Нұсқаулар Сөздік қарсылықтарды талдау. Сөздік қарсылықтар мен сөз таптары лексикалық парадигматиканың көрінісі ретінде
жүктеу/скачать 7,41 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Синтагматика
| интрасөздік парадигмалар- бір сөз деңгейінде
(полисемантикалық сөздің бірқатар мағыналары, сөздің формалды варианттары – акцентологиялық варианттар, екпін, орфоэпиялық варианттар). Синтагматика - сөйлеу тізбегіндегі бірліктердің арақатынасын анықтайтын ережелер мен заңдылықтар жиынтығы. Синтагма – «бірге жасалған, біріккен». Синтагматика – бірліктердің бір- бірімен тікелей әрекеттесуі, нақты сөйлеу, айтылым, мәтін ағымында жанасу кезіндегі сызықтық тізбегінен туындайтын қатынастар. Тікелей бақыланатын бірліктер – белгілі бір сөйлеу тізбегін құрайтын бірінен соң бірі орындалатын элементтер, тізбек – синтагма. Синтагма – сөз тіркесі, толық сөйлем немесе тұтас мәтін. Синтагматикалық байланыстар тек нақты сөйлеуде, дәлірек айтқанда айтылымда жүзеге асады. Синтагматика тіл жүйесінің барлық деңгейінде байқалады. Фонетикада саңыраулық ассимиляция заңы синтагматикалық заңдылық болып табылады. Сөздікте – сөздердің тіркесу ережелері, сөздердің контекстік серіктестермен, өрнектегі көршілерімен байланысуы. Сөздердің әртүрлі валенттілігі бар (басқа сөздермен тіркесу қабілеті). Синтагматикалық және парадигматикалық қасиеттер бір-бірімен байланысты, лексикалық бірліктер парадигмада мағынасы жағынан неғұрлым жақын орналасса, синтагматикадағы ұқсастық пен үйлесімділік, қолданыс соғұрлым жоғары болады. Мысалы, жүгіру, ұшып келу, жорғалау – субъективті етістіктер, бағытты – шар – кіммен – қалай – жылдамдық – білдіреді. Кейбір зерттеушілер (Д.Шмелев) парадигматика мен синтагматикамен қатар сегменттік қатынастың үшінші түрін – ажыратады.
болса, оны формант (сөзжасамдық құралдар) мағынасын ескере отырып, тудырушы бірлік арқылы түсіндіруге болады. 1. Жұрнақ арқылы жасалған етістік есімдер неj(e), enij(f) anij(е), tyj(e), k (a), acij(а) нөлдік жұрнақпен,дерексіз деп түсіндіріледі (жасау етістігіндегі дерексіз әрекеттер. Жұрнақ арқылы сын есімнен жасалған зат есімдер шатыр, сыртқа (а), (а), эв (а),тудырушы сын есімге сәйкес дерексіз белгілер ретінде түсіндіріледі n, ov, sk, j жұрнақтары бар қатыстық сын есімдер өнімді зат есімге қатысты болып түсіндіріледі. Туынды емес түбір сөздерді түсіндіруге болады жүктеу/скачать 7,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|