Сабақтың аякталуына байланысты оқушылардың сабақтагы білімдерін және үй
тапсырмасының дайындығына қарап бағалау.
П.Үйге тапсырма беру.5 мин. (6%)
Үй тапсырмасын түсіндіру, орындау әдістері мен тәсілдеріне бағыт беру. Берілген тапсырманы орындап келуін талап ету.
Диалектиканың заңдары мен категориялары туралы түсініктің қалыптасуы;
Қарама - қарсы бірлігі мен күрес заңы;
Мөлшерлік және сапалық өзгерістердің өзара ауысу заңы;
Терістеуді - терістеу заңы.
№ 10 - сабақ
1. Сабактыңтақырыбы: Қогамныңфилософиялықтусінігі.
Сағат саны: 90 минут (100%)
Сабак турі: Теориялық сабак
Сабактын мақсаты: Адамзат дамуындағы қоғамдық сипаттармен таныстыру, қоғамдық құбылыстардың біртұтас құрамындағы алатын орны және оның дамуының атқаратын философиялык сипатымен таныстыру.
*оқыту: Қоғамдық жүйедегі философиялық құбылыстар; әлеуметтік орта мен жүйенің негізгі ерекшеліктерін; әлеуметтік философия пәнінің мақсатын; қогамның генезисі мен түрлерін білуі қажет.
*тәрбиелік: Қоғамда болып жаткан процестерді терең тусінуге, қоғамымыздың ілгері жылжуына жастарды болашақ өмірдің жалғастырушысы ретінде тәрбиелеу.
*дамыту: Қогамда әлеуметтік орта мен жүйенің негізгі ерекшеліктерін дамыту және оқушылардың философиялық, логикалық ойларын дамыту.
ә) көрнекі және дидактикалық куралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, сөзжұмбактар, электрондық оқулықтар, таратпа, Рошег Роіпт- та жасалған слайдтар.
б) оқыту орны: дәріс аудиториясы.
6. Әдебиеттер:
Кішібеков Д. Сыздыков ¥. Философия.- А., 1994
Бейсенов Қ.Ш. Философия тарихы. - А., 1994,2000
Алтаев Ж.А., Мұқанбетэлі К. Философия тарихы. - А., 1999
Әбішев Қ. Философия.- А., 1998,2000
1) ¥йымдастыру кезені - 5 мин. - (6%)
Қогам - объективтік әлеуметтік заңдар негізінде дамитын ашык материалдык жүйе, адамдардың тіршілік ету формасы, әлеуметгік ұйымдасу тәсілі. Барлык әлеуметтік процестердің күрделі жүйесі болып табылатын коғамдык өмірді көптеген қогамдық гылымдар зерттеу объектісіне айналдырып отыр.Философия деңгейінде коғамдық өмірді зерттейтің ілімді әлеуметтік философия дейміз. Әлеуметтік философия қоғамды біртұтас әлеуметтік жүйе ретінде, оның қызмет етуімен дамуының жалпы заңдары мен қозғаушы күштерін және табиги ортамен, бүкіл тұтас әлеммен өзара байланысын зерттейді. Адамньщ өмір сүруіне кажетті жағдайды жасау. оны үнемі жандандырып отыруға негізделген адамдардың бірлескен кызметі әлеуметтік жүйенің негізі болып табылады. Когамдык әлеуметтік материя ретінде материалдық дүниенің ен жоғарғы қозғалыс формасы болып табылады. Кргам табигат эволюциясы негізінде пайда болып. өзінің алғашқы даму кезсңдерінен бастап ерекше ұйымдасқан жүйе ретінде сипатталады. Ол, материалдық және рухани өндірістен, қоғамдық қатынастардың эр түрлі формаларынан, базис пен кондырмадан, әлеуметтік күрылымнан. саяси институттардан және т. б. тұрады. Тағы да коғам ақпаратты таратудың ерекше механизмімен сипатталады. Қоғамның кұрамында материалдық процестермен бірге рухани процестердің, сананьвд болуы оның табиғаттан басты айырмашылыгы болып табылады. Қоғамды кұрылымдык ұйымдасуы жағынан сипаттау оның тек әлементтік негізін ашу емес, сонымен бірге, эр бір әлементтің оның кызмет етуімен дамуындаалатын орны мен атқаратың рөлін анықтау болып табылады. Қогамның негізгі өмір сүру аясына материалдык-өндірістік, әлеуметтік, саяси және рухани ая жатады. Қоғам үнемі даму үстінде болатын жүйе. Өзінің дамуында, қоғам бірнеше кезеңдерді басынан кешірді. Мұндай кезеңдерді әлеуметтікгылым әлеуметтік-мәдени өркениеттілік өлшемдер арқылы белгілейді. Өркениеттілік процестің эрбір жаңа кезеңі жогары технологияларды игергенімен, әлеуметтік құрылымның күрделенуімен, табиғатпен байланыстын кең өріс алуымен, ұжымдық қоғамдык кызметтің жаңа формаларымен ерекшеленеді. Бірақ, коғамдык катынастардың сипаты, адам факторының руханилық деңгейі мен әлеуметтік құрылымдардың демократтылығы қоғам дамуының басты көрсеткіші болып табылады. Осы замаңгы қоғамның ерекше белгілеріне материалдық және рухани өндірістің галамдык деңгейде жүруі, бүкіл когамдық қатынастар жүйесін акпараттык-технологиялық негізде жандандыру, өмір сүрудің демократиялык формаларын бекіту, өмірдің баска жақтарына қарағанда ғылыммен рухаии мәдениеттің жылдам дамуы жатады.
Қоғам туралы философиялық ілімнің тарихи дамуы үзақ уақытқа созылды. Ежелгі дүниенің езінде ақ оның көптеген маңызды нұсқалары калыптасты. Әйгілі көне грек ойшылы Демокрит адамзат тарихын табиғи процес деп білді, ал адамдардын қогамдық емес кезеңнен коғамдық сатыга өтуінін басты себебі ретінде "қажеттілікті" карастырды. Басқа көне грек ойшылы Платон коғамдык
өмірдің парасатты кұрылысы ретіндегі "идеалды мемлекет" туралы ілімді қалыптастырып, эділеттілік пен адам табиғаты арасындагы байланысты айқындауга тырысты. Аристотель де когам туралы маңызды идеялар айткан болатын. Ол, қогамды әлеуметтік инстинктерді канагаттандыру мақсатында бірлестікте болатын жеке индивидтердің жиынтыгы деп білді. Адам туралы ілімінде оның рухани мен өнегелік касиеттерін атап көрсетіп, қоғамды болмыстын әлеуметтік және саяси түп негізі деп таныды. Сөйтіп қоғам туралы ілімнің негіздері калана бастады.Ортағасыр философиясында қоғамдық өмірді діни түсініктер негізінде түсіндіру басым болды. Жаңа дэуір философиясы ойшылдары діни тусініктерді терістей келе коғам табиги жолмен пайда болып, дамиды деп есептеді. Қоғамның келісімдік ұйымдасуы туралы концепциялар пайда бола бастады (Гоббс, Руссо және т. б. ). Азаматтык қоғамды индивидтердің жиынтыгы ретінде карастырып, оны механистік тұргыдан түсіндірді. Объективтік идеализмнің өкілі Гегель азаматтық қоғамды әлеуметтік мақсаггарға жету жолында адамдардын "бір-біріне тэуелділігі" деп білді. Классикалық неміс философиясының басқа бір өкілі -Л. Фейербах азаматтык коғамды табиғи субстанция негізінде байланыста болатын индивидтердің жиынтығы ретінде карастырды. Орыс әлеуметтану гылымында да коғамдық өмірге ерекше назар аударылды (А. И. Герцен, Н.Г. Чернышевский, В.С. Соловьев және т.б.). Жалпы айтқанда, сол кездегі социологиялык ғылым коғамды түсіндіруде жаңа деңгейге көтеріліп, жеке рационалды ойлар корытканымен коғам туралы идеалистік және утопиалык түсініктерден кұтыла алмады.
Әлеумегтік философияның келесі даму кезеңі марксизм философиясымен тыгыз байланысты болды. Марксизм бойынша, қоғам - индивидтердің жай гана жиынтығы емес, керісінше, сол индивидтердің арасында болатын байланыстар мен қатынастардын жиынтығы болып табылады. Маркс пен Энгельс тарихи материализм ілімін дүниеге әкелді. Тарихи материализмнің жасалуы когамдық ойдың дамуындағы түбірлі төнкеріс болды. Ол, бір жағынан, түтас дүниеге - тек табиғатка қана емес, сонымен катар коғамга да,- жүйлі наным козкарасты қалыптастыруга әсер етсе, екінші жағынан, қоғам өмірінің барлық жактарының дамуының материалдық негізін ашуға мүмкіндік береді. Қоғам дамуы табиғи-тарихи процесс екендігі туралы негізгі идеясын Маркс когам омірінің эртүрлі саласынан, экономикалык саланы барлық қоғамдық катынастардан өндірістік катынастарды негізгі және барлық баска қатынастарды айқындаушы ретінде бөліп алып қарастырды. Қандай да болмасын коғамға тэн негізгі бастама кажетті өндіріс құралдары екеніне сүйене отырып, адамдардың осы құрал- жабдықтарды өндіру барысында белгілі бір қатынаска - өндірістік қатынасқа түсуімен байланыстырып,. осы ондірістік қатынастардың жиынтығы белгілі бір коғамның реалды базасын жасайтындығын, ал оның саяси-күқыктық қондырмасын коғамдык сананың алуан түрлі формалары калыптастыратынын көреміз. Өндіргіш күштерінің белгілі бір сатысында пайда болатын өндірістік катынастардың эрбір жиынтығы, барлық қоғамдык формациялардың әрі жалпылама, әрі ерекше, теқ кана олардың біреуіне тэн калыптасу, даму және жоғары сатыга көтерілу заңдылыктарына бағынады. Маркс пен Энгельс барлык когамдық катынастарды материалды және рухани (идеалды) катынастарға боліп, материалдық қатынастардың біріншілігін, ал рухани катынастардың екіншілігін көрсетті.Қоғамдық омірге катысты философияның негізгі мәселесін шешу үшін тарихи материализм «коғамдык болмыс» және «когамдык сана» категориаларын жаңаша түжырымдады. Қоғамдык болмыс - бүл когам өмірінің материалдык жағдайлары мен адамдардыңбір- біріне және табиғатқа материалдык катынастары. Материалдык катынастар объективті өмір сүреді және коғамның шығуы мен дамуы барысында қалыптасып, коғамдык санадан тэуелсіз өмір сүреді.Қоғамдық сана - қогамдық болмысты бейнелейтің сезімдер мен кезқарастардың, идеялар мен теориялардың күрдслі жүйесі. Қоғамдық сана қоғамдык болмысты бейнелеп қоймайды, өз кезіңде оган белсенді түрде ықпал жасайды. Тарихи материализм тарихи процестің объективті және субъективті факторларын атап көрсетті. Бүл екуі қогамдық өмірдің екі түрлі шарты. Адамдардан тэуелсіз және олардың қызметінің бағыты мен аукымын көрсететін шарттар объективтік факторлар болып табылады. Мысалы, табиғат жагдайлары, өндірістін дэрежесі, саяси және рухани дамудың тарихи тісіп жетілген міндеттері мен кажеттіліктері - осы шарттарға жатады. Субъективтік факторларға бүкдраның, топтардың, партиялардың, мемлекеттің, жеке адамдардың белгілі бір мақсатқа бағытталған іс- әрекеттері, олардың санасы,' еркі, іс- қимылға бейімділігі және т.с.с. жатады. Объективтік факторлар әруакытта негізгі болып табылады, бірақ олардың әрекеті субъективтік факторлардың әрекеті турінде ғана көрінеді. Субъективтік факторлар өздеріне қажетті объективті жағдайлар туғанда гана шешуші рөл атқара алады. Субъективтік факторлардың қоғам дамуына ықпалы бір қоғамдык - экономикалык формациадан баска, бұдан гөрі жетілген формациага өткен сайын арта түседі.
Қогамды әлеуметтік жүйе ретінде қарастыру О. Конт пен Г. Спенсердің әлеуметтік философиясына тэн. Бүл түралы белгілі бір көзкарастарды М. Вебердің, П. Сорокиннің, Т. Парсонсонның және А. Тойнбидің ілімдерінен көруге болады. К. Маркс өзінің коғамдық- экономикалық формациалар туралы ілімінде жүйе ретіндегі қогамға келесі түсінік берді. Бүл ілімнін жактаушылары мен қарсыластары бар. Маркс пен Энгельстің еңбектеріне сүйене отырып, коғамдық-экономикалық формацианы оған тэн өндіріс тәсілі, әлеуметтік қүрылымы, саяси жүйесі мен рухани емірі бар өзінің дамуының белгілі бір тарихи сатысында түрган қоғам ретінде қарастырамыз. Бес қоғамдык- экономикалық формация атап көрсетілді: алғашқы- қауымдық, құлиеленушілік, феодалдық, капиталистік және коммунистік. Олардың эркайсысы , біріншіден, сапасы жағынан қоғамның белгілі бір типі ретінде, екіншіден, коғамдық прогрестің сатысы ретінде сипатталады. «Қоғамдық- экономикалық формация » ұгымы қоғамды біртүтас әлеуметтік жуйе ретінде түсінуге мүмкіндік берді. Жогарыда көрсетілген коғамдық- экономикалық формациялар әлемдік тарихи процестің объективтік урдісін көрсетеді. Олар тарихи процестің эртүрлі сатыларында дүниеге келе бастады. Әрбір жаңа формация когамның оданда гөрі жогары типі болып саналады. Формациялық талдау методолргиясы когамның бір формациядан басқасына күрделі өту процесің, бүл өтудің жолдары мен тәсілдерін, субъективтік және объективтік факторлардың өзарабайланысын зерттеуге негіздейді.
9.Жаңа тақырыпты бекіту. 20 мин. (22%)
Жаңа сабақтың тақырыбы бойынша мақсаты мен мазмүнына сай сүрактар қою.
Қоғам, адам және оғамдық катынастар туралы ой пікірлер.
Өндірістік катынастардың шығуы.
Қоғамдық болмыс пен сана.
Өндіргіш күштер.
Өндіріс тәсілі және қондырма түсінігі.
Ю.Сабақты қормтыидьілау: 5 мип. (6%)
Сабақтың аякталуына байлапысты оқуілылардың сабакгағы білімдерін және үй
тапсырмасының дайындыгына карап багалау.
11.Үйге тапсырма бсру. 5 мин. (6%)
Үй тапсырмасын түсіндіру, орындау әдістері мен тәсілдеріне бағыт беру.
Берілген тапсырманы орындап келуін талап ету.
№ 11 - сабақ
Сабақтың тақырыбы: Танымның объектісі мен субъектісі.
Сагат саны: 90 минут (100%)
Сабақ түрі: Теориялык сабақ
4. Сабақтың мақсаты: Танымның субъектісі мен объектісі бір-бірінің себебі болып табылады, өйткені субъектісіз объект жоқ, объектісіз субъектінің де болуы мүмкін емес.
Таным процесінде субъект және объект бір-біріне едэуір әсерін тигізеді. Таным объектісін тандауының өзі субъектінің болуын қажет етеді. Ал бұл тандау адамнын іс-әрекеттер мінезімен және онын рухани қажеттіліктерімен айкындалады: біреуге өнер туындысы әстетікалық сезімдер объектісі болса, екіншісіне ол өнертанымдық анализ жасау объектісі.
Қазырғы заманда ғылыми таным саласында объектімен субъектінің арасында басқада "делдал"(посреднтчество) кызметін атқаратың эр-түрлі құралдар мен техникалық күрылымдар байқалады. Мысалы, атомдық физика саласында, микробиология және т.б. білім салаларында алынган мэліметтер таза объектінін қасиеттеріне, озінен-озі өмір сүретінге жатпайды, өйткені олар эр-түрлі құралдардың ықпалымен алыңған болғандыктан , олардың іздерін сақтап қалады. *оқыту: Танымның философиялық түғырнамалары;
Ойлау және тіл;
Интуиция, оның таным мен шыгармашылық процесіндегі ролі;
Білім түрлері. Сенім, пікір, түсінік;
Ақиқат мәселесі;
Ғылыми таным және оның спецификалык ерекшіліктері;
Білім алу танымның ерекше формасы ретінде. *тәрбиелік: Оз елінің кезі ашык, кекірегі ояу азаматы болуына, омірде танымы
мол дүрыс түлға болуына тәрбиелеу. *дамыту: Окушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту.
5. Материалдық техникалық жабдықталуы:
а) техникалық күралдар: компьютер, интерактивтік тақта, мультимедиялық қүрылғы.
э) көрнекі және дидактикалық құралдар: езіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, сөзжұмбактар, электрондық оқулыктар, таратпа, Ро\уег Роіпі- та жасалған слайдтар.
б) оқыту орны: дәріс аудиториясы.
6. Әдебиеттер:
Кішібеков Д. Сыздықов ¥. Философия.- А.,1994
Бейсенов Қ.Ш. Философия тарихы. - А., 1994,2000
Алтаев Ж.А., Мүқанбетэлі К. Философия тарихы. - А., 1999