глюкозаға, немесе керісінше) айналып отырады. Бауырда гликогенез процесімен қатар глюконео- генез (көмірсулардың май мен белоктардың ьщырау өнімдерінен - сүт қышқылынан, ҮМ Қ, амин қышқылдарыньщ алмасу өнімдерінен түзілуі) процестері де жүреді. Бауырдьщ күрделі қызметінің арқасында қанның құрамындағы қант- тың мөлшері (гликемия) бір деңгеіще сақталады. Қаңдағы глюкоза деңгейі жоғарыласа, гликоген түзу процесі күшейеді, ал төмендесе - глико ген глюкозаға айналады. Адам қанында глюкоза деңгейі 100-120 мг% 143 З й й ? n n T S P“ ар3?ЬЩДа қүстар қанывда ГЛІ°коза децгейі огары(160-200мг%), ал күшсмалындатөмен(40-60мг%) болады л ы - Т Г ДГ ӨШРСУЛар ФосФ°РланУ процесінен өтіп, глюкоза- лы 6 - фосфат түзіледі де, оның бір бөлігі тотығып коміп кыш қыл газы мен су бөлінеді. Бұл реакция кезінде босанган э н е р г і АТФ түзуге жұмсалады. Глкжозалы-6-фосфат өзгерістері кезінде Ж Э ? ' °Л ™ - К°А’ ' ь ф а - ~ = р етге анаэробты ьщырау кезінде глюкозадан сүт қышқы- э н е р ^ н ы н б іо б ^ аСЫ ТүЗІЛеДІ' Бұл реакция барысьгндГбосалған энергияның бір б ө л т жылуға айналып, қалған бөлігі АТФ түзуге ЙТЭ КеТСр ЖаЙТ’ гл“ 3 (глюкозаның ыдырГ^) ҚЫШҚЬиіЫНЬІҢ ею молекуласы мен АТФ-тің екі моле- уТм“ аа ^ бГо с Х г ОЛИЗ™ ^ Үлпадағы алмасу кезінде пайда болған сут қышкылынын S'! пайызы аэробты жагдайда кайтадан гликогене айн^ады да тек коміпЙк ы т Г ДЫМеН пируватқа айналып, соңынан толық тотыгып, көмір қышқыл газы мен су тузеді. СИЯрТЫ ГЛК)К0заның аэробты жанама тотыіу процесі басымырақ жүреді. Глюкоза фосфотриозаның екі молекула С к" ,рап. ™РУват түзіледі. Пируаат а ^ и л К оГ га а й н Х п Кребс циклына (аиналымына) қосылады да, іхлығу нэтижесіңце көміо қышқыл газы, су тузіліп, энергия бөлінеді. КӨМр Организмде көмірсулардың алмасуын орталық нерв жуйесі күоам іж іяг НеРВТеР Ме" эндокрирдік жҮйе аркылы реиейді Қан құрамындағы қант мөлшерін реттеудегі нерв жүйесінің маңызын дө? едцеген- 0л тәжірибе үстіңде сопақша мңдың V-қарын- күшейіпНкГяҮ^ " Немен шанышканда баУ“ Рда гликогенолиз процесі озгеЫстеп г и м и Г КОЗа деңгейшің *оғарьшайтынын байқаган, Бул өсеХ рш е„ж уредГ ІК " * * * " ! Гуморальд“ Ф т а а р д ы ң Көмірсулар алмасуьш ретгеуде гипоталамуста орналасқан орталык маңызды рөл атқарады. Бұл орталық гапофиз арқьшы i i S e ^ ^ КанкРупямкҚПаЛ еТШ’ °рганизмдегі көмірсулар алмасуын р<£геВД катысяҰяы П ^ аҒЫ ГЛЮК03а деңгейін ретгеуде кемінде алты гормон қатысады. Олар - инсулин, глюкагон, адреналин, осу гормоны коо- °л және тироксин- Аталған гормоңцардьщ тек біреуі - инсулин - ғана қан қүрамындағы глюкоза деңгейін төмендетеді, ал калган бе- сеу, - о™ жоғарылатады. Ал, гормондардың бөліну к а^қь™ кан- дағы глюкоза деңгейше байланысты өзгеріп отырады. 144 жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|