) Сөздік құрамындағы парадигматикалық және

заңдылықтары, синтагматика- бірліктерді біріктіру

заңдылықтарын. Парадигматика – «тік қатынастар»,

синтагматика – тіл жүйесінің барлық деңгейіндегі

тілдік бірліктердің арасындағы «көлденең

қатынастар». Ф.Де Соссюр теориясы бойынша,

тұтастықты бөліктерге (синтагматика) бөлетін,

ассоциативті ұқсастығы (парадигматика) негізінде

адамның психикалық әрекетінің екі түріне тілдік

қатынастың екі түрі сәйкес келеді. Парадигматика

тікелей бақыланбайды, бірақ синтагматика тікелей

бақыланады.

қауымдастықтағы тіл бірліктерін олардың

формаларын, мағыналарын немесе екеуін де

байланыстырады. Мысалы, етістіктер жүгіру, жүру,

болады, өйткені олардың мағынасында –

қозғалыстың ортақ белгісі. Семантикалық ортақтық

негізінде бұл сөздердің бір-бірінен ерекшелігі

(жылдамдығы, ортасы, тәсілі, құралдары) ашылады.

Парадигмалық қатынастардың мәні – кейбір

компоненттерде тілдік бірліктердің ұқсастығы,

басқаларында қарама-қарсы болуы. Парадигма-

мысал, үлгі - қатар, қатар, класс, қарама-қарсы

бірліктер тобы, бір мезгілде ортақ белгінің

болуымен біріктірілген. Парадигмалар адам

жадында сақталады, сызықты емес, бір мезгілде

емес, тікелей бақыланбайды. Сөйлеуде әрқашан

парадигма мүшелерінің таңдауы болады. Деңгейіне

қарай бар фонетикалық, лексикалық,

морфологиялық, синтаксистікпарадигмалар.

Мысалы, фонема – позициялық ауыспалы дыбыстар

қатары – фонетикалық парадигма. Регистрлік және

сандық формалардың қатары да парадигма болып

табылады. Сөздік мекендейді интерворд

парадигмалар(синонимдік, антонимдік қатар) және